Sağlık Bilimleri Fakültesi TÜRKİYE’DE EVDE BAKIM HİZMETLERİ(EBH) GELİŞİMİ (3) SKY 413 Evde Bakım Hizmetleri Yönetimi Dersi (SKY 4) Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 2017-2018 Güz

Bakım Türleri ve Evde Bakım Yatağa Bağımlı Hastalar, Yaşlılar, Çocuk ve Engellilere Yönelik Bakım Türleri; İnformal Bakım (Geleneksel/Kültürel Etkili Bakım-Aile Bireylerince), Formal Bakım, 1.Kurumsal Bakım(Huzurevi, Çocuk Yuvası, Hospiz), 2.Evde Bakım(Aile Bireyleri+EBH Ekibi), Başka bir deyişle; Geleneksel, Kurumda Bakım, Evde Bakım Hizmetleri,

Türkiye’de EBH Uygulamalarında Evreler 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (UHSK-1930), Bulaşıcı hastalık ihbarında evde filyasyon araştırması, gerekirse tecrit uygulama, Köy ebelerinin gebe takibi ve evde doğuma yardım, 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun(SHSK-1961), Sıtma Savaş Kanunu (Sağlık Savaş Memurları), Sağlık Savaş Memurları, tüm evleri ziyaret eder, evin kapısı arkasındaki formu imzalardı, Ateşli olan bireylerden kan alıp, lam üzerine yayarak merkeze getirir, kanı alınanlara sıtma ilacı verirdi, Trahomla Mücadele(Trahom İlaçlayıcısı Personeli), Veremle Mücadele Kanunu (DOTS/DSÖ), 1980 Sonrası EBH-Liberal ve neo-liberal politikalar, Sağlıkta Dönüşüm, ”Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik(TC Resmi Gazete; 10.03.2005 tarih, 25751 sayı), ”Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”(01.02.2010),

1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve EBH Bulaşıcı ve salgın hastalıklarla mücadele “Hastaların evlerinde tecrit ve muayeneleri”, Hastaların gıda gereksinimlerinin karşılanması,

224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun ve Evde Bakım Hizmetleri Ev ziyaretleri(Sağlık Ocağında hekim, hemşire, ebe ve diğer sağlık personeli); Nüfus tesbiti ( Ev Halkı Tesbit Fişi-Form 001), ailenin her bireyi için Kişisel Sağlık Fişi-Form 004), Gebe takip ve muayenesi(Tansiyon, Hb, İdrarda şeker ölçümü vb.-Form 005), 0-6 yaş bebek ve çocuk izlenmesi(Boy, kilo, beslenme eğitimi vb.-Form 006), Bağışıklama (Aşılama-Evde;Form 013), Yaşlıların kontrol ve tedavisi (TA, Hb ölçümü ve muayenesi, kronik hastalık takibi ve ilaçların açıklanması), Sosyal hastalıkların izlenmesi (TB, Sifiliz,Trahom, Lepra vb.), Eve acil vakalara gidilmesi(24 saat kesintisiz hizmet),

224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun MADDE 1. Sağlık hizmetlerinin ana ilkesi ve temel prensipleri başlığı altında “halk sağlığı çalışmalarını tanımlayan bir unsur olarak tedavi hekimliği,evde ve ayakta tedaviye öncelik verecektir”. MADDE 6. “Mütehassıs tabipler,sağlık ocağı tabibinin daveti üzerine konsültasyon için eve hasta muayenesine giderler, bu muayeneler ücrete tabi değildir”.

1980 Yılı Sonrası ve EBH Liberalizm ve neoliberalizm akımları, Kapitalizm ve Özelleştirme, “Sağlık bir haktır.” “Sağlık bir gereksinimdir”,(1961-1982 Anayasası)yaklaşımı. 224 Sayılı SHSHK’nin yapı ve niteliğinde değişim, Sağlıkta Dönüşüm, Özel Sağlık Kuruluşları ve hasta tedavileri ve bakımının hastane sonrası evde ücret karşılığı yürütülmesi,

Sağlıkta Dönüşüm Proğramının Bileşenleri 1. Planlayıcı ve denetleyici SAĞLIK BAKANLIĞI (SB), 2. Herkesi tek çatı altında toplayan GENEL SAĞLIK SİGORTASI SİSTEMİ (GSS), 3. Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü Sağlık Hizmet Sistemi, a. Güçlendirilmiş Temel Sağlık Hizmetleri ve AİLE HEKİMLİĞİ, b. Etkili, kademeli SEVK ZİNCİRİ, c. İdari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri (KAMU HASTANE BİRLİKLERİ), 4. Bilgi ve beceri ile donanmış, yüksek motivasyonla çalışan SAĞLIK İNSAN GÜCÜ, 5. Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları (ÜNİVERSİTELER), 6. Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için KALİTE VE AKREDİTASYON, (Toplam Kalite Yönetimi, Hasta Memnuniyeti, Çalışan Memnuniyeti, Hasta Hakları, Çalışan Hakları vb.,) 7. AKILLI İLAÇ ve malzeme yönetiminde kurumsal yapılanma, 8. Karar sürecinde etkili bilgiye erişim: SAĞLIK BİLGİ SİSTEMİ,

Anayasa ve Kalkınma Planı TC Anayasası-Ailenin Korunması; Ailenin huzur ve refahı,anne ve çocukların korunması-AP(Madde 41), Yaşlı ve engellilerin korunması (Madde 61), DPT 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı; “Ayakta teşhis ve tedavi merkezleri ve yataklı tedavi kurumları ile irtibatlı evde hasta bakımına yönelik bir hizmet modeli geliştirilecektir”.

11.08.2002-24833 Sayılı Yönetmelik “Milletvekillerine,Yasama Organı Eski Üyelerine,Dışarıdan Atanıp Bakanlık Görevi Sona Erenlere, Bunların Eşlerine ve Bakmakla Yükümlü Oldukları Çocukları ile Ana ve Babalarına, Ölenlerin Dul ve Yetimlerine Tedavi Yardımı Yapılmasına Dair Yönetmelik”; Tabiplerin, hastayı evinde, ( ikametgahında) tedavi etmeleri, Hekim ve personelin taşıt ücreti TBMM’nce ödenir,

Huzurevleri ile Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği Bu yönetmelik 21.10.2001 gün ve 24325 sayılı yasa ile yürürlüğe girmiştir. “60 yaş ve üzerindeki muhtaç yaşlıları korumak,bakmak,sosyal,psikolojik ve fizik gereksinim duyanlara bakım ve rehabilitasyon hizmeti vermekle yükümlü olan kurum,Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüdür”.

Belediyeler Kanunu(Madde 15) Belediyeler,yoksul ve kimsesizlere çeşitli sağlık ve sosyal yardım hizmetleri, Belediye Meclisi’nin alacağı kararlarla yaşlı ve özürlülere yönelik hizmetler sunulmalıdır,

YÖYETMELİK VE YÖNERGE Üçüncü Basamak Sağlık Kuruluşları; ”Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik(TC Resmi Gazete; 10.03.2005 tarih, 25751 sayı), ”Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”(01.02.2010)’ye göre EBH verebilecek Sağlık Kuruluşları, ”Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik(TC Resmi Gazete; 27 Şubat 2015 tarih, 29280 sayılı), Üçüncü Basamak Sağlık Kuruluşları; Üniversite Hastaneleri, Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, Özel Dal Hastaneleri(Göz, Kalp, Kemik Hast. Hastaneleri vb.), Bazı Özel Hastaneler, İkinci Basamak Sağlık Kuruluşları; İl Devlet Hastaneleri, İlçe Devlet Hastaneleri, Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları; Aile Hekimleri, Toplum Sağlığı Merkezleri, Aile Sağlığı Merkezleri,

DEĞERLENDİRME SORULARI Yatağa bağımlı hasta, yaşlı, çocuk ve engellilere yönelik bakım türlerini sınıflandırınız. Türkiye’de EBH uygulamaları yasal ve örgütsel anlamda ilk kez hangi tarihte, hangi yasa kapsamında ele alınmıştır? Yasanın sayısını ve adını yazınız. “224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun” a göre evde bakım hizmetleri nasıl ele alınmıştır? Sağlık kavramına yaklaşım yönünden, 1961 ve 1982 Anayasaları arasındaki en önemli fark nedir? Açıklayınız. Sağlıkta Dönüşüm” ün bileşenleri nelerdir? Maddeler halinde yazınız. Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’ye göre Türkiye’de EB Hizmeti verebilecek Sağlık Kuruluşları nelerdir? Sınıflandırarak belirtiniz.

KAYNAKLAR Güçiz Doğan,B., Subaşı,N. (2006) “Evde Bakım”. Halk Sağlığı Temel Bilgiler (Ed: Çağatay Güler; Levent Akın). 1.bs. Ankara : Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi. Çoban, M., (2003). “Evde Bakım Konusunda Görüş Belirleme: Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi Doktorları ve Hemşireleri Üzerine Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Aydın, D., (2005). “Evde Bakım Hizmetleri”. Sağlıklı Nesiller Derneği;Sağlık ve Eğitim Yayınları 1. Ankara:Başak Matbaası. Oğlak, S., (2007). “Evde Bakım Hizmetleri ve Bakım Sigortası(Ülke Örnekleri ve Türkiye)”. İskenderun Belediyesi Kültür Yayınları-6. İskenderun: Color Ofset. TC. Resmi Gazete., (1930). “ 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu”. Yayınlanma tarihi: 06 Mayıs 1930. TC. Resmi Gazete., (1961). “224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesine Dair Kanun”. Yayınlanma tarihi: 05 Ocak 1961. TC. Resmi Gazete., (1964). “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik”. Yayınlanma tarihi: 09 Eylül 1964; 11802. TC. Resmi Gazete., (2002). “Milletvekillerine, Yasama Organı Eski Üyelerine, Dışarıdan Atandıkları Bakanlık Görevi Sona Erenlere; Bunların Eşlerine ve bakmakla Yükümlü Oldukları Çocukları İle Ana ve Babalarına, Ölenlerin Dul ve Yetimlerine tedaviYardımı Yapılmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik”. Yayınlanma tarihi: 01 Ağustos 2002; 24833. TC. Resmi Gazete., (2005). “Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik”. Yayınlanma Tarihi: 10 Mart 2005; 25751. Sağlık Bakanlığı., (2010). “Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge”. 01.02.2010. TC. Resmi Gazete., (2004). “Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun” . 09.12.2004. DPT 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı. “1580 Sayılı Belediyeler Kanunu”. TC.Resmi Gazete., (2001). “Huzurevleri ile Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği”. 21.10.2001;24325

SAĞLIKLI TOPLUM ÜMİDİYLE TEŞEKKÜRLER