İÇERİK Dünya’nın Hareketleri Presesyon - Zodyak Ay’ın Hareketleri ve Evreleri Paralaks Kepler Yasaları Eratosthenes - Aristarchus

DÜNYA’NIN HAREKETLERİ Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir. Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir. Dünyamız Güneş’e bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır. Dünyanın Güneş’e en yakın olduğu tarih 3 Ocak’tır. En uzakta olduğu tarih ise 4 Temmuz’dur. Dünya güneşe yaklaşınca Güneş’in çekim kuvveti artar. Böylece Dünya Güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar. Sonuçta şubat ayı 28 gündür. Yani K.Y.K ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır. Dünya Güneş’ten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır. Sonuçta yaz mevsimi K.Y.K.’de iki gün daha uzun olmaktadır.

PRESESYON Presesyon, dünyanın dönme eksenindeki çok yavaş bir yalpalama, koni hareketidir. Güneş ve Ay’ın çekim etkileri Dünya’nın şekli, kusursuz bir küre değil üstten bastırılmış eğri büğrü bir portakal (geoid)

PRESESYON Presesyon (yalpalama) hareketi yüzünden dünyanın ekvator düzlemi ile ekliptiğin kesişme (ekinoks) noktaları zodyak takımyıldızları arasında saat yönünde kayar. Bu hareketle Koç (ilkbahar) noktası zodyak takımyıldızları arasında yılda 50'' (çember saniyesi), 72 yılda ise 1° geriye kayar. Aynı zamanda bu, belirli zaman periyotlarında dünya ekseninin gösterdiği yönün değişmesine de neden olur. Presesyonun periyodu -Tam bir daireyi (360°) tamamlaması için geçen süre- yaklaşık 26.000 yıldır.

PRESESYON Günümüzde dünyanın eksenin (kuzey kutbu) gösterdiği yön Küçükayı takımyıldızının sabit yıldızı  Polaris'tir. M.Ö.3000'lerde kutup yıldızımız Ejderha'nın Thuban yıldızı M.Ö.13.000'lerde ise Çalgı takımyıldızının sabit yıldızı Vega M.S 13.000'de de dünya ekseni yine Vega'yı gösterecek ve kutup yıldızımız da yine o olacaktır.

PRESESYON

PRESESYON Presesyon hareketini Yunanlı astronom Hipparcus (M.Ö. 150) keşfetmiştir. 700 kadar yıldızın listesini çıkartmış ve yerlerini tespit etmiştir. Kendisinden 150 yıl önce yaşamış olan Timocharis’in çıkarttığı listeleriyle kendisininkileri karşılaştırdığında böyle bir hareketin varlığını bulmuştur.

Anahtar Meselesi 8

Türk Astronot 9

Uzaya Gideceğiz... 10

Astronota Ne Diyelim? Türkiye’nin uzay programı açıklandığında çok sevindik, coştuk ve uzaya gidecek Türk astronotun adı ne olsun diye gökbilim listelerinde tartışmaya başladık. Asuman Gökhan Uçman Astrotürk Uzaygezer Evrenot Göktürk Uzaygezgini Kozmotürk Türkonot Uzaycı Uzayadamı Semazen Semaver Gökmen Gökdenizci 11

ZODYAK (ZODIAC) "Zodyak" sözcüğü "yaşam çemberi" veya "canlı varlıkların çemberi" anlamına gelen Yunanca bir sözcükten gelmektedir. Ortada ekliptik çemberinin bulunduğu yaklaşık 16º derece kalınlığındaki kuşağa Zodyak Kuşağı denir. M.Ö.2000’den önceki yıllardan beri insanoğlu yaşamı düzenlemek, zamanı ayarlamak üzere gökyüzünün haritasını çıkartmak için çabalamıştır. Bunun için gökyüzünü Güneş’in veya Ay’ın hareketlerine göre çeşitli şekillerde bölerek zamanlarını ve gökcisimlerinin yerlerini tayin etmeye çalışmışlardır.

ZODYAK Takımyıldızlar sabit yıldızlardan oluşmuş, belirli şekillere ve adlara sahip kümelere denir. Asıl olarak bir takımyıldız içindeki sabit yıldızların birbiriyle hiçbir bağlantısı yoktur, uzaklıkları ve büyüklükleri farklı farklıdır, ancak biz, gözümüzdeki optik yanılma nedeniyle bunları aynı düzlemde, sanal göksel küremiz içinde yan yana kümeler halinde görürüz. Bu nedenle insanoğlu bunları tanımak ve hatırlamak üzere belirli şekillere benzeterek adlandırmıştır. Sabitlikleri nedeniyle gece gökyüzünü kullanarak yol bulmak için, özellikle de denizcilikte kullanılmak üzere bir yöntem olarak geliştirilmişlerdir. 88 adet takımyıldız 12 tanesi ekliptik düzlemi üzerinde

ZODYAK

AY’IN EVRELERİ Ay’ın büyüklüğü Dünya’nın 64’te biri kadardır. Kendisi ışık kaynağı değildir. Güneş’ten aldığı ışığı yansıtarak görülür. Ay, Dünya’ya en yakın gök cismidir. Ay’ın 3 çeşit hareketi vardır.

AY’IN EVRELERİ Kendi çevresinde döner. Dünya’nın çevresinde döner. Dünya ile birlikte güneş etrafında döner. Ay’ın kendi etrafında dönüş süresi ile Dünya etrafında bir tam dönüş süresi eşit olduğu için biz Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz . Ay kendi çevresinde bir tur döndüğünde Dünya çevresinde de bir tur atmış olur.

AY’IN EVRELERİ Ay hem kendi hem de dünya çevresindeki bir turunu aynı sürede (29,5 gün) tamamladığı için dünyadan ayın sürekli aynı yüzeyi görülür. Ay günü: Dünyadaki herhangi bir meridyenin ard arda iki kez Ayın karşısından geçinceye kadar geçen süredir. Bu süre 24 saat 50 dakikadır. Güneş günü: 24 saattir. Ay günü ile güneş günü arasındaki zaman farkından dolayı bir yerde Ay her gün bir önceki güne göre daha geç gözlenir ve gel-git olayı daha geç oluşur.

AY AY’IN EVRELERİ GÖRÜLMEZ 1 HAFTA 1 HAFTA D HARFİ TERS D 1 HAFTA YENİ AY İLK DÖRDÜN SON DÖRDÜN D HARFİ TERS D 1 HAFTA 1 HAFTA DOLUNAY AY YUVARLAK BİR TOP ŞEKLİ

GELGİT Gelgit veya med cezir, bir gök cisminin başka bir gök cismine uyguladığı kütle çekimi nedeniyle her iki cisimde meydana gelen şekil bozulmaları. En çok bilineni, her bir ay gününde Ay ve Güneş’in göreli konumlarındaki değişmeler sonucu kütle çekimlerinde meydana gelen farklılıklar nedeniyle deniz seviyesindeki yükselme ve alçalmalardır.

GELGİT Ay yerküre etrafında dönerken yerkürenin bir yüzü Ay'a daima daha yakındır. Bu durumda Ay'a yakın yerdeki sular ay tarafından kendine doğru çekilirler. Bu arada kabaran suların arkasında bulunan boşlukları yanlardan gelen sular doldurur. Böylece Dünya’nın Ay'a bakan yüzeyinde sular yükselirken, diğer yerlerde alçalır. Bu yükselme ve alçalma birbirini devamlı izler.

Uzay Mekiği 25

Basma Oralara 26

ALO NASA!... 27

PARALAKS (IRAKLIK AÇISI) Gözlemcinin yerinin değişmesine bağlı olarak bir cismin gözlenen doğrultusunda meydana gelen değişmedir. Gözleyenin bakış açısında oluşan bir değişiklik yüzünden bir nesnenin konumun değişmiş gibi algılanmasıdır.

PARALAKS Bir kol boyu mesafede düşey tutulan başparmağa sağ gözü kapatıp sol, sonra da sol gözü kapatıp sağ gözle bakıldığında parmağın ayrı doğrultularda görülmesi paralaksa bir örnektir. Paralakstan gökcisimlerinin uzaklığını bulmada yararlanılır. İki ayrı gözleme ilişkin doğrultular ve gözlem yerleri arasındaki mesafe bilindiğinde, gözlenen cismin uzaklığı hesaplanabilir.

PARALAKS Daha uzaktaki yıldızlara gidildikçe paralaks değerleri de küçülür. Dünyadan ölçülen paralaks değerleri ~0.02" den daha iyi ölçülemez (buda uzaklık olarak d < 50 pc karşılık gelmektedir). Alpha Centarus en büyük paralaksa sahip olan yıldızdır (~0.8") 1 pc = 3.26 ly

PARALAKS

PARALAKS

KEPLER KANUNLARI Gezegenler Güneş etrafındaki yörüngelerinde Kepler Kanunlarına göre dolanırlar.

Yörüngeler Kanunu Güneş sistemindeki bütün gezegenler odaklarının birinde Güneş olan elips şeklindeki bir yörüngede dolanırlar.

Alanlar Kanunu Bir gezegen yörüngesinde dolanırken eşit zaman aralıklarında eşit alanlar tarar.

Periyotlar Kanunu Güneş sistemindeki bütün gezegenlerin yörünge yarıçaplarının küpünün, periyotlarının karesine oranları birbirine eşittir. Yarıçapları R, periyotları T olarak gösterirsek

Ağacın Yaşı Bulunabilir 42

Gökyüzünün Geçmişi 43

Mevleviler.... 44

45

Ölmek Var Dönmek Yok 46

Ölmek Var Dönmek Yok 47

Uçan Daireler... 48

Uçan Daireler... 49

Uçan Daireler... 50

Uçan Daireler... 51

Akıllı Yaşam Arayışları 52

Röntgenci? 53

TEŞEKKÜRLER Dr. Cumhur TÜRK c.turk@alparslan.edu.tr