TRANSVERS FRİKSİYON MASAJI Yrd.Doç.Dr. EDA AKBAŞ

TFM Transvers friksiyon masajı, özel bir tip konnektif doku masajı olup, kas tendon ve ligamentler gibi derin yapılardaki yaralanmalarda etkindir. Adezyon ve skar gelişimine yatkın olan bu yapılarda mobiliteyi korumak için transvers friksiyon ya tek başına ya da aktif veya pasif hareket ile birlikte uygulanır. Transvers friksiyon masajı tek bir nokta üzerine uygulanır ve mobilize edici bir etki oluşturur.Bu etki oldukça güçlüdür. Bazen egzersiz ve manipulasyonun etkili olamadığı birçok yapı, derin friksiyon masajı ile hareketlendirilebilir. Doğru uygulandığında uyuşma ve analjezik etki oluşturur, ağrıya neden olmaz.

Transvers Friksiyon Masajının Etkileri Travmatik hiperemi yapar: Parmak altında hafif ısı ve kızarıklık, burada vazodilatasyon meydana geldiğine işarettir. Terapatik hareket oluşturur: doku yanlara doğru hareketlendirilir. Akut durumlarda, özellikle de yaralanmadan sonraki ilk iki gün içinde yani skar doku formasyonu başlamadan önce uygulanırsa adezyon gelişimini engeller. Kronik fazda ise, derin transvers friksiyon masajı, adezyonları yumuşatır ve mobilize eder. Ağrıyı azaltır: Masajın basıncı ile deride bulunan düşük uyarılma eşikli mekanoreseptörler (dokunma duyusunu alan sinir uçları) uyarılır. Bu durum presinaptik inhibisyon yaratarak deride bulunan nosiseptör sonlanmaların (ağrıya duyarlı reseptörler) uyarılabilirliğini azaltır . Böylece medulla spinalis seviyesinde ağrılı uyaranların girişine kapı kapanır ve ağrı duyusunun iletimi engellenir. Fonksiyonu iyileştirir: hareket ve ağrıdaki azalma sayesinde, tedavi edilen yapının kas kontraksiyon kuvveti ve normal eklem hareketleri gibi fonksiyonları düzelir.

Transvers Friksiyon Masajının Kullanım Alanları Kas lezyonları Ligament lezyonları Tendon lezyonları

Kas Lezyonları Normalde kaslar kasıldıkları zaman enine doğru genişlerler. Strain’ler sonucu kasta meydana gelen inflamasyon durumlarında, friksiyon uygulanmazsa fibrozis gelişir ve lifler birbirine yapışır. Bu durumda kasın enine genişleme miktarı ve dolayısıyla kasıldığı zaman oluşturabileceği kuvvet miktarı da azalır. Kas liflerinde meydana gelen yaralanmalarda derin friksiyonun etkisi kası mobilize etmek ve kas lifleri arasında hareketin engellenmesine neden olan adezyonları ayırmaktır.

Kas lezyonları Akut lezyonlarda taze fibröz dokunun yapışmasını önlemek, kronik lezyonlarda yapışık skar dokusunu ayırmak. Yeni travmalarda, friksiyon, yaralanmadan hemen sonra uygulanır. Eğer lokal anestetik yapıldıysa ertesi gün uygulamak daha uygundur. Basınç yüzeysel olmalı, süre kısa tutulmalıdır (1-2 dak.). Kronik durumlarda ise skar üzerine mümkün olduğunca uzun süre (20 dak.) friksiyon uygulanmalıdır. Pasif olarak kazandırılan kas mobilitesini, ekstremitenin aktif hareketi izlerse adezyonların tekrar oluşumu engellenebilir. Bir kasın gerilmesi, onun lifleri arasındaki mesafeyi genişletmez, aksine gerilme sırasında lifler birbirine daha da yaklaşır. Friksiyondan sonra tutulan eklem, lezyona uğrayan kasların tamamen gevşeyebileği bir pozisyona konarak birkaç kez aktif kontraksiyon yaptırılır. Bu pozisyon, kasta en fazla genişlemenin elde edilebileceği pozisyondur. Skar çözülene kadar kuvvetli dirençli egzersiz yapılmamalıdır.

Ligament Lezyonları Ligamentler, iki kemiği aradaki harekete izin vermek koşulu ile birleştiren yapılardır. Mobiliteleri kendi uzun eksenlerine dik açıdadır. Akut lezyonlarda, ligamentteki minör yırtık sahasına birkaç dakika süreyle friksiyon yapılmalıdır. Bunun amacı kan pıhtısını ve effüzyonu dağıtmak, ligamenti kemik üzerinde hareket ettirmek ve mobilitesini korumaktır. Akut durumlarda uygulanan friksiyonun basıncı çok az olmalıdır. Ligamenti birkaç kez hareket ettirmek yeterlidir çünkü henüz adezyon gelişmemiştir. Bu kısa süreli friksiyona hastayı hazırlamak için daha önceden 10-20 dak. kadar stroking ve hafif friksiyon uygulanabilir. Lezyon kronikleştikçe, daha sonraki günlerde friksiyonun süresi ve derinliği artırılır. 5, 10 ve daha sonra 15 dakika uygulanır.

Ligament lezyonları Travmatik artritte kullanım amacı: Diz eklemi gibi bir eklemde meydana gelen travmatik artrit durumunda şiddeti kas spazmı da olaya eşlik eder .Bu nedenle eklem hareketi limitlenir ve ligamentin mobilitesini doğal bir şekilde sürdürmek, yani kemiği ligamentin altında hareket ettirmek imkansızlaşır. Bu durumda tek seçenek ligamenti alttaki kemik üzerinde yanlara doğru hareket ettirmektir. Kronik ligament sprain’lerinde kullanım amacı: Kronik ligament spraini’nin nedeni, ligamentin kemiğe bağlandığı yerde oluşan skar dokusudur. Bu durumda ligamentin bir kısmı kemiğe yapışır ve mobilite azaldığı için eklem devamlı zorlanır. Eklemin sürekli zorlanması ligamenti tekrar sprain’e uğratır ve olay kronikleşir. Gelişen adezyonların kuvvetli friksiyonlarla rüptüre edilmesi gerekir.

Tendon Lezyonları Tenosinovitis ve tendinitis durumlarında tedavi amaçları farklıdır. da bir seçenektir, skarın inflamasyonunu önler, ancak skarı ortadan kaldırmaz. Tendinit ve tenosinovitlerin nedeni aşırı kullanım olduğu için friksiyonu takiben egzersiz yapılmamalıdır. Splintleme genellikle gereksizdir ancak hastaya ekstremitesini zorlamaması söylenmelidir.

Tenosinovit Tenosinovitis, kılıfı olan tendonlarda genellikle aşırı kullanıma bağlı olarak gelişen bir patolojidir. Bu durumda dar tendon kılıfı ile tendon arasındaki kaygan yüzeyde bir pürüzlenme meydana gelir ve “krepitus” fenomeni ortaya çıkar. Kas her kasıldığında tendonda meydana gelen longitüdinal hareket bu sürtünmeyi artırarak ağrıya neden olur. Tenosinovitlerin cerrahi tedavisi, daralmış olan tendon kılıfının uzunlamasına yarılmasıdır. Transvers friksiyonun amacı ise, tendon kılıfını tendon üzerinde yanlara doğru yuvarlayarak kaygan yüzeylerdeki pürüzlenmenin düzleşmesini sağlamaktır. Friksiyon uygulamakla tendonun daha fazla aşınacağı düşüncesi hatalıdır. Çünkü tenosinovitin nedeni, hareket sırasında oluşan longitüdinal friksiyondur. Transvers friksiyon ise tedavi edicidir. Kılıfı olan tendonlar tedavi sırasında gergin pozisyona konulmalıdır.

Tendinit Tendinitis ise, kılıfsız tendonlarda genellikle aşırı kullanım sonucu meydana gelen patolojidir. Zorlanma sonucu tendondaki bazı liflerin yırtılması şeklinde de görülebilir (örn. Supraspinatus tendiniti, tenisçi dirseği). Bu durumda, tendon içinde veya teno-periostal birleşim yerinde ağrılı skarlaşma görülür. Transvers friksiyon masajı, tendonun kemiğe olan insersiosundaki veya kendi yapısı içindeki skar dokusunu parçalama görevi yapar. Bu olgularda iyileşme sağlayan tek yöntem transvers friksiyondur. Lokal hidrokortizon infiltrasyonu da bir seçenektir, skarın inflamasyonunu önler, ancak skarı ortadan kaldırmaz.

Transvers Friksiyon Tekniğinin Uygulama Prensipleri Masaj tam lezyon noktasına yapılmalıdır. Fizyoterapistin parmağı ile hastanın derisi bir bütün olarak hareket etmelidir. Friksiyon, etkilenen yapıyı meydana getiren liflere dik olarak uygulanmalıdır. Friksiyon, yeterli derecede sürtme ile yapılmalıdır. Friksiyon yeteri kadar derine ulaşmalıdır. Hasta, uygun bir pozisyona konmalıdır. Pozisyon, dokunun tedavi edilebilmesi için gereken gerilim ve gevşeme derecelerini sağlayacak şekilde olmalıdır. Friksiyon uygulanırken kaslar gevşek tutulmalıdır. Tedaviden sonra, masajla kazanılan ağrısız hareket sınırının korunabilmesi için hastaya kaslarını maksimum kasacağı bir egzersiz gösterilmelidir. Bunun için eklem, kasların tamamen gevşeyebileceği bir pozisyonda tesbit edilir ve hastadan birkaç maksimum kontraksiyon yapması istenir. Örneğin diz ve dirsek tam fleksiyonda tutulduğunda, yaralanan liflerde bir strain oluşmaksızın, hamstring veya biceps tam kontraksiyon yapabilir. Ancak yeni yaralanmalarda dirençli egzersiz sakıncalıdır. Kılıfı olan tendonlar gergin tutulmalıdır.

El Pozisyonları Uygulama sırasında fizyoterapist, ellerini ve önkollarını horizontal olarak kullanabilmek için alçak bir yere oturmalıdır. Genellikle parmak, el ve önkol, yapılacak harekete paralel olacak şekilde düz bir hat halinde tutulmalı, distal interfalangeal eklem, hafifçe fleksiyonda olmalıdır. Eller farklı alanlar için farklı şekillerde şekilde kullanılabilir.

El pozisyonları a) Orta parmak, işaret parmağı üzerinde çaprazlanır. Bu teknik, bir ekstremiteyi baş parmak ve işaret parmağı ile kavrayıp zıt basınç uygulamak gerektiği zaman kullanılır. b) İşaret parmağı orta parmak üzerinde çaprazlanır. Bazen yalnızca bir başparmak da kullanılabilir. Bu teknik, bir doku şeridinin kemiğe yapışma yeri gibi sahalarda kullanılabilir. Örneğin, patellar tendon insersiosu. c) Her iki başparmak üstüste kullanılır. d) İki parmak ucu ile uygulama yapılır. İşaret ve orta veya orta ve yüzük parmak uçları kullanılır. Özellikle geniş tendonlar bu şekilde tedavi edilir.. e) Tek başparmak kullanılır.. Örn. Tenisçi dirseği. f) Parmaklar ve başparmak karşılıklı kullanılır. Fizyoterapist dokuyu kavrayıp kendine doğru çekerek friksiyon uygular. Biceps brachi kası ve Aşil tendonu bu şekilde tedavi edilir. g) Dirseğin üst kısmı ile yapılır. Bu pozisyon, kas lezyonlarında daha iyi kuvvet verebilmek ve yorgunluğu önlemek için uygundur.

El Pozisyonları

Masajın Frekansı Transvers friksiyon masajı, gün aşırıdan daha sık pek kullanılmaz. Çünkü uygulanan nokta, ertesi gün masaj yapılamayacak kadar hassastır. Hassasiyet fazla ise masajın kuvvetini azaltmak yerine seansların arası uzatılmalıdır. Bu ara genellikle 2-7 gündür. Lezyona ait ağrı ile hassasiyet birbirinden ayırt edilmelidir. Hassasiyetin devam etmesini hesaba katmadan ağrı iyileşir iyileşmez tedavi bitirilmelidir. Bir ligament pasif germe ile, kas veya bir tendon uygun dirençli hareket ile test edilebilir ve bu testlerde ağrı ortaya çıkmıyorsa, tedaviye son verilir.

Transvers Friksiyon Masajının Kontraendikasyonları Bakterial inflamasyonlar Dirsek ekleminin travmatik artritleri: Dirsekte travmatik artritle sonuçlanan bir yaralanmanın tedavisinde masaj, özellikle de dirseğe pasif ekstansiyon yaptırmak sakıncalıdır. Bu tür tedavilerde myozitis ossifikans riski vardır. Yumuşak dokularda ossifikasyon ve kalsifikasyonlar: Bir ligamentteki yoğun ossifikasyonda, bütün aktif tedaviler kontrindikedir. Bursitler: Nedeni ne olursa olsun, masaj ile bir bursanın inflamasyonu iyileşmez, hatta daha da kötüleşebilir. Bursitin tedavisi dinlenme ve hidrokortizon infiltrasyonudur. Romatoid artritler: Romatoid, gout veya villous artritlerde ve psoriasis, lupus eritematosus, ankilozan spondilitis gibi artritlerin akut, subakut ve kronik durumlarında, eklem kapsülüne friksiyon uygulamak zararlıdır. Sinir basıları: Sinir basılarında sinir kılıfına friksiyon yapmak sakıncalıdır. Sinir kılıfı fibröz bir yapı olup, aşırı friksiyondan zedelenebilir.

DERİN FRİKSİYON MASAJINDA UYGULAMA TEKNİĞİ SUPRASPİNATUS TENDONU İNFRASPİNATUS TENDONU SUPSKAPULARİS TENDONU BİCEPS TENDONU: UZUN BAŞI BİCEPS KAS GÖVDESİ TENİSÇİ DİRSEĞİ: ORTAK EKSTANSÖR TENDON GOLFÇÜ DİRSEĞİ EKSTANSÖR KARPİ RADİALİS TENDONLARI EKSTANSÖR KARPİ ULNARİS TENDONU ABDUCTOR POLLİCİS LONGUS VE EKSTANSOR POLLİCİS LONGUS- BREVİS TENDONLARI FLEKSÖR KARPİ ULNARİS TENDONU TRAPEZİO-BİRİNCİ METAKARPAL EKLEM ELDE DORSAL İNTEROSSEAL KAS RECTUS FEMORİS TENDONU HAMSTRİNG KAS GÖVDESİ DİZ EKLEMİ: MEDİAL KOLLATERAL LİGAMENT KORONER LİGAMENT SUPRAPATELLAR TENDON İNFRAPATELLAR TENDON GASTROCNEMİUS KASI PERONEAL TENDONLAR: ÜST PARÇA PERONEAL TENDONLAR: ALT PARÇA AŞİL TENDONU