Değerlendirici Eğitimi Çalıştayı Güz 2015 Standartlar Prof.Dr. Tuğba Yanpar Yelken YÖK Kalite Kurulu Üyesi

Yükseköğretimde Kalite Güvencesi Kalite güvencesi: “Bir yükseköğretim kurumunun veya programının iç ve dış kalite standartlarıyla uyumlu kalite ve performans süreçlerini tam olarak yerine getirdiğine dair güvence sağlayabilmek için yapılan tüm planlı ve sistemli işlemlerdir.” (Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği, 2015). Kalite güvencesi, yükseköğretim kurumlarının öğretim, araştırma, yayın, akademik başarı, proje geliştirme vb. diğer etkinliklerinde kullandıkları bütün süreçlerle ilgilenir (ENQA, 2015).

Bolonya süreci içerisinde bu konuda yapılan çalışmalar ve öneriler Yükseköğretimde Avrupa Kalite Güvence Birliği (European Association for Quality Assurance in Higher Education-ENQA)’nin 2005 yılında yayınlamış olduğu “Avrupa Yükseköğretim Alanında Kalite Güvence İlke ve Standartları Raporu”nda yayınlanmıştır. Bu raporda yayınlanmış olan ilke ve standartlar günümüze kadar Avrupa Yükseköğretim Alanı’nda yükseköğretim kurumlarının çalışmalarını etkilemiştir(ENQA, 2005).

Mayıs 2015’te Erivan’da EUA (European University Association) ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education ) EURASHE (European Association of Institutions in Higher Education ) ESU (European Student Union) EI (Educational International) BusinessEurope eqar (European Quality Assurance Register for Higher Education ) tarafından düzenlenen Bakanlar Konferansı’nda bu standartlar yeniden onaylanmıştır.

ESG (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area) yükseköğretimde iç ve dış kalite güvence sistemleri için referans bir doküman olarak kurumlar ve kalite güvence ajansları tarafından kullanılmaktadır. ESG Avrupa Yükseköğretim Alanı’ndaki kalite güvencesi için dört ilke üzerine temellenmiştir: 1. Yükseköğretim kurumları, kendi kaliteleri ve güvenceleri için temel sorumludurlar. 2. Kalite güvencesi, yükseköğretim sistemleri, kurumları, program ve öğrencilerin çeşitliliğine odaklanır. 3. Kalite güvencesi, kalite kültürünün gelişimini destekler. 4. Kalite güvencesi, öğrencilerin, tüm paydaşların ve toplumun ihtiyaçları ve beklentilerini göz önünde bulundurur.

ESG (Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area) üç bölümden oluşmaktadır: 1. İç kalite güvencesi 2. Dış kalite güvencesi 3. Kalite güvencesi ajansları

Yüksek öğretim kurumları içinde iç kalite güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeleri Kalite güvencesi politikası Programların tasarım ve onayı Öğrenci merkezli öğrenme, öğretim ve değerlendirme Öğrenci kabulü, ilerlemesi, tanınması ve sertifikasyonu Öğretim elemanları Öğrenme kaynakları ve öğrenci desteği Bilgi yönetimi Halkın bilgilendirilmesi Programların sürekli izlenmesi ve periyodik gözden geçirilmesi Dönüşümlü dış kalite güvencesi

Yüksek öğretim kurumları içinde dış kalite güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeleri İç kalite güvencesinin değerlendirilmesi Amaca uygun metodolojilerin tasarımı Uygulama süreci Değerlendirme uzmanları Çıktı/Kazanım kriterleri Raporlama Şikayet ve başvurular

Yüksek öğretim kurumları içinde kalite güvencesi ajansları için Avrupa standartları ve ilkeleri Kalite güvencesi etkinlikleri, politikaları ve işlemleri Resmi statü Bağımsızlık Tematik analiz Kaynaklar İç kalite güvencesi ve profesyonel yönetim Ajansların dönüşümlü harici gözden geçirilmesi

ESG kapsamında, her ülke kendi eğitim sistemine uygun kalite güvence standartlarını ortaya koymakta ve bu standartlar ışığında kendi eğitim sistemlerini değerlendirmektedir. Aynı kapsamda, ülkeler yükseköğretim kurumlarının kalite geliştirme faaliyetlerinin değerlendirilmesi için kalite ajansları oluşturulmakta ve dış değerlendiricileri kullanarak yükseköğretim kurumlarının kalite düzeylerinin belirlenmesini sağlamaktadırlar.

Türkiye’de kalite güvence sistemi, üniversiteler tarafından yıllık olarak gerçekleştirilen iç değerlendirme süreci ve normal koşullarda 5 yılda bir gerçekleştirilecek dış değerlendirme temeline dayanmaktadır. Bu sistem aynı zamanda “Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi” bağlamında program bazında belirlenen öğrenim çıktı/kazanımlarının kalitesini garanti altına almak üzere akreditasyon ve değerlendirme unsurlarını da içerecek şekilde düzenlenmiştir (Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ), 2015).

TYYÇ Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Bilimleri Temel Alanı Yeterlilikleri (Akademik Ağırlıklı) 6. Düzey (LİSANS Eğitimi) BİLGİ -Kuramsal -Olgusal BECERİLER -Bilişsel -Uygulamalı YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği Öğrenme Yetkinliği İletişim ve Sosyal Yetkinlik Alana Özgü Yetkinlik

YÜKSEKÖĞRETİM KALİTE GÜVENCESİ YÖNETMELİĞİ (23 Temmuz 2015 – 29423 Sayılı Resmi Gazete

Kapsam: Eğitim-öğretim, Araştırma, İdari Hizmetler Kalite Kurulu Oluşturulması Kurulda İlgili Paydaşların Yer Alması Kararlarını Bağımsız Alması Ve Kamuoyu İle Paylaşması Değerlendirme: Kurumsal Ve Program Kurumsal Değerlendirme - Zorunlu Misyon Farklılıklarını Dikkate Alan Özdeğerlendirme Esaslı İç ve Dış Değerlendirme Program Akreditasyonu Zorunlu Değil, İsteğe Bağlı YÖK Kurumları Teşvik Edecek Akreditasyon Tescil Yetkisi Almış Ajanslar tarafından yapılacaktır.

Standartlar ve Akreditasyon Açısından Önemi Standartlar, akreditasyonun temelini oluştururlar. Oluşturulacak sistemin gereklerini ortaya koyar ve yüksek nitelikli lisans programlarının geliştirilmesi için neler yapılması gerektiğini belirler. Standartlar, konu alanı uzmanlarının görüşlerine, araştırmalara ve deneyimlere göre belirlenmiştir. Standartlar şu sorunun yanıtını verir: Eğitim programınızın; nitelikli ·öğretmenler yetiştirilmesini sağlamak için tartışması gereken asgari özellikleri nelerdir?

Türk öğretmen eğitimi akreditasyon sistemi üç grup standart üzerine oturur: Bunlar sırasıyla; Başlangıç standartları, Süreç standartları ve Ürün standartları. Bu standart grupları, yedi standart alan içinde yer alır; Öğretim, Personel, Öğrenciler, İşbirliği , Fiziksel Altyapı , Yönetim , Kalite güvencesi.

Öğretim: Öğrencilerin gereken bilgi ve becerileri elde etmesini sağlamalıdır. Personel: Örneğin, yeterli sayıda ve nitelikte öğretim elemanı olmalıdır. Öğrenciler: programda yeterli sayıda ve nitelikte öğrenci olmalıdır. İşbirliği: Uygulama okullarıyla verimli ilişkiler kurulmalıdır. Fiziksel altyapı: ilgili kurum veya program, yeterli derslik, kütüphane ve bilgisayar kaynaklarına sahip olmalıdır. Yönetim: Fakültenin yönetiminde etkin bir yönetim sistemi kullanılmalıdır. Kalite güvencesi: Öğretmen yetiştirme programının sürekli olarak gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi için kullanılan bir kalite güvence sistemi bulunmalıdır.

Başlangıç standartları yeterlilik sahibi öğretmenler yetiştirmek için gerekli girdilere ilişkin standartları gösterir. Gerekli kaynaklar mevcut değilse, başlangıç standartları karşılanamıyorsa, öğretmen adaylarının ürün standartlarını yakalamaları beklenemez. Başlangıç standartlarının yakalanmasında sorumluluğun bir kısmı öğretmen yetiştirme ile ilgili ilke ve politikaları belirleyen birimlere aittir (yeterli sayı ve nitelikte öğretim elemanının bulunması, tesislerin ve donanımın sağlanması gibi). Sorumluluğun diğer bir bolumu, kısmen de olsa, Milli Eğitim Bakanlığına düşmektedir (uygulama okullarına ilişkin düzenlemelerin yapılması gibi). Başlangıç standartlarının bazılarından ise, özellikle de uygun bir yönetim ve kalite güvencesi sistemi geliştirilmesi konularından, üniversite ve fakülte sorumludur.

Süreç standartları, öğretim elemanlarının öğretmen adaylarının istenilen yeterliklere ulaşmalarını sağlamak için yapmaları gerekenleri gösterir. Örneğin, eğitim programının kendisi bir başlangıç standardıdır. Eğitim programının nasıl sunulduğu; eğitim programında yer alan konuların öğretilmesi ve öğretmen adaylarının yeni mezun öğretmenler olarak gereksinim duyacakları bilgi ve becerileri kazanmak için yeterli olanaklara sahip olmalarının güvence altına alınması bir süreç standardıdır. Genel olarak girdi ve kaynakların tatminkar düzeylerde olduğu varsayılarak, süreç standartlarının yakalanması fakültelerin görevidir. Ürün standartları, yeterli girdilerin uygun bir süreç yoluyla, uygun bir bicimde kullanılmasının bir sonucu olarak ulaşılması gereken düzeydir. En önemli urun elbette ulusal standartları yakalamış, mesleğe başlamış ve eğitim-öğretim etkinliklerinde başarılı olan mezunlardır. Böyle bir ürün öğretmen yetiştirme sisteminin hedefidir.

Standartların kullanılması Standartların kullanılması. Standartların eğitim fakülteleri ve ziyaret ekipleri tarafından akreditasyon sureci boyunca uygulanabilmesi için her bir standardın nasıl ölçüldüğünün ve değerlendirildiğinin açıklanması gerekmektedir. Bu aşağıdaki üç yolla yapılmaktadır: Göstergeler: Öğretim elemanları, öğrenciler ya da ilgili diğer kişiler tarafından standardın karşılanması için yapılan faaliyet, edinim ya da üretilen ürünlerdir. Göstergeler, öğretim elemanları ve ekibin belli bir standardın karşılanıp karşılanmadığını görmelerine yardımcı olur. Bu kitapta belirtilenlerden farklı göstergeler de belirlenebilir. Kanıtlar: Fakültenin, standartların yakalandığını göstermek için belgelerle ortaya koyabileceği verileri ifade etmektedir. Kanıtlar ayrıca ekiplerin ziyaret sırasında yapabileceği sınıfların gözlenmesi ve kişilerle görüşme gibi faaliyetleri de kapsamaktadır. Derecelendirme: Performansın çok iyi, yeterli, kabul edilebilir ya da yetersiz olduğuna karar verilmesinde bir kılavuz görevi yapar. Derecelendirme, incelenen programın belirli bir standarda uyup uymadığına karar verilmesinde kullanılır.

Bolum 2.2’de Türk öğretmen eğitimi akreditasyon sisteminde kullanılan, yedi alandaki girdi, süreç ve ürün standartları yer almaktadır. Bunlar Türkiye’deki eğitim fakültelerinin akredite edilmesi surecinin temelini oluşturmaktadır. Bolum 2.3’de Standart Göstergeleri, Kanıtlar ve Derecelendirme başlığı altında her bir standardın ayrıntıları yer almaktadır( Kitap Bölüm 2 incelenecek).

KAYNAKÇA Altbach, P.G., Reisberg, L. & Rumbley, L.E. (2009). Trends in Global Higher Education: Tracking an Academic Revolution. Paris:UNESCO Avrupa Yükseköğretim Alanında Kalite Güvence İlke ve Standartları Raporu Bernard, A. (2011) Quality Assurance on the Road: Finland and Austria in Comparison. European Educational Research Journal. 10 (4), p.583-594 ENQA (2009). Yüksek öğretim kurumları içinde iç kalite güvencesi için Avrupa standartları ve ilkeleri, Helsinki. EPDAD, (2015). http://www.epdad.net. Erişim Tarihi: 10.10.2015 ESG. http://www.enqa.eu/index.php/home/esg/. Erişim Tarihi: 10.10.2015 European Association for Quality Assurance in Higher Education, 2005, Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area, Helsinki http://www.unibo.it/qualityassuranceen/AttachmentHP/Standards%20and%20Guidelines%20for %20QA%20in%20the%20European%20Higher%20Education%20Area.pdf http://w3.beun.edu.tr/wp-content/uploads/2013/08/yayinlar/Kalite-Guvencesi.pdf http://www.enqa.eu/index.php/home/esg/

http://www. ond. vlaanderen http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/documents/Standards-and-Guidelines- for-QA.pdf http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/pcao/ENQA.htm http://www.yok.gov.tr/web/uluslararasi-iliskiler/kalite-guvencesi1 Karaca, E. (2008) Eğitimde Kalite Arayışları Ve Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:21 Küçükcan, T., & Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim: Karşılaştırmalı bir analiz. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştirmaları Vakfi: Ankara Özer, M., Gür, B. S. & Küçükcan, T. (2011). Kalite Güvencesi: Türkiye Yükseköğretimi için Stratejik Tercihler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. Cilt1, Sayı 2,  Sayfa 59-65 Özer, M., Gür, B. S. & Küçükcan, T.,(2010) Yükseköğretimde Kalite Güvencesi. SETA Resmî Gazete (2015). Yüksek Öğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği. Sayı: 29423 Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ), (2015). http://tyyc.yok.gov.tr/ World Bank. (2008). World Bank EdStats Query. Erişim: 15 Eylül 2010, www.worldbank.org