UĞUR TAŞYÜREK SAYIŞTAY UZMAN DENETÇİSİ KAMU HARCAMALARININ DIŞ DENETİMİ UĞUR TAŞYÜREK SAYIŞTAY UZMAN DENETÇİSİ 1

DENETİM TDK denetim; “Neler olduğunu, neler olacağını anlamak için bakmak, murakabe etmek, denetim; uygulamaların hedefler doğrultusunda belirlenen amaçlara uyup uymadığı, öngörülen planların ve amaçların yerine getirilmesi için, görevli olan personelin, verim ve başarılarının ölçülmesi ve gerekli düzeltmelerin yapılması işlemidir. H. Fayol’a göre denetim; “Bir şeyin, verilen emirlere ve konulmuş kurallara uygun yapılıp yapılmadığının gözetimi” 2

DENETİM Günlük dilde birbiri yerine kullanılan, ancak anlam farklılıkları olan terimler bulunmaktadır: -Denetim (Audit), -Kontrol (control), -Teftiş (inspection), -İnceleme (examination) -İzleme (monitoring) -Gözetim (Supervision) 3 3

DENETİM İşlemleri, nitelikleri,oluşma şekilleri ve doğrulukları bakımından defter kayıtlarına ve ispat edici belgelere dayanmak suretiyle sonradan eleştirel bir görüşle yeniden inşa ve tespit edip, analize tabi tutmak Faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerlendiren sistematik bir süreçtir. 4

DENETİM Denetim; planlama, örgütleme ve yürütme,koordinasyon ile birlikte yönetimin beş işlevinden biri Anglo-sakson ülkelerindeki karşılığı “Auditing”tir. Ayrıca İngilizce ‘monitoring’ sözcüğü de kullanılmaktadır. Bu sözcük karşılığı denetim genellikle uluslararası kuruluşların (İMF, DB gibi) verdikleri kredilerin bir sonraki diliminin serbest bırakılmasını sağlayan yapısal kriterlerin ilgili ülke tarafından yerine getirilip getirilmediğinin kontrolü, izlenmesi anlamındadır. 5

Kamuda denetim Kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyet ve işlemlerinde hataların önlenmesine yardımcı olmak, çalışanların ve kuruluşların gelişmesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı hale gelmesine rehberlik etmek amacıyla; hizmetlerin süreç ve sonuçlarının mevzuata, önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre; tarafsız olarak analiz etmek, karşılaştırmak ve ölçmek; kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor haline getirerek ilgililere duyurmaktır. 6

DENETİMİN SINIFLANDIRILMASI Denetim yapılan incelemenin amacına, nedenine, içeriğine, uygulama zamanına ve denetimi yapan kişinin statüsüne göre sınıflandırmalara tabi tutulabilir. Örneğin bir işletmenin amacına uygun olarak uygulama yöntemleri açısından bir sınıflandırma yapılırsa; Mali tabloların denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi gibi denetim türlerinin olduğu görülür. Kamu sektöründe denetimi yapan erklere göre denetim, yasama denetimi, yargı denetimi, idari denetim ve kamuoyu denetimi,ombudsman denetimi seklinde ayrılır. 7

DENETİMİN SINIFLANDIRILMASI Uygulanan yöntemler bakımından; hukuka uygunluk denetimi(biçimsel denetim) ve PERFORMANS (verimlilik, etkililik,tutumluluk) denetimi, Denetimin zamanlaması bakımından; karardan önce denetim,karardan sonra denetim, anında yapılan denetim, sürekli denetim ve süreksiz denetim, Yönetsel açıdan; iç denetim ve dış denetim, yönetsel denetim uygulamaları açısından ise; hiyerarşik denetim, yönetsel vesayet denetimi ve özel denetim, 8

DENETİMİN SINIFLANDIRILMASI Denetimin yapılış tarzı esas alınarak yapılacak bir denetim ayrımında; haberli-ani denetim, yerinde-evrak üzerinde denetim, sorgulu-sorgusuz denetim, güdümlü-serbest denetim, bireysel-kurulsal denetim şeklinde bir gruplandırma yapılabilir. 9

Hukuka Uygunluk Denetimi Denetim kapsamındaki idarelerin iş ve işlemleri ile uygulamalarının tabi oldukları mevzuata uygunluğunun incelenmesi, iş ve işlemler bittikten sonra geçmişe yönelik olarak yapılır. Hukuka uygunluk denetiminde salt mevzuata uygunluk açısından değerlendirme yapıldığı varsayıldığından, klasik denetim çeşidi olarak değerlendirilir 10

Yerindelik Denetimi Yerindelik, bir idari işlem veya eylemin yapılmasında zaman, mekan, hal ve şartların icaplarına göre, idari gerekler uyarınca davranmaktır. Yerindelik takdir yetkisinin kullanımıdır. Yerindelik denetimi hukuka uygunluk denetimine nazaran daha öznel (subjektif) niteliktedir. Yapılacak işin, alınan kararın somut koşullara elverişli olması, hizmetin gereklerine ve ihtiyaca uygun olması, yerinde ve isabetli olması gibi ölçütler öznel değerlendirmeleri içermektedir. 11

Mali Denetim Mali denetim, bütçe uygulamasına ilişkin olarak kamu idarelerinin mali karar ve işlemlerinin denetimidir. Kamu idaresinin gelir, gider ve borç ilişkileri ile her türlü malları ve kıymetlerine ilişkin işlem ve tasarrufları, muhasebe düzeni içerisinde kayda alınır. Denetim bu veriler üzerinden gerçekleştirilir. Bu yönüyle mali denetim mali tablo ve muhasebe denetimiyle bu tabloların analizi işlemidir. 12

Performans Denetimi Performans, bir işi yapan bir bireyin, bir grubun ya da bir örgütün o işle amaçlanan hedefe ne ölçüde ulaşabildiğinin nicel ve nitel olarak ifadesidir. Performans denetimi; “kaynakların verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkeleri açısından yönetilip yönetilmediğini ve hesap verme sorumluluğunun gereklerinin makul ölçüde karşılanıp karşılanmadığını görmek için, bir kurumun,kuruluşun, faaliyetin ya da programın değerlendirilmesi olarak tanımlanmaktadır. 13

Performans denetimi unsurları Bu unsurlardan Tutumluluk, kaliteyi göz önünde tutarak faaliyetlerde kullanılan kaynakların maliyetini en aza indirmeyle ilgilidir. Verimlilik, mal ve hizmet gibi ürünlerle sonuçlanan çıktılar ile kullanılan kaynaklar, girdiler arasındaki ilişkidir. Etkinlik ise amaçlara, stratejik hedeflere ulaşma derecesi; beklenen etkiler ile gerçeklesen etkiler arasındaki ilişkidir. Bu üç unsur kısaca, daha az harcama (tutumluluk), daha iyi harcama (verimlilik) ve daha rasyonel harcama (etkinlik) olarak da ifade edilebilir. 14

Sayıştay Performans denetimi Sayıştay tarafından yapılacak olan performans denetimi idarenin ve sorumluların yerine geçerek hedefler belirleyen, politikalar oluşturan, farklı politika seçenekleri arasında tercihte bulunan ve önceliklendirme yapan bir denetim değildir. Belirlenmiş hedefler ve bu hedeflere ulaşmak için kararlaştırılan araçların yerindeliği veya gerekliliği performans denetimine konu edilmez. Sayıştay tarafından yapılacak olan performans denetiminde faaliyet sonuçları idare tarafından belirlenmiş göstergeler esas alınarak ölçülmektedir. 15

Denetimin Amaçları Karar Alıcılara Sunulan Bilgilerin Güvenilirliğini Sağlama Önleme ve Hesap Sorma Sürekliliği ve Eşgüdümü Sağlama Reform Yapma, Verimlilik, Tutumluluk ve Etkinliği Sağlama

17 17

SAYIŞTAY’LAR Yasama Yürütme Yargı gibi klasik kuvvetler ayrımı öğelerinden bağımsız faaliyet gösterir.

SAYIŞTAYLARA DUYULAN İHTİYAÇ Bütçe Hakkının Parlamentolara Geçmesi Bütçenin Denetlenmesi İhtiyacı Parlamentonun Yapısal Sınırlılıkları Uzman Bir Kuruluş Olarak SAYIŞTAY Kaliteli Kamu Hizmeti Beklentileri, Demokratikleşme ve Şeffaflaşma Kavramlarının Gelişmesi, Vatandaşların Bilme Hakkı, SAYIŞTAYLARI DEMOKRATİK REJİMİN VAZGEÇİLMEZ UNSURU YAPMIŞTIR. 19

DÜNYADA SAYIŞTAYLAR Sayıştaylar, halkın ödediği vergilerin halk yararına kullanımını sağlamak için parlamentolar adına denetim yapmak üzere kurulmuşlardır. İki tür Sayıştay örgütlenmesi mevcuttur. Ofis Tipi Sayıştaylar (Anglo- Sakson) Yargı Tipi Sayıştaylar (Kıta Avrupası) Türk Sayıştayı, yargı tipi Sayıştay olarak kurulmuştur.

TÜRK SAYIŞTAY’I 1876 Kanun-i Esasisi İle Anayasal Kimlik Kazanmıştır. 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında da bu niteliğini korumuştur.

ANAYASA’DA SAYIŞTAY Sayıştay, merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının, Bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek Sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir. Mahallî idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır.

Parlamentodan Bağımsızlık (Meclis adına) Yürütmeden Bağımsızlık BAĞIMSIZLIK Kurum ve Görev Yönünden Bağımsızlık Meslek Mensuplarının Bağımsızlığı Mali Bağımsızlık KURUMSAL Parlamentodan Bağımsızlık (Meclis adına) Yürütmeden Bağımsızlık Raporlama Bağımsızlığı Raporun İçeriği Denetim Bulguların İfade Tarzı Raporu Sunuş Zamanı Denetim Raporlarının Yayınlanması MESLEKİ Göreve Son Verilmesi Özel Şartlara Bağlıdır Başkan ve Üyelerinin Görev Dokunulmazlığı Vardır Denetçilerin Soruşturma ve Kovuşturması Hakimlerle Aynı Prosedüre Tabidir. MALİ Ayrı bir bütçeye sahiptir. Bütçe tasarısı doğrudan Meclise gider.

ULUSLARARASI İLİŞKİLER INTOSAI Uluslararası Sayıştaylar Birliği EUROSAI Avrupa Ülkeleri Sayıştayları Organizasyonu ASOSAI Asya Ülkeleri Sayıştayları Organizasyonu ECOSAI Ekonomik İşbirliği Organizasyonu Ülkeleri Sayıştayları Birliği

BAĞIMSIZLIK Meslek Mensupları Yönetim Mensupları Başsavcı ve Savcılar Kurum ve Görev Yönünden Bağımsızlık Meslek Mensuplarının Bağımsızlığı Mali Bağımsızlık Meslek Mensupları Birinci Başkan, Daire Başkanları ve Üyeler Grup Başkanları Raportörler Denetçiler Yönetim Mensupları Birim Başkanlıkları Memurlar Başsavcı ve Savcılar

SAYIŞTAYIN DENETİM ALANI GENEL YÖNETİM KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ KAMU FONLARI DÖNER SERMAYELER MERKEZİ YÖNETİM SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI MAHALLİ İDARELER BELEDİYE ŞİRKETLERİ GENEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR Merkezi Yönetim Bütçesi Kapsamındaki Kamu İdareleri Sosyal Güvenlik Kurumları Mahalli İdareler Anonim Ortaklıklar (Kamu Payı %50 den fazla olan) Bunlara bağlı, kurdukları, ortak oldukları idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler İç,dış borçlanma, yurtiçi ve yurtdışı kaynakların ve fonların kullanımı YÖK VE ÜNİVERSİTELER ÖZEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER KURULUŞLAR DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURULUŞLAR

DIŞ DENETİM (5018 Md. 68) Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır. Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak; Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak, malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin malî denetimi ile kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti, Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi, Suretiyle gerçekleştirilir. Sayıştay tarafından hesapların hükme bağlanması; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadığına  karar verilmesidir.

SAYIŞTAYIN GÖREVLERİ DENETİM ( Gelirler, Harcamalar, Mallar) YARGILAMA (Kamu Zararları-Kesin Hüküm) RAPOR SUNMA (Parlamentoya,kamuoyuna açıklama) DİĞER GÖREVLER Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işleri

SAYIŞTAYIN DENETİM ALANI -Merkezi Yönetim Bütçesi Kapsamındaki Kamu İdareleri -Sosyal Güvenlik Kurumları -Mahalli İdareler -Anonim Ortaklıklar (Kamu Payı %50 den fazla olan) -Bunlara bağlı, kurdukları, ortak oldukları idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler -İç,dış borçlanma, yurtiçi ve yurtdışı kaynakların ve fonların kullanımı 29

6085 SAYILI SAYIŞTAY KANUNUNA GÖRE (YENİ) SAYIŞTAY DENETİMİ Dışa dönük, idare ile karşılıklı etkileşime dayanan dinamik bir denetim sistemi. Uygunluk ve mali denetimin birlikte yürütülmesi. Hata odaklı yaklaşımdan sistem ve süreçlerde iyileştirmeyi esas alan anlayış. Risk odaklı yaklaşım. Bilgisayar destekli denetim tekniklerinden yararlanılması. Raporların kamuoyuna duyurulması. 30 30

6085 SAYILI SAYIŞTAY KANUNUNA GÖRE (YENİ) SAYIŞTAY DENETİMİ Öznel denetim anlayışı yerine standart ve rehberlere dayanan belgeli denetim yaklaşımı Hesap verme ve saydamlığın yerleşmesi için kamu mali yönetimine katkıyı hedef alan anlayış. Mali birim bazlı denetimden kurumsal denetime geçiş. Denetim kapsamının genişlemesi (KİT’ler, şirketler vb.) 31 31

SAYIŞTAYIN YETKİLERİ Belge Defter ve Kayıtları Her Zaman İnceleme Belgelere Erişme ve İnceleme Bakanlık, Kurum ve Şahıslarla Doğrudan Görüşme, Bilgi Alma Ve Temsilci İsteme Bankalar Dahil Özel ve Tüzel Kişilerden Bilgi ve Belge İsteme Bilirkişi Görevlendirme-Uzman Çalıştırma Belge ve Bilgi Vermeyen, Denetimi Zorlaştıran Sorumlular ve Diğer İlgililer Hakkında Müeyyide İsteme Aylıktan Kesme Görevden Uzaklaştırma

DENETİM TÜRLERİ Düzenlilik Denetimi Performans Denetimi Uygunluk Denetimi Mali Denetim Performans Denetimi VET Denetimi Bilişim Sistemlerinin Denetimi Düzenlilik Kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti,(Uygunluk denetimi) Kamu idarelerinin mali rapor ve tablolarının, bunlara dayanak oluşturan ve ihtiyaç duyulan her türlü belgelerin değerlendirilerek, bunların güvenilirliği ve doğruluğu hakkında görüş bildirilmesi, Mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi, suretiyle gerçekleştirilir. Uygunluk Belirli bir otorite tarafından konulmuş kurallara uygulayıcıların uyma derecelerinin belirlenmesine yönelik denetim türüdür. Kamusal denetim açısından; denetime tabi kurumun faaliyet ve işlemlerinin ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer düzenlemelere uygunluğunun incelenmesidir Önceden saptanmış ölçütler ya doğrudan yasama organı, ya da yasama organının verdiği yetki çerçevesinde yetkili organlar (Bakanlar Kurulu, Başbakanlık…) tarafından belirlenir. Denetlenen kurum yönetiminin kendi iç düzenlemeleri de (özellikle iç denetim için) dikkate alınması gereken ölçütlerdir. MALİ Kamu idarelerinin gelir, gider, mal ile diğer hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespit edilmesi, mali tabloların denetlenen kamu idaresinin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bir biçimde gösterdiğine, mali tabloların önemli hata içermediğine ilişkin makul güvence elde edilmesi amacıyla yürütülen denetim. BİLİŞİM Denetlenen kurumun/birimin bilgi sistemlerinin sürekliliğinin ve güvenilirliğinin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Bağımsız bir denetim faaliyeti olarak yürütülüp raporlanabileceği gibi, mali denetim ya da performans denetimi uygulamalarının bir parçası olarak da gerçekleştirilebilir. PERFORMANS Kamu kurumlarının ya da bu kurumların belirli faaliyet, program ya da projelerinin verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkeleri açısından objektif ve sistematik bir incelemesidir. PERFORMANS ÖLÇÜMÜ Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler (stratejik plan,performans programı,faaliyet raporu) ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının Mevcudiyet, Zamanlılık, İlgililik, Ölçülebilirlik, İyi tanımlanma, Geçerlilik,ikna edicilik yönünden incelenmesini ölçülmesini, ifade eder

DENETİM SÜRECİ Denetimler; Denetimin planlanması, Denetim programının hazırlanması ve uygulanması, Sonuçların ve tavsiyelerin raporlanması, Raporların, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulması ve ilgili kamu idaresine gönderilmesi, Raporların izlenmesi, aşamalarından oluşur. MAKUL GÜVENCE-Önemliklik Denetçinin, bir bütün olarak mali tabloların önemli hata içermediğine ilişkin kesin (%100) değil, denetim riski oranında % 100 den daha düşük bir oranda (%95) güvence elde etmesidir. Denetimde denetçinin bütün hataları ortaya çıkarmasını etkileyebilecek sınırlılıklar mevcut olduğu için denetçi mutlak güvence elde edemez. Bir bilginin eksikliği veya yanlış ifade edilmesi, mali tablo kullanıcılarının alacağı kararları etkiliyorsa önemlidir.

RAPORLAMA SÜRECİ Kamu idaresi Hesabı Denetim Grubu/ Denetim Ekibi Taslak Denetim Raporu + Per.Denetim Raporu Kurum Görüşü Yıllık Denetim Raporu Daire

RAPORLAMA SÜRECİ-2 TBMM Daire Başkanlık Yıllık Denetim Raporları + Diğer Hususlar Rapor Değerlendirme Kurulu RAPORLARIN TBMM ve İDARELERE GÖNDERİLMESİ Taslak Denetim Raporları Üst Yöneticiye Gönderilir. Taslak Denetim Raporları Üst Yönetici Tarafından 30 gün içerisinde cevaplandırılır. Cevaplar dikkate alınarak yeniden düzenlenen rapor Mayıs ayı sonuna kadar Sayıştay Başkanlığına sunulur. Sayıştay Daireleri görüşlerini temmuz ayının 15 ine kadar sunar. Rapor Değerlendirme Kurulunun görüşü alınır. Denetim Raporları genel uygunluk bildirimleri ile TBMM’ye sunulur. Raporların Kamuoyuna Duyurulması Sayıştay raporları, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulduğu ve ilgili kamu idarelerine verildiği tarihten itibaren onbeş gün içerisinde Sayıştay Başkanı veya görevlendireceği başkan yardımcısı tarafından, kanunların açıklanmasını yasakladığı durumlar hariç kamuoyuna duyurulur. Savunma, güvenlik ve istihbarat ile ilgili kamu idarelerinin ellerinde bulunan devlet mallarının bu Kanun uyarınca yapılacak denetimi sonucunda hazırlanacak raporların kamuoyuna duyurulmasına ilişkin hususlar; yönetmelikle özel düzenlenmiştir. Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu TBMM TGNA

DENETİM GÖRÜŞÜ TÜRLERİ Denetimler Sonucunda; Olumlu Denetim Görüşü Olumsuz Görüş Şartlı Görüş Görüş Bildirmeme Olumlu Görüş İçeren Denetim Raporu: Olumlu görüş, mali rapor ve tabloların doğru ve güvenilir bilgi verdiği ve önemli hata içermediği, denetlenen kurumun gelir, gider, mal ile diğer hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olduğu anlamına gelir. Şartlı Görüş İçeren Denetim Raporu : Mali tablolar, bazı istisnaların saklı tutulması şartıyla, bir bütün olarak doğru ve güvenilir olduğunda “şartlı görüş” verilir. Görüş Bildirmekten Kaçınma Durumunda Düzenlenecek Denetim Raporu: Denetçi, mali rapor ve tabloların bütünü hakkında bir görüş oluşturmak için kapsam sınırlaması nedeniyle yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edemediği zaman görüş bildirmekten kaçınır.

GENEL RAPORLAMA FAALİYETLERİ Genel Uygunluk Bildirimleri Dış denetim genel değerlendirme raporu Faaliyet genel değerlendirme raporu Mali istatistikleri değerlendirme raporu Mali Denetim Raporları Diğer Raporlar 38 38

RAPORLARIN TBMM VE İDARELERE GÖNDERİLMESİ Taslak Denetim Raporları Üst Yöneticiye Gönderilir. Taslak Denetim Raporları Üst Yönetici Tarafından 30 gün içerisinde cevaplandırılır. Cevaplar dikkate alınarak yeniden düzenlenen rapor Mayıs ayı sonuna kadar Sayıştay Başkanlığına sunulur. Sayıştay Daireleri görüşlerini temmuz ayının 15 ine kadar sunar. Rapor Değerlendirme Kurulunun görüşü alınır. Denetim Raporları genel uygunluk bildirimleri ile TBMM’ye sunulur. 39

SAYIŞTAY YARGISI ve YARGILAMAYA DÖNÜK DENETİM FAALİYETLERİ Denetimin Planlanması Hesabın İncelenmesi Sorgu Yazılması Sorgu Tebliği Savunma Alınması Yargılamaya Esas Rapor Yazılması Yargılamaya Esas Rapor Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve işlemlerinin denetimi sırasında denetçiler tarafından kamu zararına yol açan bir husus tespit edildiğinde sorumluların savunmaları alınarak yargılamaya esas rapor düzenlenir. Yargılamaya esas rapor40lar eki belgelerle birlikte Başkanlığa sunulur. Başkanlık bu raporları en geç onbeş gün içinde hesap yargılamasının yapılacağı daireye gönderir. KAMU ZARARIN TAHSİLİ HK YÖNETMELİK MD7 Sayıştay denetçileri tarafından inceleme sırasında mevzuata uygun bulunmayan veya noksan görülen işler hakkında kendilerine gönderilen kamu zararına ilişkin sorguların bir örneği, ilgili kamu görevlisince ilgisine göre üst yönetici veya en üst yöneticiye bildirilir. Bu sorgular, kamu idaresince ihbar kabul edilerek gerekli kontrol, denetim ve inceleme başlatılabilir. Kontrol, denetim veya inceleme sonucunda tespit edilen kamu zararına ilişkin belgelerde, sorumlularla birlikte tahsil sürecine dahil edilecek ilgililer de belirtilir. Bu belirlemenin yapılmadığı durumlarda, zararın tahsil sürecine dahil edilecek ilgililer merkezde üst yönetici, taşrada ise idarenin en üst yöneticisi tarafından yaptırılacak inceleme ile belirlenir. (4) Yargı kararları ve Sayıştay ilâmlarıyla tespit edilen kamu zararı alacakları ile değerlendirme sonucunda takip ve tahsiline karar verilen alacaklar, merkezde strateji geliştirme birimlerince, taşrada ise takibe yetkili idare birimince takip edilir.

YARGILAMA SÜRECİ SORGU SAVUNMALAR YARGI RAPORU KAMU İDARESİ HESABI DENETÇİ KAMU ZARARI SORGU SAVUNMALAR YARGI RAPORU

BAŞKAN DAİRELER İLAM TEMYİZ SAVCILIK TEMYİZ KURULU İLGİLİ BAKANLIK YARGI RAPORU BAŞKAN DAİRELER SAVCILIK İLAM DAİRELERDEKİ YARGILAMA Daire başkanları dairelerine verilen yargılamaya esas raporlar hakkında başsavcılığın yazılı düşüncesini alır. Daire başkanı başsavcılığın yazılı düşüncesini içeren yargılamaya esas raporu düşüncesini bildirmesi için üyelerden birine verir. Üye kendisine verilen yargılamaya esas rapor üzerinde gerekli incelemeyi yapar ve yazılı düşüncesi ile birlikte daire başkanlığına geri verir ve raporda konu edilen hesap ve işlemlerin yargılanmasına başlanır. Hesap yargılaması sırasında savcı da hazır bulunur ve görüşünü açıklar. Daireler tarafından yapılan hesap yargılaması sonucunda; hesap ve işlemlerin yasal düzenlemelere uygunluğuna veya kamu zararının sorumlulardan tazminine hükmedilir. Bu hükümler dışında, gerekli görülen hususların ilgili mercilere bildirilmesine karar verilebilir. SAYIŞTAY İLAMLARI VE İNFAZI Sayıştay ilamları; sorumlulara, sorumluların bağlı olduğu kamu idarelerine, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığına, ilgili muhasebe birimine ve başsavcılığa tebliğ edilir. Sayıştay dairelerinden veya Temyiz Kurulundan verilen kararlar müphem ise taraflardan her biri bunların tavzihini (açıklanmasını)yahut tarafların adı ve soyadı ile sıfatı ve iddiaların sonucuna ilişkin yanlışlıklar ile hüküm fıkrasındaki hesap yanlışlıklarının düzeltilmesini isteyebilir. MALİYE BAKANLIĞI TEMYİZ KURULU TEMYİZ İLGİLİ BAKANLIK VEYA DAİRE DAİRELER YARGILAMANIN İADESİ SORUMLULAR

SAYIŞTAY İLAMLARININ İNFAZI Kesinleştikten Sonra 90 Gün İçinde Yerine Getirilir Üst Yöneticiler Sorumludur Hüküm Tarihinden İtibaren Kanuni Faize Tabidir İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre tahsil olunur. (6085/53) Sayıştay ilamlarının infazını izlemeyen ve gereklerini yerine getirmeyenlerin aylıkları, Sayıştayın istemi üzerine ilgili kamu idarelerince ilam infaz edilene kadar, yarım olarak ödenir. Yarım aylık kesilmeye başlandığı tarihten itibaren Sayıştayca belli edilen süre içinde ilamlarının infazını izlemeyen ve gereklerini yerine getirmeyenler, bu defa ilgili kamu idarelerince mevzuatındaki usule göre görevden uzaklaştırılarak haklarında gerekli soruşturma veya kovuşturma yapılır (6085/9)

KANUN YOLLARI Temyiz Yargılamanın İadesi Karar Düzeltilmesi

T E M Y İ Z Başvuru: Temyiz Kuruluna Yapılır. Temyiz Nedenleri Kanuna Aykırılık Yetkiyi Aşmak Yargılama Usullerine Riayetsizlik Başvurabilecek Olanlar Sorumlular Sorumluların Bağlı Olduğu Bakanlık veya Daire Maliye Bakanlığı Sayıştay Başsavcılığı Süre: İlamın Tebliğinden İtibaren 60 Gün İçinde Kararlar: Onama, Düzelterek Onama, Bozma, Kaldırma

YARGILAMANIN İADESİ Başvuru: Hesabı Yargılayan Daireye Yapılır. Nedenleri Hesapta Maddi Hata, Noksanlık, Mükerrerlik Hükme Etki Eden Belgelerde Sahtecilik Bulunması Hüküm Sırasında Görülmeyen Usulsüz İşlem Sonradan Ortaya Çıkan Hükme Tesir Edecek Belgeler Hesaba Esas Alınan Mahkeme İlamının Bozulması Hükme esas tutulan bir ilamın bozulma suretiyle ortadan kalkmış olması Bilirkişi veya uzmanın gerçeğe aykırı rapor düzenlediğinin ortaya çıkması. Süre: İlamın Tebliğinden İtibaren 5 Yıl İçinde İstemde Bulunabilecek Olanlar: Sorumlular -Sorumluluların Bağlı Olduğu Kamu İdareleri, Maliye Bakanlığı-Sayıştay Başsavcılığı

KARAR DÜZELTİLMESİ Başvuru: Temyiz Kuruluna Yapılır. Temyiz Kurulu Kararlarına Karşı Başvurulabilir. Süre: Kararın Tebliğinden İtibaren 15 Gün İçinde İstemde Bulunabilecek Olanlar Sorumlular-Sorumluların Bağlı Olduğu Bakanlık veya Daire-Maliye Bakanlığı-Sayıştay Savcılığı Nedenleri İddia ve İtirazların Kararda Karşılanmamış Olması Bir Kararda Aynı Konuda Birbirine Aykırı Hükümler Olması Belgelerde Hile ve Sahtekarlık Olduğunun Ortaya Çıkması Temyiz Sebeplerinden En Az Birinin Bulunması Karar düzeltilmesi istemi, kesin hükmün yerine getirilmesine engel değildir.

DIŞ DENETİM VE SORUMLULUK 48 48

YENİ MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİNİN ANAHTAR KAVRAMLARI Yönetim Sorumluluğu Modeli Kaynakların Etkili, Ekonomik, Verimli Kullanımı Stratejik Planlama Performansa Dayalı Bütçeleme Çok Yıllı Bütçeleme Hesap Verebilirlik Mali Saydamlık Tahakkuk Esaslı Muhasebe İç Kontrol İç Denetim Geniş Kapsamlı Dış Denetim

KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU Mali yönetim ve bütçenin kapsamı genişletilmiştir Stratejik planlama ve performans esaslı bütçelemeye geçilmektedir Orta vadeli harcama programı çerçevesinde çok yıllı bütçelemeye geçilmiştir Hesap verebilirlik ve mali saydamlık sağlanmaktadır Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ilkesi getirilmiştir Kamuda muhasebe birliği sağlanmış ve mali istatistiklerin yayımlanması öngörülmüştür İç kontrol sistemi kurulmaktadır İç denetim sistemi kurulmaktadır Sayıştay’ın denetim kapsamı genişletilmiştir

HESAP VEREBİLİRLİK MALİ AÇIDAN HESAP VEREBİLİRLİK; Hükümetin, kamu idarelerinin ve mali yönetimde görevli olanların; kamu kaynaklarının elde edilmesi, yönetimi ve kullanılmasında yürüttükleri faaliyetler ile iş ve işlemleri nedeniyle hiyerarşik üstlerine, denetim ve değerlendirme yapmakla görevli kuruluşa (Sayıştay), parlamentoya ve kamuoyuna hesap vermeleridir Hesap verme sorumluluğu idari bir sorumluluktur Hesap verme sorumluluğunun gereği esas itibarıyla raporlamayla yerine getirilmektedir Bu amaçla Kanunda; Görev, yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması Kaynakların elde edilmesi, kullanılması, muhasebeleştirilmesi ve raporlanması süreçlerinin belirlenmesi Kamu idarelerinin faaliyet raporu düzenlemeleri Öngörülmüştür

MALİ SAYDAMLIK Tüm gelir ve giderlerin bütçelerde yer alması Kanunda öngörülen bütçeler dışında bütçe yapılmaması Stratejik planlar, bütçeler, kamu hesapları ve mali istatistiklerin kamuoyuna açık olması Stratejik plan ve performans programı hazırlanması ve duyurulması Kamu idarelerinin kesin hesap ve faaliyet raporları düzenlemek suretiyle yetkili mercileri ve kamuoyunu bilgilendirmeleri Bakanların amaç, hedef, strateji, varlık, yükümlülük ve yıllık performans programları hakkında kamuoyunu bilgilendirmeleri İdarelerin yılın ilk altı aylık uygulama sonuçları ve ikinci altı aya ilişkin beklentiler ile faaliyetlerini kamuoyuna açıklamaları

İÇ KONTROL İç Kontrol, idarenin amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik bir yönetim aracıdır İç Kontrol, idarenin amaç ve hedeflerinin gerçekleştirilmesi konusunda güvence sağlayan yönetim araçlarının bütününü ifade etmektedir İç Kontrol, aynı zamanda yönetim kontrolü olarak da adlandırılmaktadır İç Kontrol sistem ve araçları, idarenin yönetimine dayatılan kural ve uygulamalar değil, idare yönetiminin amaç ve hedefleri gerçekleştirme konusunda ihtiyaç duyduğu mekanizmalardır Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez Mali hizmetler biriminde ön mali kontrol görevini yürütenler mali işlem sürecinde görev alamazlar .Strateji Dairesinde kurulan Ön mali inceleme veya İhale biriminden bahsedilebilir…

İÇ KONTROL İç kontrol bir süreçtir İç kontrol bir amaç değil, idareyi hedeflerine ulaştırma amacını taşıyan bir yönetim aracıdır İç kontrol kişiler tarafından uygulanır İç kontrol sadece form, belge, el kitabı ve prosedür değil, bunların yanı sıra organizasyonu, personeli ve yönetim tarzını da kapsayan bir sistemdir

5018 SAYILI KANUNA GÖRE SORUMLULUK ve KAMU ZARARI Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, yönetilmesinden, kullanılmasından, korunmasından, kötüye kullanılmaması ve her an hizmete hazır bulundurulması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludurlar ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır. Kamu zararı : Mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıyla doğan zararı, Sorumlular; mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri ile illiyet bağı kurularak oluşturulan ilamda yer alan kamu zararından tek başlarına veya birlikte tazmin ile yükümlüdür. Usulüne uygun biçimde görevlendirilmediği halde kendiliğinden veya verilen emir üzerine gelirleri tahakkuk ettiren, toplayan, harcayan ve bu işlemleri onaylayanlar, malları muhafaza eden ve idare edenlerle her türlü mali iş ve işlemleri yürütenlerin işlemleri bir hesaba dahil edilmediği takdirde, sorumluluk bu kişiler hakkında da uygulanır. Bu durum yöneticilerin yazılı emirleri üzerine meydana gelmiş ise sorumluluğa yöneticiler de ortak olur. Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumludurlar.

MALİ SİSTEMİN AKTÖRLERİ Bakan Üst Yönetici Harcama Yetkilisi Mali Hizmetler Birimi Gerçekleştirme Görevlileri Muhasebe Yetkilileri İç Denetçiler Sayıştay Denetçileri

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-1 BAKAN: Hükümet politikalarının uygulanmasından Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasından Diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğinden Kaynakların kullanımından Kamuoyunun bilgilendirilmesinden Sorumludur

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-2 ÜST YÖNETİCİ: KAMU İDARESİ BÜTÇESİNİN SORUMLUSU ÜST YÖNETİCİDİR ÜST YÖNETİCİLER; İdarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin hazırlanması ve uygulanmasından Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan Mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi ve izlenmesinden Bu Kanunda belirtilen görev ve sorumluluğun yerine getirilmesinden bakana karşı, mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-3 HARCAMA YETKİLİSİ: Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Harcama yetkilisi harcama talimatı verir ve ödeme emrini imzalar HARCAMA YETKİLİLERİ; -Harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına uygun olmasından -Harcama talimatlarının kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından -Ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından Sorumludurlar

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-4 MALİ HİZMETLER BİRİMİ; Kamu idaresinin bütçesini hazırlamak Stratejik plan ve performans programı çalışmalarını koordine etmek Bütçe işlemlerini yapmak ve bütçe kayıtlarını tutmak Genel bütçe kapsamı dışındaki idarelerde muhasebe hizmetini yürütmek İç kontrol sisteminin kurulmasını sağlamak Ön mali kontrol yapmak İdare faaliyet raporunu hazırlamak Bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin verileri derlemek ve raporlamak Mali istatistikleri hazırlamak Harcama yapılması ve gelir toplanmasına ilişkin mali işlemleri yürütmek Kesin hesabı hazırlamak

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-5 GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİ: Harcama talimatı üzerine; İşin yaptırılması Mal veya hizmetin alınması Teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması Belgelendirilmesi Ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler

YÖNETİM VE KONTROL SÜRECİNDE YETKİLİLER-6 MUHASEBE YETKİLİSİ: Ödeme belgelerinde yetkililerin imzası İlgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olması Maddi hata bulunup bulunmadığı Hak sahibinin kimliği yönlerinden kontrol yapar, ödemeyi gerçekleştirir ve muhasebe kayıtlarını tutar

SİSTEMİN İŞLEYİŞİ UYGULAMA Stratejik Plan Misyon Vizyon Stratejik amaçlar Stratejik hedefler Performans Programı Öncelikler Performans hedefleri Faaliyet/projeler Kaynak ihtiyacı Performans Göstergeleri İdare Bütçesi Harcama birimleri Kaynak tahsisi Temel performans göstergeleri UYGULAMA Faaliyet Raporu Faaliyet/proje sonuçları Performans hedef ve gerçekleşmeleri Performans göstergeleri hedef ve gerçekleşmeleri Sapma ve nedenleri Öneriler Denetim ve Değerlendirme İç ve Dış Denetim TBMM/Yerel Meclis Hesapverme sorumluluğu

Kamu Zararı Kamu zararının belirlenmesinde; İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması, Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması, İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması,

Kamu Zararı İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması, Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması, esas alınır.

Kamu Zararı Kamu Zararını kimler tespit edebilir? Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.

Kamu Zararı Kamu Zararı Kamu Zararı Sorumlular Kasıt Sorumlular Kusur İlliyet Bağı Mevzuata Aykırı Karar İşlem Eylem Kamu Zararı Kamu Zararı Sorumlular Sorumlular Kasıt Kusur İhmal

Sorumluluk Anlayışı 1050 Sayılı Kanun ve dolayısıyla 832 sayılı Sayıştay Kanununda sorumluluk esas olarak kusursuz sorumluluk olarak düzenlenmiştir. 5018 sayılı Kanun ve dolayısıyla 6085 sayılı Sayıştay Kanununda bu anlayış yerine kusurlu sorumluluk esası benimsemiştir.

5018 SAYILI KANUNA GÖRE SORUMLULUK TÜRLERİ 5018 sayılı Kanuna göre; Gerçekleştirme Görevlileri (İdari ve Mali) Harcama Yetkilileri (İdari ve Mali) Muhasebe Yetkilileri (İdari ve Mali) Üst Yöneticiler (İdari) Bakanlar (Siyasi) Üst Yöneticiler: Bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Ancak, Millî Savunma Bakanlığında üst yönetici Bakandır. Üst yöneticiler,idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar Kanunun düzenlemesinde de anlaşılacağı üzere “Üst Yöneticiler”in Sayıştay’a karşı sorumlulukları harcama sürecinde doğrudan yer almamaları nedeniyle sınırlıdır. Ancak, Üst yöneticilerin özel kanunlardan doğan Sayıştaya karşı mali sorumlulukları olabileceği gibi, münferit bir olayda sorumluluklarına hükmedilmeleri de mümkündür. (S.G.K.K. 5189/1) Örneğin 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etme görevi üst yönetici olan belediye başkanına aittir. Belediye gelirlerinin toplanmamasından üst yönetici olan başkanın Sayıştaya karşı mali sorumluğu vardır. HARCAMA YETKİLİLERİ Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Harcama Yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından sorumludur. 5018 sayılı Kanunun 31’inci maddesinin üçüncü fıkrasında, “Kanunların verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur” denilmektedir. Kurul halinde görev yapan karar organlarının genellikle icra yetkileri bulunmadığı dikkate alındığında yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda,harcama yetkisinden doğan sorumluluk belirlenirken; kararın, harcama talimatının unsurlarını taşıyıp taşımadığının ve kurul, komisyon veya komitenin harcama sürecinde rol alıp almadığının belirlenmesi gerekmektedir. (S.G.K.K., 51879/1) GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİ Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.Elektronik ortamda oluşturulan ortak bir veri tabanından yararlanmak suretiyle yapılacak harcamalarda, veri giriş işlemleri gerçekleştirme görevi sayılır. Harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirir.Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yapmakla yükümlüdürler. Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılır. Malî işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol ederler. Bu kontrol sürecinde görev alanlar, ilgili harcamanın idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, harcama programı, finansman programı, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması açısından kontrol ederler. MUHASEBE YETKİLİLERİ 5018 sayılı Kanunun 61., Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 23 ve 32. maddesine göre Muhasebe yetkilileri ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde;             a) Yetkililerin imzasını,          b) Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını,            c) Maddi hata bulunup bulunmadığını,            d) Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, kontrol etmekten e) İdarelerce ilgili kanunlarına göre tarh ve tahakkuk ettirilerek tahsil edilebilir hale gelmiş kamu gelir ve alacaklarının yükümlüleri ve sorumluları adına ilgili hesaplara kaydedilerek tahsil edilmesinden, sorumludur.

DENETİMLE İLGİLİ KAMU GÖREVLİLERİNİN SORUMLULUĞU 5018 sayılı Kanuna göre; Sorumlular veya diğer ilgililer, denetçilerin isteyecekleri bilgi, kayıt ve belgeleri vermeye, işlem, faaliyet ve malların fiili ve fiziki durumlarını geciktirmeksizin göstermeye mecburdurlar. Sorumlular veya diğer ilgililer belgelerin asıllarını ve aslı gösterilemeyen belgelerin ikinci nüshalarını göstermek zorundadır. 70

DENETİMLE İLGİLİ KAMU GÖREVLİLERİNİN SORUMLULUĞU 5018 sayılı Kanuna göre; Hesabı bu Kanun hükümlerine göre zamanında ve tam olarak vermeyen sorumlular veya diğer ilgililer ve Sayıştay ilamlarının infazını izlemeyen ve gereklerini yerine getirmeyenler ile Sayıştay denetimine giren kamu idareleri görevlilerinden, denetleme ve yargılama sırasında, istenilen her çeşit bilgi, belge ve defterleri vermeyen ve denetleme ve yargılamayı güçleştirenlerin aylıkları, Sayıştayın istemi üzerine ilgili kamu idarelerince, hesabı veya istenen bilgi, belge ve defterleri eksiksiz verinceye kadar yarım olarak ödenir. Yarım aylık kesilmeye başlandığı tarihten itibaren muhasebe yetkilileri en çok üç ay, diğer görevliler ise Sayıştayca belli edilen süre içinde yine hesabı veya istenilen bilgi, belge ve defterleri vermez veya denetleme ve yargılamayı güçleştiren sebepleri ortadan kaldırmazlarsa, bu defa ilgili kamu idarelerince mevzuatındaki usule göre görevden uzaklaştırılarak haklarında gerekli soruşturma veya kovuşturma yapılır. Kamu idareleri ve görevlileri, denetim ve inceleme ile görevlendirilmiş olanlara her türlü hesap, bilgi, belge ve kayıtları ibraz etmek, işlem, faaliyet ve malların fiili ve fiziki durumlarının görülmesini sağlamak, görevin düzenli olarak yapılmasını sağlayacak tedbirleri almak ve her türlü yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır. İlgili kamu idareleri bu madde hükümlerinin uygulanış ve sonucu hakkında Sayıştaya bilgi vermeye zorunludur. Yukarıdaki hükümlere uymayan ilgililer hakkında Sayıştayın istemi üzerine disiplin veya ceza kovuşturması yapılır. 71

KAMU ZARARINDAN DOĞAN ALACAKLARIN TAHSİL ŞEKİLLERİ Kamu zararından doğan alacaklar, sorumlularından, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte tahsil edilir. Tespit edilen kamu zararları; Rızaen ve sulh yolu ile ödenmek, Borçlar Kanunu hükümlerine göre takas yapılmak, İcra ve İflas Kanunu hükümleri uygulanmak, suretiyle tahsil edilir

SORULAR/ÖNERİLER UĞUR TAŞYÜREK KATKILARINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… ugurtasyurek@sayistay.gov.tr 73