ORTAÇAĞDA AVRUPA’DA MALİ OLAYLAR Maliye Tarihi Doç. Dr. Temel GÜRDAL SAÜ /Maliye

Öğrenme Hedefleri Bu konuyu çalıştıktan sonra: Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak, Bizans’ta mali olayların gelişimini öğreneceksiniz.

İçindekiler 5.ORTAÇAĞDA AVRUPA’DA MALİ OLAYLAR 5.1.Ortaçağ Avrupa’sında Genel Olarak Mali Olaylar  5.2. Bizans’ta Mali Olaylar Konunun Özeti Değerlendirme Soruları

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak, açıklayabilecek ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Roma devletinin yıkılmasından sonra uzun bir dönem merkezi güçlü devletlerin kurulamadığı bir dönem olmuştur. Orta çağ Avrupası, feodalizmin çağı olarak da ifade edilebilir. Bu dönem teknolojik olarak da oldukça geri bir dönemdi. Tarım çok ilkel yöntemlerle yapılıyor, oldukça gelişmemiş savaş araç gereçleri kullanılıyordu. Ortaçağ devletlerinin mali yapısını ortaya koymak bakımından, bu dönemin iki önemli özelliğine değinmek gerekir. Bunlardan biri feodalite, diğer de tarıma dayalı ekonomidir.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA FEODALİTE Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA FEODALİTE Feodalite yoluyla, kral, prenslere ve kendi maiyetlerinde çalışan (vasal)lara şatolar, binalar, kaleler, makamlar ve başka haklar bırakıp, buna karşılık, söz konusu topraklara bağlı köle (serf) köylülerin çalışmaları sonucu elde edilen maddi gelirinin bir kısmını alıyor, ve onları askerlik yapmakla yükümlü tutuyordu.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA FEODALİTE VE MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA FEODALİTE VE MALİ OLAYLAR Bu uygulamalar XIII. Yüzyıla kadar fazla değişmeden aynen devam etti. XIII. Yüzyıla kadar alınan bu tür vergiler aynî ödemeler şeklinde idi.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Köylüler kralın köleleri sayılır, vasalların emrinde toprağa bağlı olarak çalışırlardı. Bir kısım halk da hür olarak nitelendirilirdi. Bu hürler, fırsat buldukça kamu kurumlarına, müstakil prensliklere girebilirlerdi.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Vergiler malla ödenirdi ve kralın haracı “stuofa” diye adlandırılırdı. Uzun yıllar askerlik ve vergi yükümlülüğünden kurtulmak için kişilerin toprak sahiplerine bağlanmaya yöneldikleri görülmüştür. Bu nedenle, 1200’lerde, hür köylü sayısında büyük azalma olmuştur.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak, ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağda Avrupa’da devletlerin ekonomik ve mali yapısı oldukça zayıftı. Sistemli bir vergi yoktu. Zaten vergi verecek durumda hür insan da yoktu. Krallar o dönemde kamu harcamalarını büyük ölçüde kendi varlıklarından ve devletin mallarından karşılarlardı. Bunlara ek olarak bazı cezalar, gümrükler, pazar ücretleri gibi gelirlerden de söz edilmektedir. Buna karşılık yerel prensler kendi bölgelerinde istedikleri vergileri koymuşlardır. Orta çağın ilk üçte ikilik kısmında yani XIV. yüzyıla kadar, kamu gelirleri, bazı feodal beylerden gelen mallar ve bu malların satılmasından elde edilen gelirler ile bazı az sayıdaki hür kişilerden alınan ayni vergilerden oluşuyordu. Toplanan mallar kraliyet şatolarında saklanırdı. Para gerektiği zaman bu mallar satılırdı.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak, ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Bazen çeşitli ülkelere yapılan seferlerden elde edilen ganimetlerden de yararlanılırdı. Bunun yanında kiliseye verilen mallardan pay istenirdi. Bu dönemde vergiler, daha ayni olarak ödeniyordu. En eski Alman vergisi olarak adlandırılan XII. yüzyılda alınmasına başlanan Bitisteuer, müstakil devletçiklerle ilgiliydi ve savaş gibi olağanüstü durumlarda servet durumuna göre takdir edilip alınırdı. Bu dönemde vergiler müstakil prenslikler tarafından toplanıyor ve devletin istediği kadar değil kendi takdir ettiği kadarlık kısmı devlete ödeniyordu. Yahudilerden alınan Yahudilik vergisi de götürü usulle alınır ve şehirlerin genel götürü vergileri içinde kabul edilirdi. Bu dönemde devletin bir maliye örgütü yoktu.

ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini kavrayacak ORTAÇAĞ AVRUPA’SINDA MALİ OLAYLAR Genel anlamda bir devlet vergisi denemesi Hussit zamanında ve daha sonra ilk defa 1422’de görülen Türk akıncı tehdidi sırasında gündeme gelmiştir. Avrupa devletlerinin XV. Yüzyıldan itibaren diğer alanlarda olduğu gibi mali yapısında da yavaş yavaş bazı gelişmeler ortaya çıkmaya başlamış, özellikle haçlı seferleri ve Avrupa’nın dışa açılmasının etkisi ile gelişmeler hız kazanmış, bilim ve felsefe alanında gelişmeler olmuş, aydınlanma çağı felsefesinin ortaya çıkması gibi gelişmelere paralel olarak mali alanda da, özellikle sanayi devrimi ile birlikte önemli gelişmeler gerçekleşmiştir.

BİZANS’TA MALİ OLAYLAR Bizans’ta mali olayların gelişimini öğreneceksiniz BİZANS’TA MALİ OLAYLAR Kavimler göçünden sonra yüzyıllarca süren işgal ve iç karışıklıklar sonucu, Batı Roma İmparatorluğu tarihe gömüldüğü halde Bizans’taki Roma devleti varlığını sürdürmüştür. Augustus reformları ile en üst noktasına ulaşmış olan Roma maliyesi, Bizans imparatorları tarafından da kabul edilip, değişen şartlara uydurularak uygulanmıştır. İmparator I. Konstantin zamanında bazı yenilikler yapılmış, Diokletien devrinde başlatılan idari ve mali reformlar genişletilmiştir.

BİZANS’TA MALİ OLAYLAR Bizans’ta mali olayların gelişimini öğreneceksiniz, BİZANS’TA MALİ OLAYLAR Bizans devlet hazinesi gelirleri içerisinde vergiler, harçlar, cezalar, devlet tekelleri yanında imparatorluk mülkünün kira gelirleri, limanlardan, gümrük kapılarından pazarlardan ve işgal edilen yerlerden gelen gelirler de hazineye katkı sağlıyordu. Bizans hakimiyetinin ilk yüzyılı içerisinde Diokletion reformlarından gelen ana vergi olarak, her yıl toprak sahiplerinden IV. Yüzyılın ortalarından itibaren yeniden paraya çevrilen bir hububat vergisi (annona) alınırdı. Bizans vergi sistemi içerisinde düzenli olarak alınan vergiler yanında gerektiğinde, örneğin, ordunun teçhizi amacıyla konulan vergiler de vardı.

BİZANS’TA MALİ OLAYLAR Bizans’ta mali olayların gelişimini öğreneceksiniz, BİZANS’TA MALİ OLAYLAR V. Yüzyılın ortalarından itibaren, % 1 ile % 10 arasında giderek şekillenen bir varlık vergisi ve özel olarak senatör ve yüksek tabakadan insanlar için öngörülmüş, sınıfsal vergiler vardı. Vasıtalı vergiler arasında, bireysel satış vergileri, damga resmi, tekel ve ticari ruhsatlardan gelen gelirler belirtilmeye değer olanlardır.

Konunun Özeti Ortaçağ Avrupa’sında Genel Olarak Mali Olaylar Batı Roma İmparatorluğunun yıkılması, kendisine bağlı halkları ve toprakları her yönden sorunlu ve sıkıntılı bir halde geride bırakmıştır. Ortaçağda Avrupa’da devletlerin ekonomik ve mali yapısı oldukça zayıftı. Krallar o dönemde kamu harcamalarını büyük ölçüde kendi varlıklarından ve devletin mallarından karşılarlardı. Bunlara ek olarak bazı, cezalar, gümrükler, pazar ücretleri gibi gelirlerden de söz edilmektedir. Buna karşılık yerel prensler kendi bölgelerinde istedikleri vergileri koymuşlardır. Bizans’ta Mali Olaylar Kavimler göçünden sonra yüzyıllarca süren işgal ve iç karışıklıklar sonucu, Batı Roma İmparatorluğu tarihe gömüldüğü halde Bizans’taki Roma devleti varlığını sürdürmüştür. Augustus reformları ile en üst noktasına ulaşmış olan Roma maliyesi, Bizans imparatorları tarafından da kabul edilip, değişen şartlara uydurularak uygulanmıştır. Bizans imparatorluğunda tevzi usulüne göre arazi vergisi alınmakta idi. Arazi vergisi istisnalar dışında nakdi olarak ödenmekteydi.

DEĞERLENDİRME SORULARI Soru 1. Ortaçağ Avrupası’nda mali olayların gelişimini açıklayınız? Soru 2. Bizans’ta mali olayları açıklayınız?

DEĞERLENDİRME SORULARI 1. 18.Ortaçağda genel anlamda devlet vergisi denemesi kimin zamanında gündeme gelmiştir? a)Justinyen b)I.Konstantin c)Hussit d)Diokletien e)Sezar   2. Bizans’ta bina vergisi konulması ve hayvanlar üzerinden vergi alınması hangi imparator döneminde gerçekleşmiştir? a)Justinyen b)I.Konstantin c)Hussit d)Diokletien e)Sezar

Haftaya görüşmek üzere iyi çalışmalar dilerim