Dersin Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Ercan TURAL OMÜ HAVZA MYO FİZYOTERAPİ PROGRAMI ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİ DERS NOTLARI Dersin Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Ercan TURAL

ORTOPEDİ VE TRAVMATOLOJİYE GİRİŞ Ortopedi; Latince kökenli orthos (düzgün) ve pedios (çocuk) kelimelerinin birleşmesiyle türetilmiştir. Travmatoloji de yine latince kökenli olup yaralanma ve hasarlanma ile ilgili bilim dalıdır. Ortopedi hareket sistemi hastalıklarından kurtulmuş düzgün ve sağlıklı bireyler elde etmeyi, Travmatoloji de kazaya uğramış hasarlı ve yaralanmalı hareket sistemi elemanlarının eski işlevlerine kavuşmasını ve yaralının hayatını kurtarmayı amaçlar.

İskelet Sistemi İskelet sistemi, kas sistemi ile birlikte hareket etmemizi sağlayan, vücuda dış etkilere karşı direnç ve dayanaklılık veren, kemiklerden oluşan bir sistemdir. Sağlıklı bir yetişkinde 206-207 kemik bulunur. Vücut bölümlerine göre iskelet sistemi 3’e ayrılır; Kafatası Gövde Omurga Göğüs kafesi Pelvis Ekstremiteler Üst ekstremiteler Alt ekstremiteler

Kemik Dokusu

Kemik Dokusunun Yapısı Dişlerden sonra vücudun en sert yapısı olan kemiklerin inorganik bölümünü kalsiyum fosfat (CaPO4) (%85), kalsiyum karbonat (CaCO3) (%10), magnezyum fosfat (MgPO4) (%1,5), kalsiyum florür (CaF4), kalsiyum klorür (CaCl) ve alkali tuzları meydana getirir. Radyografilerde kemiğin az ışın geçiren cisim olarak izlenmesinin nedeni içeriğindeki kalsiyum tuzlarıdır. Vücut kalsiyumunun %99’u kemikte bulunur ve kalsiyum metabolizması için bir rezervuar görevi görür.

Kemik Şekillerine Göre Çeşitleri Kemikler Şekillerine Göre 6 gruba ayrılırlar 1. os longum (uzun kemikler)= ekstremitelerde 2. os breve (kısa kemikler)= omurga, el ve ayak bileklerinde 3. os planum (yassı kemikler)= göğüs, kafatası, kaburga v.b 4. os irregulare (şekilsiz kemikler)= yüz kemikleri, mandibula 5. os pneumaticum (içinde hava boşluğu olan kemikler)= temporal ve paranasal sinuslar 6. os sesamoideum (susamsı kemikler)= patella

Kafatası kemikleri Vücutta beyin ve beyincik gibi kısımları koruyan, göz, kulak, burun gibi duyu organlarının yerleştiği, genellikle yassı kemiklerden oluşan bölümdür. Baş iskeletini oluşturan yassı kemikler birbirlerine oynamaz eklemlerle bağlanmıştır. Sadece alt çene kemiğinde yarı oynar eklem bulunur.

Omurga kemikleri Columna vertebralis 33 vertebranın üst üste dizilmesi ile meydana gelir. Cervical omurga…. 7 adet Torakal omurga…. 12 adet Lumbal omurga…. 5 adet Sacrum …………….. 5 adet Cocxygea ………….. 4-5 adet

Vertebra ve vertebral kolonun yapısı Boyun Omurları: Başımızın taşınması ve hareketleri boyun omurları sayesinde sağlanmaktadır. Sırt omurları: Kaburgalarımız ile birleşmektedirler. Bu birleşme sonucunda önemli organlarımızı dış tehlikelerden korumaktadır. Örneğin; kalp ve ciğerlerimiz gibi hayati organlar dışarıdan gelecek tehlikeler karşısında bu sistem tarafından korunmaktadır. Bel Omurgaları: Asıl ağırlık taşıyan omurgadır. Çünkü vücudumuzun büyük kısmının yükünü taşır. Ayrıca belimize esneklik katarak bel hareketlerini yapmamızı sağlar. Sakral Omurgalar: Leğen kemiği oluşumunu sağlamaktadır. Bu şekilde iç organlarımızın korunmasına yardımcı olur.

Göğüs kafesi Göğüs kafesi, 12 çift costae (kaburga) ve sternum’un 12 torakal vertebra ile eklemleşmesi ve kıkırdak doku bağlantılarından oluşmuştur. Göğüs içinde akciğerler, kalp, büyük damarlar, yemek borusunun bir bölümü gibi önemli organlar bulunur. Göğüs kafesi, içindeki bu organlar için iyi bir koruyucu olmakla kalmaz, aynı zamanda elastik özelliği nedeniyle solunum hareketlerinin normal biçimde sürdürülmesine katkıda bulunur.

Üst ve Alt Ekstremiteler Üst Ekstremite Kemikleri Scapula Clavicula Humerus Radius Ulna Ossa carpi (8) Ossa metacarpi (5) Phalanges (14)

Alt ekstremite kemikleri Coxa (İlium, İschium, Pubis) Femur Patella Tibia Fibula Tarsal kemikler (7) Metatarslar (5) Phalanges (14)

KIRIK

KIRIK TANIM Dıştan veya içten etki eden kuvvetlerle kemik dokusunda oluşan ayrılmaya veya bu sebeplerle kemiğin anatomik bütünlüğünün ve devamlılığının bozulmasına “Kırık” denir Kırığı oluşturan kuvvet sadece kemiği kırmayıp, beraberinde kemiğin etrafındaki deri, kaslar, tendonlar, lıgamentler, damarlar, sinirler ve komşuluğundaki organlarıda yaralayabilir

Kemikteki kırılma etki eden kuvvetlerin derecesine ve kemiğin şoku obsorbe edebilme yeteneğine göre; ufak bir çatlaktan (fissür), bir veya birçok kemiğin kırılmasına; hatta komşu eklemlerde çıkık eşlik etmesine kadar değişiklik gösterebilir.

Kırığın oluş mekanizması

NEDENLERİ Yeni doğan döneminde doğum travmaları Çocuklarda düşme Gençlerde spor ve trafik kazaları Orta yaşlarda trafik ve iş kazaları ve ileri yaşlarda düşmeler Tümöral olaylar

KIRIK TİPLERİ VE SINIFLAMA Kemik doku sağlamlığına göre Dış ortamla ilişkisine göre Kırık oluşturan kuvvete göre Kırık sayısına göre Derecesine ve kırık hattına göre Kırığın derecesine ve hattına göre Anatomik lokalizasyon Histolojik yapı

1) Kemik doku sağlamlığına göre: Normal kemikte (Travmatik) kırık Hastalıklı kemikte (Patolojik) kırık Stress (Yorgunluk) kırığı

Travmatik Kırıklar: Sağlam bir kemiğe gelen etkili bir travma ile meydana gelir. 2 şekilde gerçekleşir; 1) Kemiğe gelen direkt kuvvet sonucu (trafik kazası, ateşli silah yaralanması gibi) 2) Kırık yerinden uzakta olan zorlanma sonucu (yüksekten düşme sonucu oluşan omurga kırığı)

Patolojik kırıklar (Spontan kırıklar): Hafif travmalar sonucunda oluşur. Patolojik nedenlerden dolayı kemiğin dayanıksız hale gelmiş olmasından kaynaklanır. 3 nedeni vardır; Kemiğe lokalize nedenleri: Primer kemik tümörleri, osteomyelit, kemik kistleri gibi. Özel sistemik hastalıklar: Raşitizm, osteomalazi, osteogenesis imperfekta,. Nöropatik Nedenler: Tabes Dorsalis (Ağrı duygusu kaybı, proprioception eksikliği görülür, kişi vücudunun yüklenmesini ayarlayamaz ve kırıklar meydana gelir.

Stres (Fatigue Kırıkları ):Daha şok sporcularda görülür Stres (Fatigue Kırıkları ):Daha şok sporcularda görülür. Kemiğin rejenerasyon gücünü aşan uzun bir yıpranma sonucu meydana gelir. Örneğin ayakta yükün taşındığı noktalardan biri olan 2. metatars başında üst üste binen stresler nedeniyle zamanla bu tip kırıklar oluşabilir.

2) Kırık hattının dış ortamla ilişkide olup, olmamasına göre: Kapalı kırıklar Açık kırıklar (deri bütünlüğünün bozulduğu tüm kırıklardır)

3)Kırık oluşturan kuvvete göre Direkt mekanizma ile olan kırıklar (Travmanın doğrudan kemik bölgesine geldiği yerde oluşturduğu kırık) İndirekt mekanizma ile olan kırıklar (Travmanın etkilediği bölgeden uzakta itici, çekici veya makaslayan kuvvetlerin etkisi ile kemiğin en zayıf yerinden kırılmasına indirekt kırık denir ) Direkt ve indirekt mekanizma kombinasyonu ile olan kırıklar

Çocuklarda kemiklerin elastisite katsayıları yüksektir ve kalsiyum tuzlarının çökmesi henüz tamamlanmamıştır. Bu nedenle çocukların dahil olduğu kırık vakalarının bir kısmında kemik tam olarak kırılmaz, eğilerek deforme olur. Buna yeşil ağaç kırığı denir.

4) Kırık sayısına göre: Tek kırık hattı Multiple kırık hattı

5) Kırığın derecesine ve kırık hattına göre: a) Ayrılmış (deplase) kırıklar Transvers kırık Oblik kırık Spiral kırık Kopma kırığı Parçalı kırık

5) Kırığın derecesine ve kırık hattına göre b) Ayrılmamış (non-deplase) kırıklar Çatlak (fissür, linear kırık) Yeşil ağaç (green stick) kırığı Torus kırığı Çökme kırıkları Kompresyon (sıkışma) kırıkları Dişlenmiş (impakte) kırıklar Epifizin ayrılmamış kırıkları

6) Kırığın kemikteki anatomik lokalizasyonuna göre Proksimal bölge kırıkları Cisim (shaft) kırıkları Distal bölge kırıkları Epifiz bölgesi kırıkları Kırıklı - çıkıklar

7-) Kırılan kemiğin histolojik yapısına göre Spongiöz bölge kırıkları Kortikal bölge kırıkları