KLASİK MANTIK

MANTIK İLMİNİN TANIMI VE FAYDASI Mantık kelimesi,Yunanca logike kelimesinin Arapçaya tercüme edilmiş halidir. Logikos,söze akla veya akıl yürütmeye ait demektir. Mantık,Arapça nutk kelimesinden gelmekte olup konuşmak ve anlamak demektir. Konusu açısından bilinenden bilinmeyenin elde edilmesini sağlayan bir ilim olarak tanımlanmaktadır.

Amacı açısından mantık ise zihni hatadan koruyan bir ilim şeklinde tanmlanır. Mantık doğru düşünmenin kurallarını belirleyen bir ilimdir. Mantığın amacı doğruya ulaşmaktır. Doğru düşünmeyi sağlayan mantık bunun için kavramları ,akıl ilkelerini önermeleri,akıl yürütme yollarını ve ilimler için hazırlanan metodları kullanır.

Mantık hem ilim hem de yöntemdir Mantık hem ilim hem de yöntemdir. Teorik ve pratik olarak iki özelliği vardır. Teorik yönüyle mantıklı düşünme biçimini tespit eder. Pratik yönü ise ilmin uygulanmasını ,akıl yürütme metodlarını gösterir. Farabiye göre mantık tıpkı ahlak gibi insanın mutlu bir hayat sürmesine de yardımcı olur. Mantık ilimlerin ilmidir,yani diğer ilimlerin doğru bir şekilde öğrenilmesi için gerekli alt yapıyı hazırlar.

MANTIĞIN BÖLÜMLERİ Mantık genel mantık ve metodoloji olmak üzere iki bölüme ayrılır. Genel mantık, doğru düşünmenin kurallarını belirler,metodoloji ise ilimlerin doğruya ulaşmak için takip etmek zorunda olduğu yolları araştırır Genel mantık zihnin kendi içinde tutarlılığını araştırırken,metodoloji zihnin kendi dışında tutarlılığını inceler.

DİL VE MANTIK Dil düşünmenin kılıfıdır. Bu sebeple lisanın şeklinden düşünmenin şeklini tespit etmek mümkündür. Dil ile mantık arasında yakın bir ilişki vardır.Dilbilgisi hatasız konuşmanın kurallarını koyduğu gibi mantık da hatasız düşünmenin kuralların belirler. Mantık kullanılan kelimelerin anlamlarının belirli ,açık ve kesin olmasını sağlar

Mantık her ne kadar kelimelerin belirli ,açık ve kesin olmasını sağlayan bir ilim ise de ,klasik mantık önermelerin içerikleriyle ilgilenmez Klasik mantığın içerikle,önermelerin gerçekliğiyle uğraşmaması ,onu modern mantıktan ayırmaktadır. Çünkü modern mantık,mantıkta kullanılan malzemenin gerçek olmasına yani dış dünyada bir karşılığının olmasına bakar.

AKIL İLKELERİ Mantık düşünceleri akıl yürütme ilkeleri açısından ele alarak geçerlilik ve geçersizlik yönünden inceler ve incelerken bir kısım düşünce ve akıl ilkelerini kullanmaktadır. Mantıkta kullanılan düşünce ve akıl prensipleri;özdeşlik,çelişmezlik,üçüncü şıkkın imkansızlığı ve yeter-sebep ilkesidir.

1.Özdeşlik ilkesi(Aynilik) Bu ilkeye göre bir şey ne ise odur. Herşey kendisinin aynıdır. Özdeşlik düşüncenin kendi kendisiyle uygunluğunun şartıdır. Özdeşlik ne eşitliktir ne benzerliktir. Özdeşlik ilkesi kabul edilmezse diğer ilkelerin bir anlamı olmaz. Çelişmezlik ve üçüncü şıkkın imkansızlığı ilkesi ancak özdeşlik ilkesiyle bir anlam ifade eder.

2.Çelişmezlik ilkesi (Adem-İ tenakuz) Aslında bu ilke özdeşlik ilkesinin onaylanmasıdır. özdeşlik ilkesi tek başına kısır bir ilkedir. Birşeyin kendisinden başka bir şeyle özdeş olduğunu düşünmek çelişkidir. Çelişkiyi tanımlayacak olursak bir şey aynı zaman ve aynı şartlar altında hem kendisi hemde de başka birşey olamaz.

Aynı zamanda bir şey hem var hem yok olamaz Aynı zamanda bir şey hem var hem yok olamaz.Var olanı kabul edersek yok olanı inkar etmemiz gerek. Yok olanı kabul edersek var olanı inkar etmemiz gerekir. Aristotalese göre çelişikliğin şartları şunlardır;’’aynı niteliğin aynı zamanda ,aynı özneye ,aynı bakımdan hem ait olması hemde ait olmaması imkansızdır.’’

Bütün insanlar ölümlüdür, Bazı insanlar ölümlü değildir. Çelişmezlik ilkesine göre birbiriyle çelişen bu iki önermeden biri doğruysa diğeri mutlaka yanlıştır.

3.Üçüncü halin imkansızlığı Bu ilke çelişmezlik ilkesinin özel bir halidir. Bir şey ya vardır veya yoktur. Bu ikisini ortası olamaz. Iki çelişik ifadeden birisi doğru ise diğeri mutlaka yanlıştır.

Mesela,bir kutuda sadece iki renkte bilye varsa ,kutudan çekilen bilyeler bu iki renkten birisi olmak zorundadır. Üçüncü renkte bir bilye çıkarmak mümkün olamaz. Ancak kutuda üç renkte bilye olsaydı,bu durumda dördüncü renkte bilye kutudan çıkmazdı.Yani kaç değerlikli mantık sistemi kabul edeceksek ona göre üçüncü halin imkansızlığı geçerli olur.

4.Yeter-sebep ilkesi Bu ilke Leibniz tarafından ortaya konulmuştur. Leibniz’e göre ‘’herşeyin bir var olma sebebi vardır’’ Yoktan birşey var olmayacağına göre her varlığın bir sebebi vardır.

Sebep ararken sonsuza kadar gidilmez Sebep ararken sonsuza kadar gidilmez. Bir yerde sebepleri durdurmak gerekir.Bir başlangıç noktası belirlemek şarttır. Yeter –sebep ilkesi uygulamada iki şekilde karşımıza çıkmaktadır.Bunlardan birincisi sebeplilik ilkesi ,ikincisi amaçlılık ilkesidir.

a)Sebeplilik ilkesi Bu ilkeye göre her olayın bir sebebi vardır.Sebepsiz bir şey olmaz. Tabiatta meydana gelen olayların bir sebebi vardır. ve aynı şartlar altında aynı sebepler aynı sonuçları doğurur.Örneğin;su yüz derecede kaynar. Sebeplilik ilkesinin bilimdeki yansıması determinizm ilkesidir

b)Amaçlılık ilkesi Bu ilkeye göre var olan herşeyin bir amacı vardır. Aristotales’e göre varlığın yaratılmasında ve meydana gelmesinde mutlaka bir amaç bulunmaktadır. Amaçsız bir varlıktan söz edilemez Evrende hiçbir şey boş yere yaratılmamıştır.