DEMOKRASİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Ankara-2016
DEMOKRASİ Bir ülke halkının kendi kendisini yönetmesi demektir. Yunanca'daki demos (halk) ve kratos (iktidar) sözcüklerinin birleşmesinden oluşan “demokrasi”, yalnızca ayrıcalıklı bir ya da birkaç kişinin değil, bir bütün olarak halkın ülkenin yönetimine katıldığı bir yönetim sistemi anlamına gelir.
DEMOKRASİNİN İLK ORTAYA ÇIKIŞI Demokrasinin ilk uygulamaları Eski Yunan'da Atina’da görülmüştür. Atina'nın doğrudan demokrasisinde, halk bir meydana toplanır ve önemli konulardaki kararlarını yöneticilere bildirirlerdi. Kentlerdeki yurttaş sayısının 10 bini geçmemesi bu tür bir doğrudan demokrasi uygulamasına olanak veriyordu. Kadınlar ve köleler yurttaş sayılmadıkları için bu tam anlamıyla katılımcı bir demokrasi değildi. Eski Yunan’da yurttaşlar arasında eşitlik vardı; ama İnsanlar arasında eşitlik yoktu.
ROMA’DA YURTTAŞLIK Eski Roma’da da herkes yurttaşlık hakkına sahip değildi. Senatörler halk tarafından seçilmiyor, genellikle toprak sahipleri ve eski devlet görevlilerinden oluşuyordu. MS 212’de Roma İmparatorluğu’nda doğan herkes yurttaş kabul edildi.
MAGNA CARTA
MAGNA CARTA 1215 yılında imzalanmış bir İngiliz belgesidir. Günümüzdeki anayasal düzene ulaşana kadar yaşanılan tarihi sürecin en önemli basamaklarından birisidir. Magna Carta’nın 39. maddesinde yer alan; “Özgür hiç kimse kendi benzerleri tarafından ülke kanunlarına göre yasal bir şekilde muhakeme edilip hüküm giymeden tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, mal ve mülkünden yoksun bırakılmayacak, kanun dışı ilan edilmeyecek, sürgün edilmeyecek veya hangi şekilde olursa olsun zarara uğratılmayacaktır.” Magna Carta. Bildirgenin İngiltere kralı John tarafından imzalanmış orijinali kaybolsa da dört kopyası varlığını sürdürmüştür. Resimdeki, arşivlerce saklanmış olan, 1225 yılında kral III. Henry tarafından yaptırılmış nüshasıdır.
COĞRAFİ KEŞİFLER Avrupalılar Keşiflerden sonra çok zenginleşti. Rönesans ve reform hareketleri sonucunda bilimde, sanatta ve dinde yenilikler yapıldı. Rönesans İtalya’da, Reform Almanya’da başladı.
MATBAANIN İCADI 1450: Alman Johann Gutenberg modern matbaayı geliştirdi. Matbaanın geliştirilmesiyle birlikte insanlar duygu, düşünce ve bilgilerini birbirleriyle paylaşmaya başladı. Bu da demokratik hak ve talepleri hızlandırdı. Matbaanın geliştirilmesi Avrupa'da Rönesans ve Reform hareketlerinin başlamasına neden oldu.
AYDINLANMA FELSEFESİ 1750: Avrupa aydınlanma felsefesiyle anayasal demokrasinin düşünce temelleri atıldı. Montesqieu (Monteskiyo) güçler ayrılığını savunuyordu. Jean Jacgues Rousseau (Jan Jak Russo) "özgürlük, eşitlik ve kardeşlik" sloganıyla 1762 - 1763 yıllarında "Toplumsal Sözleşme"yi yazdı. John Locke (Con Luk) ise yaşama hakkı, özel mülkiyet hakkı gibi insanların sahip olması gereken belirli özgürlükleri savundu.
FRANSIZ İNSAN VE YURTTAŞ HAKLARI BİLDİRGESİ(1789) 1789 yılında Fransa halkı krala karşı ayaklandı. Bunun sonucunda Fransız İnsan Bildirgesi yayımlandı. Bu bildiri temel insan haklarını "hürriyet, mülkiyet, güvenlik ve zulme direnme" olarak tespit etmektedir. Eşitlik, özgürlük ve adalet düşüncesinin kitleler tarafından telaffuz edildiği ilk siyasal örnektir. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi, yalnızca Fransızlar için değil, bütün insanlar için geçerli olan bir bildirgedir. Bu yüzden evrensel niteliktedir.
BUNLARIN DIŞINDA; AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ(1950) AMERİKAN İNSAN HAKLARI BİLDİRGESİ(1948) AFRİKA BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ(1963) ARAP DEVLETLERİ BİRLİĞİ(1945) BERLİN DUVARININ YIKILIŞI(1989) İNTERNET KULLANIMININ YAYGINLAŞMASI(1995) Bu basamaklar insan hakları ve demokrasinin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
OSMANLI DEVLETİNDE DEMOKRASİ HAREKETLERİ SENED-İ İTTİFAK 1808 TANZİMAT FERMANI 1839 ISLAHAT FERMANI 1856 I. MEŞRUTİYET 1876 II.MEŞRUTİYET 1908
OSMANLI DEVLETİNDE DEMOKRASİ HAREKETLERİ 1808 SENED-İ İTTİFAK 1839 TANZİMAT FERMANI 1856 ISLAHAT FERMANI 1876 1. MEŞRUTİYET 1908 2. MEŞRUTIYET
TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ SÜRECİ
TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ SÜRECİ Büyük Millet Meclisi’nin Açılması: 23 Nisan 1920 1921 Anayasası Teşkilatı Esasiye Kanununun Kabulü: 20 Ocak 1921 Cumhuriyetin İlanı: 29 Ekim 1923 1924 Anayasası’nın Kabulü: 20 Nisan 1924 İlk Çok Partili Seçim: 21 Temmuz 1946 1961 Anayasası’nın Kabulü: 27 Mayıs 1961 1982 Anayasası’nın Kabulü: 18 Ekim 1982
SONUÇ Batı toplumu yıllarca içerisinden çıkamadığı karanlık çağları ancak demokrasiye sahip çıkmakla atlatmıştır. Bakınız Voltaire ne diyor ‘düşüncelerinizden nefret ediyorum. Fakat o düşünceleri savunma hakkını size kazandırmak için ölmeye hazırım.’ Mevlana da ‘Kardeşim, ancak fikirdir varlığın gerisi et ve kemiktir bir yığın.’ Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk ise ‘Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.’ diyerek fikir özgürlüğü ve demokrasinin önemini vurgulamışlardır.