Sosyal Ağlar Çevrimiçi (Online) Alışveriş

Sosyal Ağ Kavramı Nedir? Teknoloji kullanarak bir grup insanın gerçekleştirdiği sosyal etkinlikler, Bir veya birden fazla sosyal ilişkiyle birbirlerine bağlanması dolayısıyla sosyal bir bağ oluşturan bireyler, Kuralları belli bir sistemde kullanıcıların bilgilerini diğer kullanıcılarla kısmen veya tamamen paylaştıkları web tabanlı sistemler olarak da tanımlanmaktadır.

Sosyal Ağ ve Sosyal İçerik: Sosyal içerik olarak: resimler, ses dosyaları, web adresleri, video klipler, sunumlar, etkinlik davetiyeleri paylaşılmaktadır. Kullanıcılar, kolay kullanımı olan ara yüzler sayesinde sosyal ağlarda çok fazla bilgisayar okuryazarlığına sahip olmadan da paylaşımda bulunabilmektedirler.

Sosyal Ağlar: Sosyal ağlar üzerinden, dünyada milyarlarca kullanıcı, gerçek kimlikleriyle, çevrimiçi olarak yer alabilmektedirler. Kullanıcılar; kendi kişisel sayfalarını ağdaki arkadaşları ile paylaşabilir, ilgilendikleri alanların görüntülenmesini sağlayabilir, hayatlarında olup bitenleri paylaşarak güncel etkinliklerinden haberdar edebilirler.

Peki kaç kişiyiz? 2013 yılında dünya üzerinde 2,26 milyar kişi internet kullanmaktadır ve bu kişilerin %48,9’u herhangi bir sosyal ağ sitesine üyedir. 2013 yılında 812.142.660 kullanıcıya ulaşan Facebook dünyanın en büyük sosyal ağı olarak bilinmektedir. Bunun yanında büyüyen sosyal ağlar da bulunmaktadır; örneğin 517 milyon kullanıcıya ulaşan Twitter 140 karakterlik mesaj ve içerik (resim, video, vb..) paylaşımına olanak sağlarken, MySpace müzik ve eğlenceye, Flickr resim ve video paylaşımına, Ning insanların ilgilerini keşfetmesine yöneliktir.

Ülkemizde durum nedir? Ülkemizde 31.248.320 Facebook kullanıcısı bulunmaktadır, Twitter kullanıcı sayısı ise dokuz milyona ulaşmıştır. Facebook kullanıcıların yaş aralığı, %19 13-17, %34 18-24, %30 25-34, %11 35-44, %4 45-54, %1 55-64, %1 65 ve üstü olarak ortaya çıkmaktadır.

Çevrimiçi (Online) Alışveriş: Son kullanıcıların gereksinim duydukları mal ve hizmetleri çevrimiçi satın almak üzere firmalarla bağlantı kurmaları şeklinde elektronik ticaretin firmadan tüketiciye gerçekleştirilen durumudur. Çevrimiçi alışveriş internet döneminin en önemli özelliklerinden biri halindedir. E-posta, anlık mesajlaşma hizmetleri ve internet aramasından sonra en yaygın üçüncü çevrimiçi etkinlik haline gelmiştir ki eğlence etkinliklerinden bile daha yaygındır.

Neden Çevrimiçi Alışveriş? Bilgi ve iletişim teknolojilerinde her geçen gün hızlı gelişmeler yaşanmaktadır. Bu durum teknolojiyi günlük hayatımızın vazgeçilmezlerinden biri haline getirmiştir. Önceleri yalnızca haberleşme aracı olarak kullanılan internet teknolojisi günlük hayatımızın her alanına yayılmıştır. Bu da sektörler arası rekabetin çevrimiçi ortamlara taşınmasına sebep olmuştur. İnternet ortamında müşterilerine hizmet veren firmalar diğerlerine göre bir adım öne çıkmaktadır.

Neden Çevrimiçi Alışveriş? Günümüzde giderek yaygınlaşan ve gelişen bir teknoloji haline gelen çevrimiçi alışveriş, bilgisayar ve internet kullanıcıların vazgeçemedikleri bir alışkanlık haline gelmiştir. Teknoloji aracılığıyla istenen ürün veya ürünlere ulaşmak, sipariş vermek mümkün olmaktadır.

Neden Çevrimiçi Alışveriş? Evinden alışveriş yapmak birçok kullanıcıya daha cazip gelmektedir. Online fiyat arama ve karşılaştırma olanağı, istediği ürüne en uygun ulaşma imkanı sunduğundan tüketicinin de karar vermesinde de avantaj sağlar. İnternet üzerinden alışveriş geleneksel alışveriş ortamlarında karşılaşılan; mağaza kalabalığında kurtulma, kuyrukta beklememe, fiyatların genellikle düşük olması, alışverişin müşteriye rahatlık ve kolaylık sağlaması, 7/24 alışveriş imkanı ve geniş ürün yelpazesi sunması gibi pek çok avantaj sağlamaktadır.

Kullanıcıyı Düşündüren Sebepler: Gizlilik hakları, Güvenlik, Müşteri ve firma arasında birebir etkileşim olmaması, Ürüne dokunma, ürünü deneme isteği, Teslim süresinin uzunluğu, Hizmet sağlayıcılardan kaynaklanan erişim hızı düşüklüğü olarak ortaya çıkmaktadır.

Rakamlarla Çevrimiçi Alışveriş: Yapılan araştırmalar dünya çapında yaklaşık 825 milyon kişinin internet kullanıcısı olduğunu, 630 milyon insanın çevrimiçi alışveriş yaptığını rapor etmektedir. 2015 yılından itibaren çevrimiçi alışveriş hacminin 120 milyar dolara ulaşacağı ifade edilmektedir. 2007 yılında en çok satın alınan ürünlerin sırasıyla; %34 ile kitaplar, %22 oranla video/DVD/oyunlar, %21 oranla bilet/rezervasyonlar, %20 oranla giyim/aksesuar/ayakkabı.. 2011 yılında yapılan tüm alışverişin sadece yüzde 7.8'i çevrimiçi yapıldı.

Rakamlarla Çevrimiçi Alışveriş: 2010 yılında yapılan başka bir araştırmaya göre de; %51 oranla seyahat/konaklama hizmetleri, %46 oranla giyim/spor ürünleri, %37 oranla da ev ihtiyaçlarıdır. 2011 yılında yapılan tüm alışverişin sadece yüzde 7.8'i çevrimiçi yapıldı.

Ülkemizde Çevrimiçi Alışveriş: Türkiye’nin nüfusu yaklaşık 72 milyondur ve çevrimiçi ortamda yaklaşık 42 milyon kişi bulunmaktadır. 30 milyon kişi her hafta düzenli olarak internet kullanmaktadır. İnternet kullanıcılarının %88’i her gün internet kullanmaktadır ve %24’ü haftada 16 saatten fazla internette zaman geçirmektedir. Tüm bu kullanıcıların %91’i internetten alışveriş yaptığını belirtmiştir.

Ülkemizde Çevrimiçi Alışveriş: Türkiye’de 700 kişi ile yapılan bir araştırmada, internetten en çok alınan ürünler sıralaması yapıldığında %20 oranında ulaşım/rezervasyon hizmetleri, %14 oranında kitap/cd/dvd, %11 oranında giyim, %6 oranında yemek siparişi olarak ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların %16’sı ise çevrimiçi alışveriş yapmamaktadırlar.

Ülkemizde Çevrimiçi Alışveriş: TUIK tarafından Türk internet kullanıcısının, kişisel kullanım amaçlı internetten mal ve hizmet siparişi verme veya satın alma oranı %21,8 olarak açıklandı. 2011 yılı Nisan ile 2012 yılı Mart aylarını kapsayan dönemde İnternet üzerinden alışveriş yapan bireyler: %44,4’lük bir oranla giyim ve spor malzemeleri, %25,5’i elektronik araç, %21,2’si ev eşyası, %18,3’ü gıda maddeleri ile günlük gereksinimler, %17,4’ü seyahat ile ilgili bilet ve araç kiralama, %15,6’sı ise kitap, dergi ve gazeteye para harcadı.

Siber Zorbalık

Siber zorbalık yapan kişiler; başkalarının e-postalarına erişme ve şifrelerini ele geçirme, kişilerin utandırıcı resimlerini çekme ve bu resimleri paylaşma gibi etkinlikler gerçekleştirirken, ölüm tehdidi, küfür, hakaret vb. içerikli mesajları tanıdıkları veya tanımadıkları insanlara zarar verme amaçlı göndermektedir.

Yayılma Sebepleri: Sahte kimlikler, Eksik özgüven, Popüler olma isteği siber zorbalığın yaygınlaşmasına neden olmuştur.

Nasıl Korunmalı? Özellikle sosyal ağlarda, gittikçe ivme kazanan siber zorbalığın önüne geçilmesi için kişilerce önlemler alınmalıdır: Bunların başında kişisel profili herkese açık tutmama, kişisel bilgileri herkesle paylaşmama, resim ve video paylaşımında bulunmama tanınmayan kişilerin arkadaşlık isteğini reddetme gibi eylemler gelmektedir.

Örnekler: Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere gibi ülkelerde her beş gençten biri bu tür baskılara hedef oluyor. Georgia, 12 yaşındayken okulda arkadaşıyla sorun yaşayınca bunu internette onu yaralamaya yönelik bir mesaj kampanyası izliyor: "Okuldan gelip dosyama bakardım ve benden ne kadar hoşlanmadıklarını anlatan 3-5 ya da 10 mesaj bulurdum. Kendimi okulda güvende hissetmiyordum. Şimdi de kendimi evde güvende hissetmez oldum." diyor.

Örnekler: 12 yaşındaki Lily Rowland'ın hesap bilgileri birilerince ele geçirilmiş, adı kullanılarak mesajlar gönderilmiş: "Bugün kendini derste rezil ettin" gibi mesajlar alan en yakın arkadaşlarının bile kendisini suçladığını söylüyor.Georgia, uğradığı siber zorbalık saldırıları sonunda bir gün okul tuvaletine kapanıp her şeyi sona erdirmek istemiş. "Ben olmasam her şey daha iyi olur, herkes mutlu olur" diye düşündüğünü anlatıyor.

Örnekler: Avustralya’nın Melbourne kentinde yaşayan 14 yaşındaki Türk kızı Şeniz Erkan, kendisine ait sosyal paylaşım sitelerindeki hesaplarına girerek tehdit ve saldırılarda bulunan “sanal zorbaların” baskısına dayamayıp, intihar etti.

Türkiye’de Siber Zorbalık Örnekleri: Araştırmalara göre; öğrencilerin %32'si siber zorbalığa bir şekilde karışıyor. %14,73'ünün siber zorbalık yapıyor %17.10'unun siber mağduru %5.31'inin hem siber zorba hem siber mağdur olduğu  tespit edildi. Kızlar erkeklerden daha az siber zorbalıkla karşılaşıyor.

Türkiye’de Siber Zorbalık: Okullarda en fazla görülen ilk üç davranış: küfürlü yazışmalar (yüzde 16.09), alay etmek (yüzde 11.42), izinsiz fotoğraf ve video paylaşımı (yüzde 11.42).