Türkiye’de Yemeklik Dane Baklagillerin Üretim ve Tüketim Kararlarını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi SONUÇ GEÇMİŞTE VE GÜNÜMÜZDE YEMEKLİK TANE BAKLAGİL ÜRETİM KARARLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Baklagil Çalıştayı 10-12 Mayıs 2017/Mersin Merve BOLAT Ziraat Yüksek Mühendisi Sevinç KARABAK (TARM- Tar.Ek.Bl.Bşk.) Merve BOLAT (TARM-Tar.Ekonomisti) Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Sunu Akışı Türkiye baklagil üretimi(1988-2016) Baklagil konusunda yürüttüğümüz araştırmalar Bakalgil Üretiminde karşılaşılan problemler Baklagil Üretim kararlarına etki eden faktörler Türkiye’de baklagil tüketimi Sonuç ve Öneriler

Türkiye baklagil üretimi(1988-2016) Projenin Amacı

Ekim Alanı Kaynak : TÜİK (1988-2016)

Üretim Kaynak : TÜİK (1988-2016)

Verim Kaynak : TÜİK (1988-2016)

Baklagil Üretici Fiyatları (Reel Fiyatlar) (TÜİK istatistikleri 2016 yılı baz alınarak hesaplanmıştır)

Projenin Amacı Baklagil Konusunda Yürüttüğümüz Araştırmalar

Orta Anadolu Bölgesinde Baklagil (Nohut, Mercimek) Tarımını Sınırlandıran Sosyo-ekonomik Faktörlerin Tespiti (2002-2004) Türkiye’de Yemeklik Dane Baklagillerin Üretim ve Tüketim Kararlarını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (2015-2016)

Orta Anadolu Bölgesinde Baklagil (Nohut, Mercimek) Tarımını Sınırlandıran Sosyo-ekonomik Faktörlerin Tespiti (2002-2004) Amacı: Bu çalışma nohut ve mercimek tarımının mevcut durumunun belirlenmesi, üretimi etkileyen ve sınırlandıran sosyo-ekonomik faktörlerin tespit edilmesi ve üretimin geliştirilmesi için öncelikle alınması gereken tedbirlerin ortaya konulması amacıyla gerçekleştirilmiştir.

Türkiye’de Yemeklik Dane Baklagillerin Üretim ve Tüketim Kararlarını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (2015-2016) Amacı: Türkiye’de üretici bazında baklagil üretiminin yapısı, üretim ve pazarlama aşamasında karşılaşılan problemlerin belirlenmesi ve önceliklendirilmesi, üretime devam etme kriterleri; Tüketici bazında ise tüketicilerin baklagil tüketim sebepleri, baklagil tüketim miktarı ve sıklığı ve fiyat algılarını belirlemektir.

Ahi Evran Üniversitesi (Kırşehir) Proje Ekibi TARM (Ankara) Sevinç KARABAK, Rahmi TAŞCI, Dr. Abdulkadir AYDOĞAN TEPGE (Ankara) Dr. Kemalettin TAŞDAN KTAEM (Samsun) Mehmet AYDOĞAN,Dr. Hüseyin ÖZÇELİK PROJE LİDERİ Merve BOLAT PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ BDUTAE (Konya) Murat KÜÇÜKÇONGAR GAPTAEM (Şanlıurfa) Tali MONİS, Ahmet ÇIKMAN EBKAE (Erzincan) Selçuk YILMAZ GKTAEM (Eskişehir) Gürkan BAŞBAĞCI Proje Danışmanları Prof. Dr. İlkay DELLAL (AÜZF) Prof.Dr. Cuma AKBAY (KSÜ) Ahi Evran Üniversitesi (Kırşehir) Yrd.Doç.Dr. Mustafa KAN

İşbirliği Yapılan Kuruluşlar İŞBİRLİĞİ YAPILAN KURULUŞLAR İŞBİRLİĞİ ŞEKLİ PROJEDEKİ KATKISI Mersin Ticaret Borsası Maddi ve Teknik Proje yürütülmesinde teknik ve maddi katkı Ulusal Baklagil Konseyi Teknik Proje yürütülmesinde teknik katkı Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Projenin hazırlanması ve analizlerin yapılması konusunda teknik danışmanlık Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Ahi Evran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Proje sonuçlarının analizlerinin yapılması konusunda teknik destek

Üretici Çalışmaları 2. Araştırma 1. Araştırma Toplam Tür İl Nohut Konya Uşak Yozgat Kütahya Kuru fasulye Samsun Karaman Erzincan Gümüşhane Yeşil mercimek Çorum Kırmızı mercimek Diyarbakır Şanlıurfa Toplam Tür İl Nohut Mercimek Ankara Çorum Konya Yozgat

Projenin Amacı Nohut Üretimini Etkileyen Faktörler

Net Göç Hızı (%) Kaynak: TÜİK (muhtelif yıllar)

Net Göç Hızı (%)

Net Göç Hızı (%)

Demografik özellikler 2002 yılında: İşletme sahiplerinin yaşı 36-55 yaş grubunda yoğunlaşmaktadır. İşletmelerin %48,9’u 1-5 kişi, %44,4’ü ise 6-10 kişiden oluşmaktadır. 2016 yılında:   Ortalama Yaş Çiftçilik deneyimi (yıl) Baklagil üretimi deneyimi (yıl) Hanehalkı büyüklüğü (kişi) Nohut 50,4 27,0 19,7 4,1 Kuru Fasulye 49,7 29,0 17,7 4,2 Yeşil Mercimek 53,0 31,0 23,8 3,5 Kırmızı Mercimek 49,1 30,1 5,5

İşletmelerde Ekili Alan İçindeki Payı (%) Ortalama Verim (Kg/Da)   İşletmelerde Ekili Alan İçindeki Payı (%) Ortalama Verim (Kg/Da) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut 12,0 78,0 71,8 112,7 Kuru Fasulye - 25,0 276,0 Yeşil Mercimek 2,5 41,0 95,0 88,1 Kırmızı Mercimek 1,2 82,0 138,8 Üretici Ortalama Satış Fiyatı (2016 Yılı): Nohut : 2,50 TL/kg Kuru Fasulye : 5,10 TL/kg (yerel çeşitlerde dahil) Yeşil Mercimek : 2,56 TL/kg Kırmızı Mercimek : 2,14 TL/kg

Tercih Edilen Nohut Çeşitleri 2002 Yılı: Damla-89, İspanyol, Yerli, Gökçe Hastalık ve zararlılara dayanıklılık Yüksek verim Makinalı hasada uygunluk Pazar Fiyatı İklime uygunluk Kolay temin edilebilirliği Kalitesinin iyi olması Alışkanlık Kolay pazarlama

Yeşil Mercimek 2002 Yılı: Yerli, Sultani Başka çeşit bilmemesi İklime uygunluk Alışkanlık Kolay temin edilebilirliği Yüksek verim Hastalık ve zararlılara dayanıklı olması Pazar fiyatı

Kuru Fasulye Hastalık ve zararlılara dayanıklı olması Pazar fiyatı İklime uygunluk Yüksek kalite Yüksek verim Başka çeşit bilmemesi Sertifikalı olması Makinalı hasada uygun olması Alışkanlık

Kırmızı Mercimek 2002 Yılı: Kafkas, Fırat-87 Alışkanlık Başka çeşit bilmemesi Pazar fiyatı İklime uygunluk Hastalık ve zararlılara dayanıklılık Yüksek verim Yüksek kalite

Tohumluk Temininde Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Çeşitleri bilmiyorum 4 1 - Tohumluk fiyatları yüksek 2 Tohumluk alırken nakit yetersizliği 3 Tohumluk kalitesi düşük Yeterli miktarda tohum alamıyorum İstediğim tohum çeşidini bulamıyorum 5 Tohum alınan yer uzak 6

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Tohumluk fiyatları yüksek 1 Tohumluk alırken nakit yetersizliği 2 Tohumluk kalitesi düşük - 4 İstediğim tohum çeşidini bulamıyorum 3 Tohum alınan yer uzak 5

Toprak Hazırlığında Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Sürüm maliyeti yüksek 1 - Mazot fiyatı yüksek Alet-ekipman yetersiz 2 Baklagillerde toprak hazırlığı alışkanlığının olmaması 3 Araziler parçalı 4 Desteklemeler yetersiz İşgücü yetersiz Sürüm yabancı otu arttırıyor 5 Arazi kiraları yüksek

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Alet-ekipman yetersiz 3 Arazi kiraları yüksek 1 İşgücü yetersiz 2

Ekim Sırasında Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Maliyeti yüksek 1 Hastalık nedeniyle geç ekim yapılması 2 Ekimin elle yapılması 3 4 5 Toprak hazırlığının iyi yapılamaması Yabancı ot problemi Alet-ekipman yetersiz Uygun ekim zamanı hakkında bilgi eksikliği İklim geçişleri İşgücü yetersiz

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Ekimin elle yapılması 5 4 Yabancı ot problemi 1 Alet-ekipman yetersiz 3 Uygun ekim zamanı hakkında bilgi eksikliği İklim geçişleri İşgücü yetersiz 2

Gübrelemede Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Gübre fiyatları yüksek 1 Alım sırasında nakit yetersiz 6 2 Yetiştirme tekniği konusunda bilgi eksikliği 4 3 Baklagillerde gübre kullanma alışkanlığı yok - Gübre hastalığa neden oluyor Alet-ekipman yetersiz 5 İşgücü yetersiz

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Gübre fiyatları yüksek 1 Alım sırasında nakit yetersiz 2 Yetiştirme tekniği konusunda bilgi eksikliği 3 5 Alet-ekipman yetersiz İşgücü yetersiz 4

En Sık Görülen Hastalık, Zararlı ve Yabancı Otlar 2002 Yılı: Nohutta: Üreticilerin %51’i Güneş yanıklığı (nohut antraknozu) hastalığı Zararlılar: Yeşil kurt ve nohut sineği Yeşil mercimekte yabancı otların özellikle hardal’ın problem olduğu görülmüştür. 2016 Yılı: Nohut üretenlerin %83’ü Güneş yanıklığı (nohut antraknozu) hastalığının Yeşil Mercimek üretenlerin %55’i yeşil mercimekte antraknoz hastalığının problem olduğu ve yabancı otların özellikle yine hardal’ın problem olduğu görülmüştür.

2016 Yılı: Kuru Fasulyede en sık görülen hastalıklar sırasıyla: Pas ve kök çürüklüğü Zararlılar: Kırmızı örümcek Yabancı ot: Sirken Kırmızı mercimek: Hardal ve yabani yulaf

Nohut, Yeşil Mercimek, Kuru Fasulye ve Kırmızı Mercimek Hastalık, Zararlı Yabancı Konusunda Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) Nohut, Yeşil Mercimek, Kuru Fasulye ve Kırmızı Mercimek (2016 yılı) İlaç fiyatları yüksek Nakit yetersizliği İlaçlar etkili değil Yabancı otu elle yolmak İşgücü yetersizliği

Hasat-Harman Konusunda Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Domuz zararı 8 1 - Tane dökme fazla 5 2 4 Çeşit makinalı hasada uygun değil 3 Elle yolum yapmak Hasat makinasının kirası yüksek 6 Alet-ekipman yetersiz 7 İşgücü yetersizliği İşgücü maliyetinin yüksek olması

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Tane dökme fazla 4 Çeşit makinalı hasada uygun değil 2 5 Elle yolum yapmak 1 Hasat makinasının kirası yüksek Alet-ekipman yetersiz 6 - İşgücü yetersizliği 3

Pazarlamada Karşılaşılan Problemler (Önem Derecesine Göre) 2002 Yılı 2016 Yılı Nohut-Mercimek Nohut Yeşil Mercimek Fiyatların belirsizliği ve istikrarsızlığı 1 2 Pazar imkanlarının elverişsizliği (alıcının az olması) 4 3 İstenen fiyattan satamamak - Ofisin ürün almaması Peşin ödeme yapılmaması Ürünü zamanında satamama 5 Kooperatifleşmenin olmaması 6 Pazar götürme zorluğu (uzak olması) 7

2016 Yılı Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek Fiyatların belirsizliği ve istikrarsızlığı 1 3 Pazar imkanlarının elverişsizliği (alıcının az olması) 4 İstenen fiyattan satamamak 2 Peşin ödeme yapılmaması Pazar götürme zorluğu (uzak olması) 5

Sulama Problemleri Depolama Problemleri 2016 Yılı Kuru Fasulye Maliyeti fazla 1 Sulama imkanı yok 2 Sulama esnasında yeterli nakit olmaması 3 İşgücünün yetersiz olması 4 Depolama Problemleri 2016 Yılı Kırmızı Mercimek Depoda böcek ve fare zararının olması 1 Depo kiralarının yüksek olması 2 Depo olmaması 3

Ürün Satış Yeri ve Tercih Nedenleri Nohut Yeşil Mercimek Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek 2012 2016 Tüccar Borsa Satış yeri tercih nedeni : Peşin ödeme, Yüksek fiyat Başka alıcı olmaması Yakın olması Tanıdık olması

Sertifikalı Tohum Kullanımı NOHUT Kullanmama Nedenleri Fiyatının Yüksek Olması Tohum Bulamama Bilgim Yok Fiyatının Yüksek Olması Tohum Bulamama İsteğe uygun çeşit yok Ektiğim alan az Destekten faydalanamıyorum

Sertifikalı Tohum Kullanımı Kırmızı mercimek: %3,8’i kullanıyor Sertifikalı Tohum Kullanmama Nedenleri Fiyatının Yüksek Olması Tohum Bulamama Alışkanlık Nakit yetersizliği İsteğe uygun çeşit yok Tohum satış yeri uzak Destekten faydalanamıyorum Tohum Bulamama Alışkanlık Fiyatının Yüksek Olması Tohum satış yeri uzak Nakit yetersizliği İsteğe uygun çeşit yok Sertifikalı tohum hakkında bilgim yok Destekten faydalanamıyorum

Üreticilerin Bilgiye İhtiyaç Duydukları Konular Nohut- Yeşil Mercimek (2002 Yılı) Hastalıklar Çeşit Tanıtımı Yabancı ot Gübre ve tohum miktarı İlaçlama Alet-ekipman kullanımı Ekim zamanı Nohut (2016 Yılı) Yeşil Mercimek (2016 Yılı) İlaçlama Çeşit Tanıtımı Ekim zamanı Pazarlama Toprak işleme Gübreleme Çeşit tanıtımı Ekim Pazarlama İlaçlama Gübreleme

Kuru Fasulye Kırmızı Mercimek İlaçlama Gübreleme Çeşit Tanıtımı Pazarlama Toprak İşleme İlaçlama Gübreleme Ekim Çeşit Tanıtımı Hasat Pazarlama

Baklagil Üretim Kararlarına Etki Eden Faktörler Üretim’e Etkisi Üretimden vazgeçme Ekonomik Faktörler Ürün satış fiyatı + Azalmanın devam etmesi durumunda Ürün fiyatlarındaki belirsizlik ve dalgalanmalar - Fiyat dalgalanmalarının fazla ve hızlı olması durumunda Üretim maliyetinin yüksekliği Maliyetin çok yüksek olması durumunda Girdi fiyatları (işçilik, mazot, tohumluk, ilaç, sulama ) Fiyatların yükselmesi durumunda Arazi varlığı Çok azaldığı durumda Alet-ekipman varlığı Yetersizliği (Yeşil mercimekte vazgeçme) Serbest piyasa düzeni +/- Alıcı sayısı Desteklerden faydalanma Destek Miktarı Alternatif ürünler Yüksek gelir getiren alternatif ürünler

Baklagil Üretim Kararlarına Etki Eden Faktörler Üretime Etkisi Üretimden vazgeçme Tarımsal (teknik açıdan) ve çevresel Faktörler Sertifikalı tohumluk kullanımı + Hastalık ve yabancı ot - Şiddeti ve oranı arttığı durumda hastalık konusunda nohut, yabancı ot konusunda yeşil mercimek Yeni teknolojilerin kullanımı Sulama imkanı +/- Daha yüksek gelir getiren ürüne geçiş olması durumunda Verim değişiklikleri Düşüklüğü yeşil ve kırmızı mercimek üretiminden vazgeçme İklim değişiklikleri Nohut üretiminden

Üretime Etkisi Üretimden vazgeçme Baklagil Üretim Kararlarına Etki Eden Faktörler Üretime Etkisi Üretimden vazgeçme Sosyal Faktörler İşletme sahibinin yaşı +/- İleri yaşlarda Eğitim düzeyi - Nüfus artışı + Köyden kente göç Farklı illere göç durumunda Alışkanlıklar -/+ Kentleşme Arazilerin imara açılması durumunda Üretici bilgisi Aile işgücü varlığı Azaldığı durumda Yabancı işgücü varlığı Yetersizliği durumunda

Üretime Etkisi Üretimden vazgeçme Baklagil Üretim Kararlarına Etki Eden Faktörler Üretime Etkisi Üretimden vazgeçme Alt yapı Araştırmalar + Kooperatifleşme Taşımacılık Haber alma ve iletişim Yayım Bilgi düzeyi

Üretici Talepleri 2002 Yılı Girdi Fiyatlarının azaltılması Destekleme yapılması Kaliteli Tohum Temin Edilmesi Kolay Kredi İmkanı Sağlanması Fiyatlarda İstikrar Sağlanması Destek miktarının arttırılması Girdi Fiyatlarının azaltılması Satış fiyatlarına taban ve tavan fiyat uygulanması (özellikle kuru fasulye) Yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin geliştirilmesi Nohutta hastalıklara çözüm bulunması, hastalık ve zararlılara dayanıklı ve makineli hasada uygun çeşitler geliştirilmesi Yeşil mercimekte hasat makinesi ve makineli hasada uygun çeşit geliştirilmesi Ürünlere alım garantisi getirilmesi Kırmızı mercimek üretiminde sulama imkanı, toprak reformu çalışmalarına ağırlık verilmesi ve arazilerin toplulaştırılması

2016 Yılında Üreticilerin Desteklemeler Konusundaki Önerileri Destekler arazi sahiplerine değil, araziyi kullananlara verilmeli, Destekler kaldırılmalı bunun yerine girdi fiyatları düşük tutulmalı, Destekler üretim döneminde ve toplu olarak verilmelidir, dosya masrafları ve işlem süresi minimuma indirilmeli, TMO destekleme alımlarına başlamalı, Ürün satışında uygulanan kesintiler kaldırılmalı.

Üreticilerin Hanebaşı Yıllık Baklagil Tüketim Miktarları(kg/yıl) Nohut Kuru fasulye Barbunya Kırmızı mercimek Yeşil mercimek Kuru bakla Kuru börülce Nohut üretenler 20,0 17,3 5,3 10,6 8,7 2,5 0,2 Kuru fasulye üretenler 13,1 21,3 6,6 4,2 1,8 1,5 Kırmızı mercimek üretenler 35,6 36,7 1,0 42,6 üretenler 22,3 19,7 12,9 15,6 21,0 3,1 3,4 Ortalama 22,8 23,8 5,4 18,9 8,5 1,9 1,3

Türkiye Baklagil Tüketimi Projenin Amacı Türkiye Baklagil Tüketimi

Araştırma Alanı ve Anket Sayısı Bölge Anket sayısı Akdeniz Bölgesi (Antalya) 81 İç Anadolu Bölgesi (Ankara) 188 Doğu Anadolu Bölgesi (Erzurum) 30 Marmara Bölgesi (İstanbul) 524 Ege Bölgesi (İzmir) 150 Karadeniz Bölgesi (Samsun) 46 Güney Doğu Anadolu Bölgesi (Şanlıurfa) 67 TOPLAM 1086

Baklagil tercih sebebi   Baklagil Tercih Sebebi Total Damak Tadı Alışkanlık Menü Çeşitliliği Ekonomik Sebepler Besin Değeri Aylık Gelir <500 0.00 42.86 14.29 100.00 501-1000 22.86 25.71 17.14 20.00 1001-2000 33.64 20.09 6.54 8.41 31.31 2001-3000 40.06 17.47 8.13 26.20 3001-4000 33.33 16.22 9.46 5.86 35.14 4001-5000 27.72 14.85 42.57 5001+ 22.50 12.50 6.25 58.75 Ortalama 33.60 17.56 9.18 6.56 33.10

Tüketim Sıklığı (%)

Tüketim Sıklığı(%)

Hanebaşı Yıllık Baklagil Tüketim Miktarı (kg/yıl) Nohut Kuru Fasulye Barbunya Kırmızı Mercimek Yeşil Mercimek Kuru Bakla Kuru Börülce Türkiye Ortalaması 12,5 13,6 6,9 16,7 8,6 1,4 Leblebi Tüketimi Tüketenlerin oranı (%) Hanebaşı yıllık tüketim miktarı (kg/yıl) Türkiye Ortalaması 70,2 5,0

Baklagil Tüketici Fiyatları Araştırma Sonuçlarına GöreBaklagil Tüketici Fiyatları(TL/kg) (tüketicinin en son aldığı fiyat) Nohut Kuru fasulye Barbunya Kırmızı Mercimek Yeşil Mercimek Kuru Bakla Kuru Börülce Ortalama 8,63 9,64 9,07 7,73 8,09 9,66 9,54

Sonuç ve Öneriler Baklagiller başlığı altında ürün bazında stratejiler geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ortak sosyal problemlerin yanı sıra farklı öncelikli ekonomik problemler bulunmaktadır. Teknik açıdan: Nohutta en önemli problemin hastalık olduğu, bu nedenle; öncelikle hastalıklara dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi ve üreticilere yayım projeleri ile tanıtılması,

Kuru Fasulye üretiminde: ekonomik açıdan fiyatlarda istikrarsızlık ve dalgalanmalar en önemli problemdir. Piyasada fiyat istikrarı üzerinde tedbirler alınması, teknik açıdan işgücünü azaltacak yetiştirme tekniklerinin tanıtılması, Yeşil mercimek: İşgücü ihtiyacı ve işçilik maliyetinin yüksek olması en önemli problem. Makinalı hasada uygun çeşit geliştirilmesi konusunda araştırma enstitüleri ve özel sektörün özendirilmesi, geliştirilen çeşitlerin il müdürlükleri ve diğer yayım kanalları ile işbirliği çerçevesinde tanıtılması,

Mevcut durumda yeşil mercimek ıslahı çalışan iki enstitü bulunmaktadır ve çok az sayıda çeşit geliştirilmiştir. Çiftçi ihtiyaçlarına cevap verecek miktarda çeşit bulunmamaktadır. Kırmızı mercimek üretiminde : Güneydoğu Anadolu Bölgesinde sulu tarım alanlarının artması, mercimek ekim alanlarının azalmasına neden olmuştur. Kıraç alanlarda alternatif ürünler kısıtlı olduğundan ekimi devam etmektedir. Ancak düşük verim vazgeçme nedenlerinin başında gelmektedir. Yüksek verimli çeşit geliştirilmesi gerekmektedir.

sevinc.karabak@tarim.gov.tr