oktayokcu@comu.edu.tr tuncaybilge@comu.edu.tr seckinozcan@comu.edu.tr MOBİLYA ATÖLYELERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI AÇISINDAN GÜRÜLTÜ MARUZİYETİ: ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ MOBİLYA DEKORASYON ATÖLYESİ ÖRNEĞİ Oktay OKCU1 Tuncay BİLGE1 Seçkin ÖZCAN2 oktayokcu@comu.edu.tr tuncaybilge@comu.edu.tr seckinozcan@comu.edu.tr   1Öğr.Gör., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Teknik Bilimler MYO, Malzeme ve Malzeme İşleme Teknolojileri Bölümü. 2Öğr.Gör., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Teknik Bilimler MYO, Elektrik ve Enerji Bölümü. GİRİŞ (AMAÇ): Son yıllarda artan iş kazaları ve baş gösteren meslek hastalıklarının önüne geçmek için ön plana çıkan iş sağlığı ve güvenliği kavramı çalışma ortamlarına bir kez daha dikkatlice bakmamıza neden olmaktadır. Geçmişin üretim, ürün ve verimlilik odaklı çalışma hayatı artık yerini çalışan odaklı çalışma hayatına bırakmaktadır. Çalışanın güvenliği, huzuru, mutluluğu ve tam sağlık hali mobbing gibi, iş sağlığı ve güvenliği gibi çıkarılan yasalarla devlet tarafından güvence altına alınmaya çalışılmaktadır. İstenmeyen ve rahatsız edici ses olarak tanımlayabileceğimiz gürültü kısa ve uzun vadede psikolojik sorunlardan, geçici ve kalıcı işitme kaybı gibi pek çok rahatsızlığa sebep olabilmektedir. Kesici, delici ve yüksek devirde çalışan makine kullanımının yoğun olduğu mobilya atölyelerinde çalışların makineye yakın olması zorunluluğu vardır. Bu nedenle çalışanların makine kaynaklı gürültüye maruz kalma ihtimali yüksektir. Bu çalışmada, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Çanakkale Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Mobilya ve Dekorasyon Programının mobilya atölyesindeki gürültü ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar ilgili mevzuatlar ışığında değerlendirilmiş, sorunun kaynağında çözümü için araştırmalar yapılmış ve elde edilen bulgular özetlenmiştir. ARAÇ/METOD: Araştırma materyalini Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Malzeme ve Malzeme İşleme Bölümü Mobilya ve Dekorasyon Uygulama Atölyesi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında; Şerit testere makinesi (60’lik), Kalınlık Makinesi, Planya makinesi, Yatar daire testere makinesi (360’lık), düz kenar bantlama, freze makinesi, CNC makinesinde 16 mm kalınlığında MDF, 18mm kalınlığında Yonga Levha, 30 mm MDF, 30 mm kalınlığında yonga levha, çam kereste işlenmesi ile yapılan ölçümler oluşturmaktadır. TS EN 9612 standartları kapsamında (çalışma ortamında maruz kalınan gürültünün ölçülmesi ve değerlendirmesi için prensipler) görev tabanlı ölçüm stratejisine bağlı kalınarak gürültü ölçümü yapılmıştır. Gürültü ölçümü şekil 1’de görülen Digital Sound Level Meter marka ses seviye ölçüm cihazı ile yapılmıştır. IEC651 tip 2 ve ANSI S1.4 standardına uygun, SPL ölçüm fonksiyonuna sahip, 30-130 dB desibel (ses seviyesi) ölçüm aralığında , ½ inç mikrofona sahiptir. Ortamdaki sıcaklık 20ºC ve % 65 bağıl nem TS-2604 ve IEC 179 Standartları’na uygun sınırlarındadır. Mikrofon, gürültü kaynağına bakacak şekilde, yerden 1.2-1.5 m uzaklıkta, ölçüm yapan kişinin vücudundan 50 cm uzaklıkta tutulmuştur. Brüel ve Kjaer, (1982); ISO, (1996). Şekil.1: Digital Sound Level Meter gürültü ölçüm cihazı BULGULAR: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Malzeme ve Malzeme İşleme Bölümü, Mobilya ve Dekorasyon Uygulama Atölyesinde 5000 dev/sn ile 8000 dev/ sn arasında yüksek hızla çalışan ve gürüldü maruziyeti olan bazı makinelerde digital sound meter cihazı ile 5 dk süre ile üçer kez tekrarla ölçümler yapılmıştır. Bu ölçüm sonuçları Tablo.1’ve Tablo 2’de verilmiştir. Tablo.1: Gürültü maruziyeti olan bazı makinelerin gürültü ölçüm sonuçları TARTIŞMA: Tablo 3 referans alındığında gürültünün negatif etki seviyeleri mobilya üretim makinalarının çoğunluğu, yüksüz çalışma durumunda bile 2. derece gürültü mazuriyetinde çıkması, dikkat çeken durumdur. Bu nedenle makinaların üretim aşamalarında çözümler gerekebilir. Yine Tablo 3 referans alındığında makinaların geneli yüklü durumda çalışması ile yapılan ölçümlerde 3. derece gürültü maruziyetinde çıkmıştır. Buna göre; uzun süre, bahsi geçen makinalarda çalışanların fizyolojik tepkilerin artması ve baş agrıları gibi olası sorunların, işçi sağlığı ve güvenligi açısından çözüm gerektiren konulardır. Ölçüm Yapılan Bölüm Yapılan İş Görev Süresi Görevin Kişisel Maruziyete katkısı (LEX 8h,m) Lex, (dB A) Ppeak (dB C) Planya Mak. Yüksüz çalışması 2 dk %40 83,1 86,8 Parça kesim 3 dk %60 89,2 Kalınlık Mak. yüksüz çalışması 88,3 90,5 93,3 94,4 Şerit 97,2 98,1 Yatar daire 81,5 82,8 85,4 84,8 Freze mak. I. Kademe 68,4 74,8 94,3 Freze mak II kademe devirli 84,9 88,8 96,6 98,3 Freze+toz emme I. devir 87,5 90,0 97 98,4 Freze+toz emme II. devir 93,1 99,5 Tablo.3: Meydana getirdiği negatif etkilere göre gürültü seviyeleri 1. Derece 30 – 65 dB(A) Konforsuzluk, rahatsızlık, öfke, kızgınlık, uyku ve konsantrasyon bozukluğu 2. Derece 65 – 90 dB(A) Fizyolojik tepkiler; kan basıncının artması, kalp atışı ve solunumun hızlanması, beyin sıvısındaki basıncın azalması, ani refleksler 3. Derece 90 – 120 dB(A) Fizyolojik tepkilerin artması, baş ağrıları 4. Derece 120 – 140 dB(A) İç kulakta sürekli hasar ve dengenin bozulması 5. Derece > 140 dB(A) Ciddi beyin tahribatı SONUÇ: Yukarıda Tablo 3’de referans olarak verilmiş olan gürültü seviyelerinin insan sağlığı üzerinde meydana getirdiği negatif etkiler tablosu baz alınarak ölçümü yapılmış olan mobilya atelyesi ile ilgili olarak aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. İlk önce makinalar teker teker yüksüz ve yüklü olarak çalıştırılmış ve ölçümler yapılmış buna göre; yüksüz Lex dBA ve Ppeak dBC ölçümleri 2. derece negatif negatif gürültü seviyesi, yüklü durumlarda 3. derece negatif gürültü seviyesi de olduğu tespit edilmiştir. Burada her makinalara özel bağlanan toz emme makinaları da gürültüye etki ettiği gözlemlenmiştir. - makinaların birlikte çalıştırılması ile yüklü ve yüksüz ölçümleri de ise Lex dBA ve Ppeak dBC ölçümleri de 3. derece negatif etki gürültü seviyesi elde edilmiştir Yukarıda çıkan sonuca göre işçi sağlığı ve iş güvenliği düşünülerek mobilya dekorasyon ve ahşap dograma atölyelerinde; - Gürültüyü kaynakta kontrol altına alınması, - Gürültüyü kaynakla alıcı arasındaki alanda kontrol edilmesi, - Gürültüyü alıcıda, gürültüye maruz kalan kişide kontrol altına alınması zorunluluğu vardır.   Tablo.2:Bazı makinaların birlikte boş durumda ve yüklü olarak ses seviyesi verileri Ölçüm Yapılan Bölüm Yapılan İş Görev Süresi Görevin Kişisel Maruziyete katkısı (LEX 8h,m) Lex, dB A Ppeak dB C Planya+kalınlık Mak. yüksüz çalışması 2 dk %40 88,3 90,5   Parça kesim 3 dk %60 95,7 94,4 Planya* kalınlık +şerit 90,9 96,8 94,5 99,6 Planya+kalınlık* 94,9 95,2 99,9 +şerit* 95 97,8 98,7 102,1 REFERANSLAR: 1. TS EN 9612 Akustik çalışma ortamında maruz kalınan gürültünün ölçülmesi ve değerlendirmesi için prensipler, TSE, 2009 Ankara. 2. Ülker, O., ve Ercan E., Mobilya İmalatında CNC ve NC Makine Operatörlerinin Gürültü Maruziyetinin Araştırılması, 19. Ulusal Ergonomi Kongresi, 2013, Balıkesir. 3. Kurra S. Gürültü. In: Türkiye’nin Çevre Sorunları, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara, 1991: 447–84. 4. Brüel & Kjaer, Noise Control, Principles and Practice, 1st Ed., Naerum, Denmark, 1982. 5. Tayyari, F. Smith, J. L., Occupational Ergonomics, Principles and Applications, Vol. 3, Kluwer Academic Publishers, Boston, 2001. 6. Babalık, İş Yerinde Sağırlık Ve Gürültü Olasılığı; II. İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi 02-03 Mayıs 2003; Adana 7. Güler, Ç., Ergonomiye Giriş, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Temel Dizisi No: 45, s 43, 1997 Ankara 8. Kurra S. Gürültü. In: Türkiye’nin Çevre Sorunları, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara, 1991: 447–84.