YONT 172 BİLGİ TEKNOLOJİLERİNE GİRİŞ II UZMAN SİSTEMLER VE YAPAY ZEKA SİSTEMLERİ

UZMAN SİSTEMLER (EXPERT SYSTEMS) Uzman Sistemler, gerçek uzmanların bilgi birikimlerinin, düşüncelerinin, yorumlarının ve konuya yaklaşımlarının bilgisayara aktarılması temeline dayanır. Uzman sistemler, işletmelerin en yaygın olarak kullandıkları yazılımlardır. Uzman Sistemler, tıpkı insan uzmanlarda olduğu gibi, bilginin veri haline getirilerek soruna uygulandığı bilgisayar bütünleşik bilgi sistemleridir. Uzman Sistemler, uzman bir kimsenin işlevlerin büyük bir kısmını, bazı alanlarda da tamamını yaparlar.

UZMAN SİSTEMLER ÖĞELERİ Uzman Sistemler 4 temel öğeden oluşur: Uzman sistem donanımı Uzman sistem yazılımı Uzman sistem bilim tabanı Bilim mühendisi veya uzman eleman.

UZMAN SİSTEMLER ÖZELLİKLERİ İşletme yöneticilerine ve işletmedeki uzmanlara, sorunları tanımlamada ve çözümlemede yansızlık, kolaylık, isabet ve hız sağlar. Bilimsel bulguları, tanı ve çözüm kalıpları veya kuralları biçimine getirerek, gerçek bir uzman gibi işlev görür. Konunun insan olan uzmanıyla etkileşimli olarak çalışabilir. Tanı ve çözüm süreçlemesi sırasında, ayni anda birçok hipotezi sınar ve geçerli olanını bulur.

UZMAN SİSTEMLER ÖĞELERİ Uzman Sistemler her türlü soruna uygulanamaz. Daha çok tipik tarama, yorumlama, izleme, tanı koyma, çözüm önerilerinde bulunma gibi sınırlı görevleri yerine getirir. Uzman sistemler, işlevlerini, davranışlarını ya da eylemlerini, fizik ilkelerinden çok, uzman insan bilgilerine dayanan işlem süreçlerine dayandırırlar. Kullanıcı ile uzman sistem, belirli bir sorunu sonuca ulaştırırken karşılıklı etkileşimde bulunarak çalışır.

UZMAN SİSTEMLERİN İŞLEVLERİ Karar almaya yardımcı olmak ve karar almayı kolaylaştırmak, Yönetici ya da kullanıcı ile iletişim kurması, etkileşimli olarak çalışması,

UZMAN SİSTEMLERİN UYGULAMA ALANLARI Yatırım danışmanlığı, menkul değerler alım ve satım kararları, Hastalıklara tanı koyma ve hastalara reçete yazma, İşletme yönetiminde planlama, programlama ve zamanlama yapma, İşletme, mühendislik, eczacılık, hukuk ve muhasebecilik danışmanlığı ve öğretimi, Yapı tasarımı, yapı planlaması, yapı denetimi ve iç mimari, Bilgisayar tasarımı, Ürün maliyetlerini bulma.

UZMAN SİSTEMLERİN YARARLARI Kararların doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır, Karar sürecini olağanüstü hızlandırarak, yöneticilerin tam zamanında karar almasını sağlar, Uzman elemanların verimini artırır, Karar almaya belge desteği verir, Kaliteyi iyileştirir, Can güvenliği sağlar.

Uzman Sistem Geliştirmede Karşılaşılan Temel Sorunlar Bilgi edinme güçlüğü Gelişmiş özellikleri olan bilgisayarlara gereksinim YBS, KDS gibi diğer sistemlerde yer alan veritabanlarına erişim güçlüğü Genel amaçlı bilgisayarlarda uzman sistem araçlarının (tools) sınırlı olması

YAPAY ZEKA Bilgisayar, matematik, mühendislik, biyoloji,dilbilim ve psikoloji bilimlerinin ortak etkileşiminden oluşan yeni bir bilim dalının yaratmayı tasarladığı yapay beyine, yapay zeka adı verilmiştir. Yapay zeka, insan zekasının benzetimi çalışmalarının bir sonucu olan yazılımdır. Yapay zeka çalışmalarının amacı, gören, duyan, hisseden, koklayan, dokunan, yürüyen, konuşan ve düşünen sistemler geliştirip, insanlığın hizmetine sunmaktır. Yapay zekada başarıya ulaşabilmek için, değişik bilim dallarından birçok uzmanın birlikte çalışması gerekir.

YAPAY ZEKA İnsan Gibi Düşünen ve Davranan Sistemler: İnsan gibi düşünüp insan gibi davranan sistemler geliştirilebileceğini savunan araştırmacılara göre, insan gibi düşünüp davranan bir sistemin yazılımını yapabilmek için, bir takım psikolojik deneylerin yapılması gerekir. Ör: Turning testi, Çin Odası Deneyi.

YAPAY ZEKA Rasyonel (Akılcı) Karar Alabilen ve Davranan Sistemler: Araştırmacılar mantığa ağırlık vermişlerdir. Bu araştırmacılar, sorunu mantıksal bir gösterimle tanımladıktan sonra,çıkarım kurallarını kullanarak, söz konusu sorunun çözümünü bulmayı hedeflerler. Amaçlara ulaşmak için, inançlara uygun davranan sistemlere “rasyonel (akılcı) sistem” denir.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ Yaygınlaşan yapay zeka uygulamaları, işletmelerde önemli verimlilik artışları sağlamaktadır. ZEKİ BİLGİSAYARLAR: Yapay Zeka uygulamalarının birçoğu için, çok güçlü süper bilgisayar donanım ve yazılımına gereksinim duyulmaktadır. Bu gereksinimin ilk aşamasını, beşinci kuşak olarak adlandırılan Zeki Bilgisayarlar olmuştur. Bu bilgisayarlar, yeterli düzeyde mantıksal anlam çıkarma işlevi görecek şekilde tasarlanmıştır. Örnek: Bu tür bir bilgisayar, önceden gördüğü resimleri tanımakta, önceden öğrendiği sorunları çözmek ,ç,n program yazabilmektedir.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ ROBOTİK: Robotik teknolojisi, tıpkı insanın fiziki kapasitelerine sahip, bilgisayar denetiminde çalışan robotların üretilmesini başarmıştır. Bu alandaki ileri yazılımlar, robotlara, fiziki hareketliliğin yanında, yol bulabilme zekası, görme yeteneği, görsel algılama yeteneği, dokunsal algılama yeteneği, yönetim becerisi ve benzer becerileri kazandırmaktadır. Çok yakın bir gelecekte, bireysel günlük yaşamda ve işletmecilikte, fiziksel iş ve işlemlerin hiç birisi insanlar tarafından yapılmayacaktır. Bu tür işler robotlar tarafından, sıfır hata ile yapılacaktır.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ DOĞAL ARABİRİMLER: Kullanıcı ile bilgisayar arasındaki ilişkinin kurulmasını sağlayan her türlü araç gerece arabirim (interface) denir. (fare,klavye gibi). Yapay zeka çalışmaları sonunda doğal arabirimler gündeme gelmiştir. Artık insanlar, bilgisayarlarla ve robotlarla, kendi doğal dilleriyle konuşabileceklerdir.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ İşletme yönetiminde doğal arabirim uygulamaları şunlardır: Bilgisayar yardımıyla tercüme, Otomatik metin özeti hazırlama, Otomatik resmi yazı yazma, Otomatik rapor hazırlama, Otomatik metin üretme, Otomatik yazışma, Belge hazırlarken yardım, İnsan sesinin algılanması, Doğal ana dil ile Web sayfalarına girilme ve araştırmalar yapma,

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ YAPAY SİNİR AĞLARI: İnsanın sinir yapısının taklit edildiği yazılım çözümleridir. Örnek yoluyla öğrenebilmekte, öğrendiklerini kullanabilmekte, saklayabilmekte ve sonra tekrar kullanabilmektedir. Öğrenme sürecinde, yapay sinir ağları, birçok örneği işleyerek sonuca ulaşır. Yapay sinir ağlarının öğreniminde belirli bir sapma söz konusudur. Yapay sinir ağları, olguları tanır, olaylar arasındaki ilişkileri saptar ve bu ilişkilerden sonuçlar çıkarır. Ör: Şekil 3.4, Sayfa 240.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ BULANIK MANTIK: Belirsizliklerin anlatımı ve belirsizliklerle çalışabilme olanağı olarak tanımlanabilir. Ör: orta yaş kavramı. Japonya’da bu teknoloji fotoğraf makineleri, çamaşır makineleri, klimalar ve otomatik iletişim hatlarında uygulanmaktadır.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ SANAL GERÇEKLİK: Cyberspace olarak da bilinen sanal gerçeklik, bilgisayar ortamında oluşturulan bir dünyadır. Sanal gerçeklik, gözlük ve stereo kulaklıklı bir başlık seti, vücut hareketlerini algılayan özel bir giysi veya eldiven ve çok algılayıcılı giriş-çıkış cihazlarıyla oluşturulur. Böylelikle üç boyutlu sanal bir dünyaya girilir. İşletmecilikteki uygulamalar: Bilgisayar destekli tasarım (CAD), tıbbi teşhis ve tedavide, fizik ve biyoloji bilimlerindeki deneylerde, pilotların ve astronotların eğitiminde (simülatörlerinde), üç boyutlu video oyunlarında.

YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ Akıllı Evler Dijital Cüzdan Cisimlerin Arkasını Gören Kamera Sanal Bellek ve Düşünür Akıllı Yazılımlar Sesi Yazıya-Yazıyı Sese Dönüştürme Anında Sesli Çeviri Yapabilen Yazılım Yapay Duyular

İŞLETMELERDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI Müşteri İlişkileri Yönetiminde Yapay Zeka Uygulamaları, Üretim Yönetiminde Yapay Zeka Uygulamaları, Finans Yönetiminde Yapay Zeka Uygulamaları, Yapay Zeka ve İnsan İlişkileri.