Sağlık Bilimleri Fakültesi EVDE BAKIM HİZMETLERİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ EVDE BAKIM HİZMETLERİ EKİBİ (6) SKY 413 Evde Bakım Hizmetleri Yönetimi Dersi (SKY 4) Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 2017-2018 Güz

EBH’NİN OLUMLU YÖNLERİ-I Aileyi parçalanmaktan korur,hasta aile yaşamının parçası olmaya devam eder, aile bireylerinden koparılmaz, Alıştığı ortamda ve kendi koşulları ya da konforu içinde yaşama olanağı, Kişinin eskiden olduğu gibi alıştığı mutlu yaşamına olanak verir, Hobileri, Arkadaş ilişkileri, İletişimi, Spor aktivitesi vb., Kişinin toplumdan soyutlanması önlenir, Kişinin kısmen bağımsız yaşaması sağlanır, Hasta ve yakınlarının yaşam kalitesini artırır, Yakınlarına dinlenme olanağı sağlar,

EBH’NİN OLUMLU YÖNLERİ-II Komplikasyonları önler, iyileşmeyi hızlandırır, Kurumlara geri dönüşü azaltır (Hasta Bakımevi), Hastane enfeksiyonlarından korur, Bireye özgün gereksinimi olan bakımı sağlar, Stresin azalmasını sağlar, Ayrılık anksiyetesi, Hastane fobisi, Hastane bakımına göre kısa dönemde maliyeti düşüktür, Hastanelerde; Hasta döngüsü hızlanır, Daha az yatak ve personel ile daha çok hastaya hizmet sunulur, Hastalar yatış için çok sıra beklememiş olur, hasta memnuniyeti artar, Hastanede acı veren tıbbi uygulamalar evde daha azdır,

EBH’NİN OLUMSUZ YÖNLERİ Özel yaşama müdahale (kontrol) duygusu, Çevresinin çok sayıda insan,alet ve malzeme ile sarılmış hissi, Ağır hastalık hissi ve kaygıda artma, Aile üzerinde duygusal, fiziksel ve ekonomik baskı hissi, Ailenin ileri teknoloji cihazları kullanmada bilgi ve beceri sorunu, Acil durumlarda müdahale edecek profesyonel olmaması, Hastane kadar olmasa da, tıbbi uygulamaların hastaya acı vermesi,

EBH GEREKSİNİM BOYUTLARI Gelişmiş ülkelerde 65 yaş ve üzeri bireylerin %20-25’i engelli ya da bakıma muhtaç, ABD(2000) de; 20 milyon kişinin uzun süreli bakım gereksinimi var, %13’ü bakım evlerinde, %87’si aileleri ve yakınlarınca bakılmakta, %25’i günlük yaşam aktivitelerinin 3 ve daha fazlası için başkasına bağımlı,

EBEVEYN DESTEK ORANI (Parent Support Ratio) Bir toplumda yaşlılara bakım verme potansiyelinin boyutunu gösterir, Aile bireylerinin yaşlılarına sağlayacağı bakımın boyutuna yönelik geliştirilmiş ölçüt, EDO=80 yaş ve üzeri nüfus/50-64 yaş nüfusX100

EVDE BAKIM HİZMETLERİNDE EKİP ANLAYIŞI EBH; Bir ekip hizmetidir, ortak amaç ve birbirine destek, Disiplinler arası işbirliği gerektirir, İşbirliği, hasta hastanede iken başlar, EBH GEREKSİNİMİNE KARAR VERENLER; Hekim(Hastanede tedaviyi yürüten), Diğer üyeler(Hemşire,Fizyoterapist vb.), Taburculuk Planlaması Görevlisi,

EBH UYGULAMASI(ABD Örneği) EBH almasına karar verilen hasta, hekimin direktifleri doğrultusunda Evde Bakım Kuruluşuna sevk edilir, Taburculuk Planlaması Görevlisi, EB Kurumu görevlisine hekimin direktiflerine uygun hizmetleri bildirir, EB Kurumu Yöneticisi ,hasta bakımında görev alacak kişileri belirler,disiplinler arası işbirliğini sağlar, Hekim, EBH’nin yasal sorumlusu, Tedavi planını onaylar, Evde Bakım Programına alınan her hastanın bir hekim kontrolünde olması zorunlu, Programa alınmadan önce her hastanın tedavi planı bir hekim tarafından onaylanması zorunlu,

EVDE BAKIM HİZMETLERİ EKİBİ Hekim, Evde Bakım Hemşiresi/Ebesi, Fizyoterapist/Fizyoterapi Elemanı, Geriyatri Hemşiresi/Yaşlı Bakım Elemanı, İlk Yardım ve Acil Bakım Elemanı Sosyal Çalışmacı, Uğraşı Terapisti, Konuşma Terapisti, Diyet Uzmanı, Psikolog, Evde Bakım Yardımcısı, Ekipte yer alacak sağlık personeli, hastanın durumuna ve evde bakım hizmetinin amacına göre değişebilir.

EVDE BAKIM HEKİMİ HEMŞİRESİ/EBESİ Evde Bakım Hekimi; Ekibin şefi, Hastayı muayene eder, durumunu saptar, Tedavi planını, ekip üyeleriyle belirler, görüşlerini alır ve onaylar, Evde Bakım Hemşiresi/Ebesi; Tedavi planında kendini ilgilendirenleri uygular, Hastanın kendine yeter hale gelmesini sağlar, Hastaya öz bakım yapar, Kolaylaştırıcı(facilitatör) görev, Evde bakım yardımcılarının denetiminden sorumludur,

FİZYOTERAPİST/FİZYOTERAPİ ELEMANI Sürekli, koruyucu ve iyileştirici uygulamalar, Kasların güçlendirilmesi, hareketin sağlanması, Solunum egzersizleri, Spastisitenin kontrolü, Yürüyüş eğitimi, Aktif-pasif mukavemet egzersizleri, İyileştirici egzersizler,masaj, Transkuten elektriksel sinir uyarımları, ısı, su, ultraviyole, ultrason, postural drenaj uygulamaları,

GERİYATRİ HEMŞİRESİ/YAŞLI BAKIM ELEMANI İLK YARDIM VE ACİL BAKIM ELEMANI Geriyatri Hemşiresi/Yaşlı Bakım Elemanı; Yaşlı hastaların özellik ve hastalıklarına uygun eğitim aldıklarından, diğer hemşire ve bakım elemanlarına kıyasla daha profesyoneldir, Yaşlının psikolojik, fizyolojik ve sosyal sorunlarına daha uygun davranır, İlk Yardım ve Acil Bakım Elemanı; Evde bakım gerektiren tüm hastaların acil durumlarında ekip içinde gerekli işlemleri yapar, 112 Hızır Acil ekibi içerisinde gerekli durumda müdahale işlerini yapar,

SOSYAL ÇALIŞMACI Hasta ve ailesinin iyilik halini etkileyen sosyal,duygusal ve çevresel faktörleri düzeltir, Kriz durumlarında müdahale eder, Ödeme güçlüğü olmayanlar için malzeme temini sorunlarını çözer, Sosyal rehabilitasyon, vb.,

UĞRAŞI TERAPİSTİ KONUŞMA TERAPİSTİ Uğraşı Terapisti; Günlük yaşam aktiviteleri becerilerini geliştirme ve sürdürme, Daha çok üst ekstremite(el-kol) kas kuvvetinin ve hareket yeteneğinin yeniden kazanılmasına odaklıdır, Bireye uygun hobi, Konuşma Terapisti; Konuşma, dil ve işitme sorunlarına destek, Yeme ve yutma güçlüğü olanlara destek,

DİYET UZMANI PSİKOLOG Diyet Uzmanı; Psikolog; Hastanın beslenmesini düzenler, Hastalığa uygun diyet düzenler, Psikolog; Hasta ve yakınlarının ruhsal sorunlarını paylaşım ve çözümü, Stres yönetimi, Hastalığı kabullenme ve moral desteği,

EVDE BAKIM YARDIMCISI Aile bireylerinden ya da bu konuda eğitim almış biri, EBH’nin %70-80’lik bölümünü sağlar, Kişisel hijyen, Ev işleri ve diğer hizmetler, Sağlık bakımı konusunda eğitilmiş ve deneyimli olması tercih edilmeli,

EVDE BAKIM VERECEKLERİN ÜSTLENMESİ BEKLENEN İŞLEVLER Hasta ve yakınlarına duygusal destek, Hasta ve ortamını gözleme, Fiziksel destek, Ev işleri, Tedavi planına katılma, Aile üyelerinin verdikleri bakımın değerlendirilmesi, Hasta ve aile bireylerini bilgilendirme ve eğitim, Verilecek bakım, Yerine getirmeleri beklenen aktiviteler, Ortaya çıkabilecek sorunların erken fark edilmesi,

HASTA VE YAKINLARININ EĞİTİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN ETMENLER Öğrenim durumu, Kültürel özellikleri, Dil, Emosyonel durum, Anksiyete ve kaygıları,

EVDE BAKIM VEREN AİLE BİREYLERİNİN ÖZELLİKLERİ Aile bireyleri, arkadaş, komşu ya da bakıcıdır, Yoksa EBH verilmesi olanaksızdır, Bu kişilerin çoğu sağlık bakımı konusunda eğitim almamışlardır, Bakım rolü nedeniyle kişisel,sosyal,ekonomik sorun yaşarlar, Büyük çoğunluğu kadın; ABD’de %60-75, Afrika’da HIV/AIDS’lilere yaşlı kadınlar bakar, HIV/AIDS, Nine Hastalığı(Grandmother Illness) olarak tanınır, ( Bazı Afrika ülkelerinde yetişkinlerin büyük çoğunluğu HIV/AIDS’li),

DEĞERLENDİRME SORULARI Evde bakım hizmetleri ekibinde yer alması gereken sağlık personelinin meslek branşlarını belirtiniz. Fizyoterapi, Yaşlı Bakım, İlk Yardım ve Acil Bakım Elemanlarından birinin EBH Ekibi içerisindeki rolü ve önemini belirtiniz. Kendi branşınızla ilgili olarak evde bakım hizmetleri ekibi içerisindeki göreviniz nelerdir? Kısaca açıklayınız. Evde bakım hizmetleri ekibinin hasta ve yakınlarının eğitiminde göz önünde bulundurması gereken etmenler nelerdir? Maddeler halinde yazınız. Evde bakım hizmetlerinin olumlu yönlerinden 4’ünü yazınız. Evde bakım hizmetlerinin olumsuz yönlerinden 4’ünü yazınız. ( )Evde bakım hizmetleri ekibi içerisinde psikolog bulunmasa da olur. ( )Afrika’da HIV/AIDS’lilere aile bireylerinden yaşlı kadınlar baktığından, bu hastalığa “Nine Hastalığı” da denir. ( )Evde bakım hizmeti verilirken hasta ve yakınlarının kültürel özellijklerinin göz önünde bulundurulmasına gerek yoktur. ( )Evde bakım hizmetlerinin hasta yakınlarına dinlenme olanağı sağlaması olumlu yönlerindendir. ( )Evde bakım hizmetleri, hastanın hastane enfeksiyonlarına yakalanma olasılığını azaltır. ( )Hastaya evde bakım hizmeti verilmesi sırasında çevresinin, çok sayıda insan, alet ve malzeme ile sarılmış hissi vermesi, hizmetin olumsuz yönüdür. ( ) Aile bireylerinin yaşlılarına sağlayacağı bakımın boyutuna yönelik geliştirilmiş ölçüte, “Ebeveyn Destek Oranı” denir.

KAYNAKLAR Güçiz Doğan,B., Subaşı,N. (2006) “Evde Bakım”. Halk Sağlığı Temel Bilgiler (Ed: Çağatay Güler; Levent Akın). 1.bs. Ankara : Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi. World Health Organization., (2000). “Home Based Long-Term Care”. WHO Technical Report Series, 898:1-37. WHO.,(1999). “Home Based andLong Term Care, Home Care Issues”. WHO/HSC/LTH/99/2. Joint Commission on Acreditation of Healthcare Organizations., (1991). “Acreditation Manuel for Home Care” .Joint Commission on Acreditation of Healthcare Organizations one Renaissance Boulevard. Ilninois: Oakbrook Terrace. Çoban, M., (2003). “Evde Bakım Konusunda Görüş Belirleme: Sosyal Sigortalar Kurumu Ankara Eğitim Hastanesi Doktorları ve Hemşireleri Üzerine Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Spratt, S.J., Hawley, L.R., Kolf, j., (1997). “Home Health Care: A Physician’s Perspective”. Home Health Care(Edit: Spratt, S.J., Hawley, L.R., Hoye, E.R.,), Florida: GR/St.Luice Press. Bentur, N., (2001). “Hospital at Home: What is its Place in the Health System?”. Health Policy. Landi, F., Onder, G., Russo, A., Tabaccanti, S., Rollo, R., Feredici, s., Tua, E., Cesari, M., Bernabei, R., (2001). “A New Model of Integrated Home Care for the Elderly: Impact on Hospital Use”. Journal of Clinical Epidemiology. Havens, B., (1999). “Home Care Issues at the Approach of the 21st Century from a World Health Organization Perspective”. WHO/HSCL/LTH/99/1:58-68. Pekcan, H., (2000). “Evde Bakım Hizmetleri” Hacettepe Sağlık İdaresi dergisi, Cilt:5, Sayı:3;1-5. Wasik, B.H., Brayant, D.M., Lyons, M.C., (1990). “Home Visiting”. London: Sage Publications. Erdoğan, S., (2001). “Evde Bakım Süreci”. İÜ Florance Nightingale Hemşirelik Yüksek Okulu, Evde Bakım Hemşireliği Eğitim Programı,İstanbul. Tanlı, S., (1996). “Evde Bakım Hizmetlerinin Firmalaştırılması: Bir İşletme Planı Önerisi”. İÜ.Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,İstanbul.

TEŞEKKÜRLER