DARBOĞAZLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI TÜRKİYE BAKLAGİL ÜRETİMİ VE TOHUMCULUĞUNUN DARBOĞAZLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI Murat OLGUN Mayıs 2017, MERSİN

Biz Kimiz? Firmamızın temelleri; 1980 yılında Adıyaman'da Mehmet OLGUN tarafından küçük çapta yapılan tohumculuk ile atılmıştır. Olgunlar Grubu bir aile şirketi olup, halen ikinci nesil aile bireyleri tarafından yönetilmektedir. Olgunlar Tohumculuk oturmuş alt yapısı ve Arge faaliyetleri ve Türkiye geneline yayılmış bayi ağı ile ülkemizde baklagil tohumculuğu konusunda son 10 yılda öncü olmuştur. Şirketimizin halen 1 adet mercimek, 2 adet nohut çeşidi tecil aşamasında olup, nohut çeşidimizin Avrupa Birliği’nde patenti ile ilgili işlemler başlatılmıştır.

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER Türk mutfağının vazgeçilmezi, geleneksel besin kaynağı olan baklagiller ailesi binlerce yıldır yemek kültürümüzün önemli bir kısmını oluşturuyor. Antik dönemlerde Mezopotamyalılar, Mısırlılar, Akdenizliler, Macarlar, Truvalılar ve İngilizler tarafından da kullanılan baklagillerin,geçmişi yaklaşık olarak 5000 yıl öncesine kadar dayanıyor.

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER Özellikle kış aylarında vücudumuzu hastalıklara karşı zırh gibi koruyan baklagiller, etten sonra en çok proteine sahip besin öğesidir. Et kadar protein içerip etten ucuz olması da bir diğer tercih sebebi aslında. İnsanoğlunun Et'ten sonra en çok tükettiği ürünlerin başında geliyor. yükselen et fiyatlarına alternatif olarak Türk insanının Ekmek’ten sonra en çok tükettiği baklagildir. Baklagil üretiminin çoğalmasında mücadele yapmamız lazım.

Ülkemizin de içinde bulunduğu bereketli hilal, baklagillerin anavatanıdır. 90’lı yılların başına kadar en fazla ihraç yaptığımız ürünlerin başında baklagil ürünleri gelmekte idi (mercimek ve nohut). Ancak 20 yıldır ithalatçı duruma gelmiş bulunmaktayız. Son verilere göre değişken olan ithalat rakamları ülkemiz ihtiyacının % 70’ine kadar çıkmıştır.

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER Bu durum ülkemizde baklagil üretimi ile ilgili önemli sıkıntılar olduğunu ve bu sıkıntıların çözülmemesi halinde gelecek süreçte ülkemizin tamamen dışa bağımlı hale gelebileceğini göstermektedir. Bu da kesinlikle düşünmek istemediğimiz bir durumdur.

SORUNLAR Baklagiller yetiştiriciliğinde işgücü ihtiyacı yüksek olan ürünlerdir. Kırsal alanlardan kentlere doğru yoğun bir göç yaşanmakta, kırsal alanlar cazibesini yitirmekte, genç nüfus sosyal, ekonomik ve kültürel olanaklara erişim için kentleri seçmektedir. Böylece kırsal alanlarda yaşayanların yaş ortalaması artmakta, üretici kullanacağı işgücünü bulmakta zorluklar yaşamaktadır.

SORUNLAR Yerel çeşit kullanılması, hastalıklar, yabancı ot, kullanılan çeşitlerin mekanizasyona uygun olmaması gibi birçok neden baklagil ekim alanlarını daraltmaktadır. Ülkemizde son yıllarda iklim koşullarının değişmesinden kaynaklanan kuraklık ve yüksek sıcaklık şoku verimleri büyük ölçüde etkilemektedir. Bakliyat sektöründe en önemli problemlerinin başında standart kalitede yeterli miktarda hammadde temin edememeleri gelmektedir

SORUNLAR Bu nedenle yapılan çalışmaların uygulamadaki başarısı her ne kadar ıslah edilen materyale bağlı olsa da bunun yanında pazar koşulları ve üretici davranışları tercihinin oluşmasında ve fiyatın belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Nadas alanlarının tekrardan üretime geçmesi için teşvik ve zorlayıcı politikaların uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda öncelikle baklagil ekimi yapan çiftçilerin daha etkili ve yüksek miktarda desteklenmesi gerekmektedir. YIL ÜRÜN ÇİFTÇİ SAYISI ÜRETİM ALANI (Da) 2016 NADAS 212.461 7.877.055 MERCİMEK 27.782 1.990.643 NOHUT 56.382 1.419.573

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Bunun yanında bir çok ürünün desteklenmesi için ön şartlardan birinin de mutlaka baklagil ekimi yapılması olmalıdır. Tarlada baklagillerin içinde olduğu münavebeli üretimin teşvik edilmesi hayati önem arz etmektedir. Bu şart hem baklagil ekimini arttıracak hem de sürekli ve yoğun ekimi ortadan kaldıracak, baklagillerin sağladığı besin maddeleri ile topraklarımızın yok olmasını engelleyecektir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Yüksek boylu ve hastalıklara dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi için özel çaba sarf edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda baklagil ıslahında TUBİTAK ve Tarım Bakanlığı ile Kalkınma Bakanlığı kaynaklarının özel sektör araştırma kuruluşlarına kullandırılması veya ortak projelerin hayata geçirilmesi teşvik edilmelidir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Kuraklık ve yüksek sıcaklık risklerine karşı yeni çeşitlerin geliştirilmesi için bakanlık veya özel sektöre özel proje destekleri yapılmalıdır. Ayrıca doğadan gen kaynaklarının toplanıp tanımlanmasının yapılması ve bu gen kaynaklarının ıslah programı yürüten kamu ve özel sektör kuruluşlarına ücretsiz verilmesini sağlayacak bir merkez kurulmalıdır. Şu anda birçok ıslahçı ICARDA tarafından sağlanan materyali kullanma kolaylığına kaçmakta, kendi ülkesindeki gen kaynaklarını toplama ve tanımlama işlemlerine elini sürmemektedir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Tohum üretimi desteklenmeye devam edilmeli. Ayrıca sertifikalı tohumluk ekilişi yapan çiftçi, normal ürün ekimi yapan çiftçiden daha fazla desteklenerek sertifikalı tohumluk ekimi teşvik edilmelidir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Mercimek tohumunda ülkemizde tescilli 36 adet olmasına rağmen üretim miktarın % 95’ini iki çeşit, Nohut tohumunda ise % 92 dört çeşit sırtlamaktadır. Bu durum aslında yeni çeşit geliştirme çalışmalarının doğru hedefler üzerine oturtulmadığını, ülke çiftçisinin bir sorununu çözemediğini ve dolayısıyla çiftçi tercihlerini değiştiremediğini göstermektedir. Çeşit geliştirme hedefleri doğru olarak ortaya konulmalı ve bu hedeflere uygun çeşit geliştirme çalışmaları desteklenmelidir

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Baklagil tohumluğu özel tohum statüsüne alınmalıdır. Baklagil tohum üretimi açısında ise haziranda hasat edilen ürünün çiftçiye ulaşım açısından 7-8 ay gibi bir zamana kadar beklediğinden yüksek miktarda sermaye gücü gerektirmektedir. Firmaların işletme sermayesi ihtiyaçlarını giderecek mekanizmalar kurulmalıdır. Ziraat Bankası tarafından verilen faizsiz işletme kredisi desteğinin kullanılmasında bankanın çıkardığı zorlukların giderilmesi bu sorunun çözümünü hızlandıracaktır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Günün değişen şartlarına ayak uydurmak için piyasayı iyi takip etmeli ve üretici şartlarında geliştirilen materyallerin durumları gözlenmeli ve sertifikalı tohumculuğun tanıtılması için ziraat odaları, Fakülteler ve İl ilçe Tarım Müdürlükleri tarafından yapılan çalışmaların artırılması gerekmektedir

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Araştırmacılar ve tohumluk üreticileri ortak proje geliştirme konusunda desteklenmelidir. Bu çalışmalar her iki tarafında kazanmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bazı araştırmacılar bütün maliyetlerini firmalara yüklemeye çalışmakta bu da kamu özel sektör işbirliğinin geliştirilmesini engellemektedir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Ülkemizde baklagil sektörünün tanıtılması ve sorunlarının ortaya konularak çözüm önerileri geliştirmesi için Ulusal Baklagil Konseyi kurulmuş. Ancak konseyin bazı üyeleri yemeklik olarak getirilen baklagilleri çiftçilere tohumluk olarak pazarlamış ve 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu’na aykırı faaliyet yürütmüşlerdir. Bu kişilerin, ülkemiz kurallarına saygı gösterip ve ülkemiz sektörünü geliştirmek için çaba sarf edeceğini düşünmek çok iyi niyetli bir yaklaşım olur!

TEŞEKKÜRLER