DERİNLİK ÖLÇME CİHAZI (ELEKTRİKLİ İSKANDİL)

TANIM Eko-İskandil (Echo Sounding) adı ile de bilinen elektrikli iskandil aygıtı Geminin bulunduğu mevkideki suyun derinliğini ölçmek veya balık sürülerini bularak derinliklerini ölçmek için kullanılır. Deniz dibine süpersonik veya ultrasonik ses dalgaları (darbeleri) gönderir.

Cihaz her palstan sonra alıcı durumuna geçer ve o durumda bir süre bekler. Bekleme süresi içinde deniz dibine ve balık sürüsüne çarparak yansıyan pals, eko palsı alarak cihaz tarafından alınır. Asıl palsın gönderildiği zaman ile eko palsının geri geldiği zaman arasında geçen süre ve ses dalgalarının su içindeki hızı bilindiğine göre bu sürenin yarısını ele alan cihaz otomatik olarak derinliği gösterir.

Sistem Elemanları 1-Transmitter, 2-Receiver, (yansıyan eko’yu alır) 3-Elektronik zamanlayıcı ve yükseltici, 4-İndikatör veya grafik kaydedici.

Echo Sounder Bölümleri İstenen frekansta elektriki sinyal üretir. Sinyali kullanılabilinir Seviye yükseltir. Elektriki sinyali trnsmisyon amacıyla ultrasonik titreşimlere çevirir.

Sonic Dalga Yayılma açısı

Asıl ve tali yansımalar

Radar, electromagnetic dalgaları kullanır. Echo-sounder, ses dalgalarını kullanır.

Frekans: Bir saniyede üretilen osilasyon sayısı veya dalga sayısıdır. -1000 osilasyon veya saykıl kilocyle -İnsan kulağı duyma frekans aralığı 16-20.000 saykıl/saniye (c/s) ; Hertz -İnsan kulağının duyamayacağı 20000 c/s ,üzeri frekanslar Ultrasound. Echo sounder; ses üstü“ultrasound” bir sistemdir. Yani cihazın yaydığı ses dalgaları insan kulağı tarafından duyulamaz.

Sesin hızı Sesin hızı iletildiği ortama göre farklılık gösterir. Ses, su içerisinde, havaya nazaran daha süratli yayılır. Metal içerisinde; suya nazaran daha hızlıdır. Ses; boşlukta yayılmaz. Sesin Hızı: Hava 1000 feet /sec Su 4500 feet/sec Çelik 15300feet/sec

v= Ses Hızı=1500m/s. (tuzlu su) Kat edilen mesafe =Hız x Zaman v= Ses Hızı=1500m/s. (tuzlu su) t =Sesin dönüşüne kadar geçen zaman (saniye) Mesafe=Transduser altındaki su derinliği (metre) Derinlik= v x t/2 ÖRNEK: ************************************************ t=1 saniye ölçülmüşse ; Derinlik=1500x1/2=750 m. T=0.1 saniye ise ; Derinlik=75 m.

Gönderilen akustik enerji şekilleri 1- Devamlı dalga sistemleri, -iki trasduser gerekir. -Derinlik hesabı için gönderilen ve alınan sinyallerin faz farkları kullanılır. 2-Pals-Darbe Sistemi, Tek bir transduser vasıtasıyla hızlı, kısa ve yüksek yoğunluklu palslar gönderilip alınabilir. Geniş olarak kullanılır.

Transduser: Transduser çeşitleri: 1-Magnetostrictive Transduser enerjiyi dönüştüren bir aygıttır. Transduser çeşitleri: 1-Magnetostrictive 2-Electrostrictive

1- Magnetostrictive Transducer: Üzerine kangal sarılı bir nikel çubukta, kangala alternatif akım verildiğinde kangalın içinde değişen bir manyetik alan meydana gelir. Bu alan içindeki çubuğun boyu alternatif akımın frekansına uyarak kısalır ve uzar. Ses dalgaları gibi bir etki ile Nikel çubuğun boyu uzayıp kısalırsa; çevresinde bir manyetik alan meydana getirir. Bu da kangalda alternatif bir akım meydana getirir.

2- Electrostrictive Transduser Kristaller mekanik olarak sıkıştırıldıklarında elektriki etkiler oluşturur. (Piezo-electric) özelliği Ses dalgaları gibi bir etki ile Kristal sıkıştırıldığında ;alternatif bir akım meydana getirir.

İNDİKATÖRLER . İndikatörler genellikle iki çeşittir. Bunlardan birine Rikorder (Kayıtçı), diğerine Ekometre denilir. . Rikordere bazen Ekograf da denilir. Rikorderler devamlı olarak dip derinliğini kaydeder, . Ekometre ise anlık derinlik ölçümü verir.

Elektronik İndikator Bazı eko iskandil cihazlarında,deniz dibi profili bir katod ışınlı lamba yüzeyinde elektronik olarak gösterilir. Bunların renkli olanları da vardır.Mekanik rikorderdekine benzer bir görüntü verilmesi için bu indikatörlerde hafıza kullanılır. Hafıza, her pals gönderme anından geriye doğru belli bir zaman süresine ait önceki sinyalleri (gönderilen palslar ve ekolar) saklar. Saklanan bu sinyaller düşey tarama çizgileri üzerinde lamba yüzeyinde gösterilir.

The Digital Display: Geçmiş Derinlikleri gösterme imkanı yoktur.

Dönen l.e.d. Display

Görüntülü Sunum-Visual Display Unit (VDU) Ekolar değişik renklerde ve düzenlemelerle işleme tabi tutulmuş ve digital hale getirilmiştir. Renkler eko yoğunluğu ile doğru orantılıdır.

Echo sounders lerin büyük çoğunluğu derinliği Fathoms, Feet veya Meters cinsinden ölçer

Dip Yapısı Deniz dibi yapısının dönen eko şiddeti üzerinde büyük etkisi vardır. Eğer kaya veya çakıl gibi sert bir dip yapısının gönderdiği eko şiddeti 1 olarak kabul edilirse, . Kaba kumun sebep olduğu eko şiddeti 0.03, . İnce kum: 0.01, . Çamur: 0.001 dir.

Görüntü Değerlendirmesi Çift EKO Deniz dibinin yapısı sert olduğu ve kazanç ayarının da çok olduğu zamanlar kendini çok gösteren bir olay vardır. Bu iki veya daha fazla ekonun meydana gelmesidir. Bu olay radarda çift eko olayına benzer. . Başka bir yanlış eko olayı da derin sularda, mesafe seçiçi anahtarının gösterdiğinden daha derin sularda olabilir.