Çatışmaları Aşma (Transcend) Yaklaşımı 03 Çatışmaları Aşma (Transcend) Yaklaşımı (E)Tuğg.Doç.Dr. Oktay Bingöl Bu sunumda yer alan hususların tüm sorumluluğu yazara ait olup MSE ve üyelerini bağlamaz. Bu belgenin her hakkı , 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu esasları çerçevesinde MSE’ye aittir. Alıntılarda http://merkezstrateji.com/ uzantısının verilmesi, belgenin tamamına ulaşılabilmesi için zorunlu tutulmuştur

Johan Galtung Norveçli Sosyolog. 1959 yılında Oslo'da Uluslararası Barış Enstitüsü'nü kurmuş ve 1970 yılına dek yöneticiliğini yapmıştır. 1969 yılında dünyada ilk kez Oslo Üniversitesi’nde açılan barış ve savaş araştırmaları bölümünde başkan olarak görevlendirilmiştir. 1977 yılında bu görevinden ayrılmış ve o tarihten beri çok sayıda üniversitede profesörlük yapmıştır. ABD ve Fransa'da yaşamaktadır. Türkiye’ye birkaç kez gelmiş, konferanslar vermiş ve görüşmeler yapmıştır. PKK, Kıbrıs ve Ermeni sorunları üzerine görüşleri vardır.

Sorunları Aşma Yaklaşımı (Transcend Approach) Ağırlık, güvenlik üzerine değil, barış üzerine, taraflar arasındaki ilişki üzerinedir. Bu yaklaşımda uyumlu hedeflerin barış düzeyini artıracağı, farklı hedeflerin dolayısıyla çatışmanın barışçı olarak ele alınabileceği varsayılır. Ancak Güvenlikçi Yaklaşım halen egemen olan yaklaşımdır. BMGK’nin adı da bunu kanıtlar. (Güvenlik Konseyi, Barış ya da Barış ve Güvenlik Konseyi değil). Güvenlikçi yaklaşım tarafların bir kısmını tehdit ve düşman olarak görüp caydırma, boyun eğdirmeyi veya yok etmeyi amaçlar. İlişkileri geliştirme ve diğer tarafı anlama yoktur.

Sorunları Aşma Yaklaşımı Barış, taraflar arasındaki çatışmanın dönüşümüne bağlıdır. Çatışma dönüştürülmediğinde şiddet ortaya çıkar. Çatışmanın dönüşümü barışçı olarak yapılmalıdır. Aksi durumda yeni çatışmaların tohumları atılmış olur. Çatışma dönüşümü işin çatışmaları aşma, hedeflerin ötesinde yeni bir gerçeklik bulma zorunluluğu vardır. Örneğin Avrupa Birliği gibi yapılar bir arada yaşamayı mümkün kılabilir.

Sorunları Aşma Yaklaşımı Sorunları aşma yaklaşımında arabuluculuk farklıdır. Geleneksel arabuluculuk taraflar bir araya getirilir, taviz vermeleri ve uzlaşmaları beklenir. Bu yaklaşımda önce bir taraf ile derin diyaloga girilir ve müşterek olarak yeni gerçeklik aranır. Sonra geleneksel arabuluculuk başlar. Müzakere sürecine girilir. Yaklaşım bütüncüldür. Çatışma ve barış bir arada ve tüm boyutlarıyla incelenir.

Sorunları Aşma modeli Çatışmanın nedenlerinin teşhis ve sonuçlarının tahmini I. İçsel durum: Teşhis- tahmin II. Dışsal durum: Teşhis-tahmin III. İlişkisel durum: Çelişkiler ve yapı IV. Müdahaleler: olumsuz tahminleri önlemek Teşhis 1) Bağlam İç çevre (Kültür) Dış çevre (Toplum) Yapı Araştırma Tedavi 2)Derin ABC üçgeni Derin tutumlar =Derin kültür =Kolektif bilinçaltı -Kültürel şiddet Derin davranış =Derin tabiat =temel ihtiyaçlar -doğal şiddet Derin çelişkiler =derin yapı -alt yapı -Yapısal şiddet İhtiyaçlar Haklar Saygınlık Tatmin Barış kültürü Barış Yapısı 3)Hedef üretme Değerler (Aktörler): Aktör çatışması Hedefler -Uyuşabilir -Farksız -Uyuşmaz Çıkarlar (taraflar) -yapısal çatışma Hedef sınırlama Sonuç analizi 4)Çatışma yüzeyi ABC üçgeni Tutum Empati Kabul edilebilirlik Davranış + Şiddetin yokluğu +Şiddetin Yokluğu Çelişki (Kök çatışma) Yaratıcılık +Sürdürülebilirlik Arabuluculuk Diyalog -Mapping -Meşrulaştırma -Bağlama = Çözüm

Devamı Çatışmanın nedenlerinin teşhis ve sonuçlarının tahmini I. İçsel durum: Teşhis- tahmin II. Dışsal durum: Teşhis-tahmin III. İki durum arası : Teşhis-tahmin IV. Müdahaleler: olumsuz tahminleri önlemek Tahmin 5) İlk derece sonuçlar Hayal kırıklığı Olumsuz algı Olumsuz duygu Olumsuz söylem ve davranış İlgisizlik Düşük katılım Öfke dönüşümü Öfke kontrolü Tedavi 6) İkinci derece sonuçlar Kutuplaşma Canavarlaşma Tavırsal kutuplaşma Davranışsal kutuplaşma Kutuplaşmış yapı İki blok-Soğuk Savaş Barış inşası Kutuplaşmanın kaldırılması İnsani değerleri güçlendirme 7) Üçüncü derece sonuçlar Saldırganlık Nefretin yükselmesi: Kendini tahrip eden Nefretin yükselmesi: Diğerini tahrip eden Kendi kendine yeterli şiddet sarmalı, sıcak savaş Şiddetten kurtulma Barışı koruma 8) Temel sonuçlar Kendine travma İyileşme ve kapanma Diğerine travma, iyileşme ve kapanma Tahrip Uzlaşı Geçmişi temizleme Birlikte gelecek 9) Şiddet sarmalı üretimi Savaş kültürü Kazanan hedefi: -Daha fazla şan Kaybeden hedefi; -İntikam ve rövanş Savaş davranışı -Saldırgan söylem -Beden dili -davranış Savaş yapısı -Dikey -İtaatsizlikle dolu Kendi kendine yeterli barış sarmalı yaratma

Derin Kültür-Barışa Karşı Sendromlar ve Karşı Modeller CGT (Choseness-Glory-Trauma) Milliyetçilik Yurtseverlik Irkçılık Medeniyet üstünlüğü İlahi görev verilmişlik DMA (Dualizm-Manicheism-Armageddon) Dünya’yı iyi ve kötü olarak ikiye ayırma Kendisi ve diğeri ayırımı Tanrıya ve Şeytana inanma Ölüm kalım savaşı inancı Uyum, eşitlik ve barış: Çok zayıf, kuvvetlenmesi gerekir

Çatışma konsepti B A C B A C Çatışmanın nedenlerinin teşhis ve sonuçlarının tahmini I. İçsel durum: Teşhis- tahmin II. Dışsal durum: Teşhis-tahmin III. İlişkisel durum: Teşhis-tahmin IV. Müdahaleler: olumsuz tahminleri önlemek Teşhis 1) Bağlam İç çevre (Kültür) Dış çevre (Toplum) Yapı Araştırma Tedavi 2)Derin ABC üçgeni Derin tutumlar =Derin kültür =Kolektif bilinçaltı -Kültürel şiddet Derin davranış =Derin tabiat =temel ihtiyaçlar -doğal şiddet Derin çelişkiler =derin yapı -alt yapı -Yapısal şiddet İhtiyaçlar Haklar Saygınlık Tatmin Barış kültürü Barış Yapısı 3)Hedef üretme Değerler (Aktörler): Aktör çatışması Hedefler -Uyuşabilir -Farksız -Uyuşmaz Çıkarlar (taraflar) -yapısal çatışma Hedef sınırlama Sonuç analizi 4)Çatışma yüzeyi ABC üçgeni Tutum Empati Kabul edilebilirlik Davranış + Şiddetin yokluğu +Şiddetin Yokluğu Çelişki (Kök çatışma) Yaratıcılık +Sürdürülebilirlik Arabuluculuk Diyalog -Mapping -Meşrulaştırma -Bağlama = Çözüm B A C B A C

Çatışma Konsepti Çatışma= Tutum+ davranış+çelişki A, B, C yönelimli olabilir. C, A, B yönelimli olarak önce yapısal boyutta çıkar içsel boyutta filizlenir dışsal boyutta patlak verir. Farklı bir yönelim de geçerli olabilir. Galtung, C yönelimlidir. Tek yanlı yaklaşımlar; A, B veya C yanlıştır. Çözümler de tahrip edici olur. Bütüncül yaklaşım her üç boyutu kapsar. A ve B boyutlu yaklaşım özellikle tehlikelidir. “Kendi” ve “diğer” sonucuna götürür. A ve B boyutlu yaklaşım çatışma ve şiddeti eşitler. Şiddet kontrolünü amaçlar. “Güvenlik odaklı yaklaşım”.

Şiddete Karşı İki Yaklaşım Güvenlik yaklaşımı A ve B’yi diğerine uygular, C’yi göz ardı eder. Dört unsura dayalıdır: Bir düşman veya kötü taraf, şiddet, kötüyü yok etmek için güç, güvenlik Yaklaşım kötü taraf yok edildiğinde, zayıflatıldığında ve pasifize edildiğinde başarıya ulaşır. Barış yaklaşımı A, B ve C’yi dikkate alır. Dört unsura dayalıdır: çatışma, şiddet tehlikesi, çatışma transformasyonu (empatik, yaratıcı ve şiddete dayanmayan), barış. Bu aynı zamanda güvenlik sağlar.

Barışçı Çatışma Çözümü İçin Müdahaleler Barış kültürü: Barış eğitimi, ders kitaplarının içeriği, cadde ve okul isimleri, anıtlar ve müzelerin ayıklanması vs. Böylece barışı engelleyen, savaş ve şiddeti kutsayan öğelerin dönüştürülmesi. Barış yapısı kurulması: Kişisel, toplumsal ve devlet ve uluslararası sistem düzeyinde yatay ve dikey eşitlik, adalet sağlanması. Arabuluculuk (Mediation) Barış inşası (Peace building): İnsanları mevcut önyargılar ve düşmanlıklara rağmen barış işçileri/inşacıları olarak yetiştirmek. Şiddetten kaçınma, pasifizm (Nonviolence) Geçmişle hesaplaşma, gerçekleri ortaya çıkarma, özür, affetme, karşılıklı hakları kabul etme Müzakere ve uzlaşma