TOBİN VERGİSİ

İşgücü ve ürün piyasaları şoklara karşı doğru tepkiyi veremiyorsa refah ancak uluslararası finansal akımların “iyi yağlanmış dişlileri arasına bir miktar kum serperek” arttırılabilir. J. Tobin, 1978

Kısa vadeli spekülasyonları engelleme ve uzun vadeli yatırımları teşvik etme konusunda vergi uygulaması önerisinin kökleri J. M. Keynes’e dayanmaktadır. Ancak spekülatif karakterli sermayeyi vergileme fikirleri içinde en dikkat çekeni, Tobin Vergisi önerisidir. Tobin Vergisi, 1970’li yıllarda Nobel ödüllü iktisatçı James Tobin tarafından uluslararası mali piyasalardaki spekülatif işlemlerin istikrarsızlıklara neden olmasını önlemek için ileri sürülmüş bir politika aracıdır. James Tobin, uluslararası spekülatif sermaye hareketleri ve döviz kurundaki volatilite(oynaklık) nedeniyle finansal piyasaların istikrarsız olduğunu savunmuştur

J. Tobin, Tobin vergisi ile piyasa dalgalanmalarını kontrol edebilmek ve kısa vadeli sermayenin aniden çıkışından kaynaklanacak riskleri azaltmak için dövizli işlemler üzerinden %0,1-%0,5 arasında vergi alınmasını önermiş; daha sonra vergi oranının %1’ e kadar çıkabileceğini belirtmiştir. Ancak Tobin’ in son önerdiği oran %0,2’ dir. Tobin vergisi, kısa vadeli sermaye hareketlerinin maliyetini artırarak spekülasyonunu azaltmayı amaçlamaktadır. Tobin vergisinin başarısı, tüm dünyada aynı zamanda ve aynı oranda uygulanmasına bağlıdır. Aksi takdirde daha düşük oranda vergi uygulayan veya hiç vergi uygulamayan bir ülke kısa vadeli sermaye hareketlerini ülkesine çekebilecektir.

1970’li yılların sonunda finansal piyasaların görece sığ olması ve sermaye hareketlerindeki serbestleşmenin refah artışı sağlayacağına inanılması nedeniyle spekülatif hareketlerden kaynaklanabilecek riskler önemli bir sorun olarak görülmemiştir. Bu bakımlardan Tobin’in vergi önerisi 1990’lı yıllara kadar yaygın bir uygulama imkanı bulamamıştır. Tobin Vergisi’nin uluslararası bir vergi olarak uygulanması gerektiğini belirterek, 1999 yılında parlamentosunda kabul eden ilk ülke Kanada’dır. Fransa, Şili ve Malezya ile Kanada, İngiltere, ABD, Belçika, İtalya, Arjantin gibi ülkeler; Dünya Bankası, IMF, OECD, G-8, G–20 gibi uluslararası organizasyonlar çeşitli tarih ve şekillerde Tobin Vergisi’ni gündemlerine almışlardır.

Tobin Vergisi Lehindeki Görüşler Spekülasyonu Caydırma Fonksiyonu Gelir Sağlama Fonksiyonu Mali Tampon (Fiscal Buffer) Fonksiyonu: Para politikası uygulamalarının kur değişikliklerin olan bağımlılığını azaltma Kısa Vadeli işlemlerin Maliyetlerini Artırarak işlem Vadelerinin Uzamasını Sağlama Fonksiyonu Vergide Eşitlik ve Adalet ilkelerinin Sağlama Fonksiyonu

Tobin Vergisi Aleyhindeki Görüşler Tobin Vergisi Spekülatif Amaçlı Sermaye Hareketlerini Engellemez: Yapılan çalışmalar, dünya çapında uygulanamayan bu verginin caydırıcı olamadığı yönündedir. Tobin Vergisi’nin Çeşitli Uygulama Sorunları Vardır: Vergiden kaçınma ve vergi kaçırma ile –dünya çapında uygulanamama özelliği nedeniyle- sermayenin vergi dışı bölgelere hareket etmesi sorunları vardır. Kesin Bir Vergi Oranı Belirlenemez: Yüksek oranların finansal piyasaları daraltma, düşük vergilerin caydırıcılık özelliği taşımama sorunları vardır. Optimal bir oran belirlemek güçtür. Mali Egemenlik Sorunu Politik Sorun: Bu tür işlemlerin çok büyük miktarda gerçekleştiği ülkelerin vergiye direnmesi söz konusu olabilir.

Tobin Vergisi Hasılatı (by David Felix, 1995) 1 trilyon $ x 240 işlem günü = 240 trilyon $ Yüzde 20 istisna uygulaması (-48 tr) = 192 trilyon $ Yüzde 20 kaçınma ve kaçırma (-48 tr) = 144 trilyon $ İşlem hacmi yüzde 50 azalsa (-72 tr) = 72 trilyon $ (matrah) Yüzde 1 = 720 milyar Ş (vergi) Binde 1 = 72 milyar $ (vergi)

Tobin Vergisi Hasılatı (by David Felix, 2015) 3,125 trilyon $ x 240 işlem günü = 750 trilyon $ Yüzde 20 istisna uygulaması (-150 tr) = 600 trilyon $ Yüzde 20 kaçınma ve kaçırma (-150 tr) = 450 trilyon $ İşlem hacmi yüzde 50 azalsa (-225 tr) = 225 trilyon $ (matrah) Yüzde 1 = 2.250 milyar Ş (vergi) Binde 1 = 225 milyar $ (vergi)