FACTORİNG

İÇİNDEKİLER Factoring Nedir ? Factoring Tarihsel Gelişimi Factoringte Taraflar Factoring Özellikleri Factoring Çeşitleri Factoring Hizmetleri Factoring Sisteminin İşleyişi Factoring Avantajları – Dezavantajları Factoringte Maliyetler Türkiyede Factoring Factoring Etkileri

FACTORİG NEDİR ? Factoring firmaların mal satışı veya hizmet arzından doğan vadeli yurt içi ve/veya yurt dışı alacaklarının factor adı verilen şirkete devredilmesi yoluyla finansman, garanti ve tahsilât hizmetlerinin sağlandığı finansal bir üründür. Factor bir firmaya borç veren kişi veya komisyon alarak satış yapan kimse olarak açıklanabilir. Bu kelime günümüzde de benzer bir anlam taşımakta, modern factoring uygulamalarında factoring işlemini yapan firma anlamında kullanılmaktadır.

FACTORİNGİN TARİHSEL GELİŞİMİ Çağdaş factoring; bundan 200 yıl öncesine dayanan, Kuzey Amerika tekstil pazarından kaynaklanan bir kredi yöntemi, finansal tekniktir. İlk factorlar, bir ücret kaşılığında, Amerikalı alıcıların ödemelerini garanti altına alan İngiliz yünlü kumaş fabrikalarının Amerka’daki satış temsilcileri idi.

Factoring sistemi günümüze kadar üç evrim geçirmiştir.  1.Dönem: Koloni Türü Factoring Factorun malın pazarlanmasını ve tahsilatını yaparak üreticiye ödemesini kapsayan ticari faaliyeti içeriyordu. 2.Dönem: Eski Tür Factoring Üreticinin alacaklarının gayrı kabili rucu temlikine dayanan türde işlevlerdi. 3.Dönem: Modern Factoring Finansal işlevin uluslararası bazda uygulandığı teknik finanslama yöntemlerini içermektedir.

FACTORİNG’TE TARAFLAR Factoring işleminde dört taraf vardır:   Dışsatımcı: Kredili mal satışı yapan ihracatçı taraf Dışalımcı: Kredili mal alışı yapan ithalatçı taraf Kredili satışa garanti veren (aval) banka – muhabir banka Alacak hakkını satın alan banka (factor)

FACTORİNG’İN ÖZELLİKLERİ Factoring özellikle küçük ve orta boydaki işletmelere uygun bir finansman yöntemidir. Çünkü iyi organize olmuş büyük kuruluşlar finansman sorunlarını çözümlemektedirler. Factoring, orta ve küçük işletmelere kısa vadeli (90 – 180 gün) finansman sağlayan bir yöntemdir. Her türlü ihracat işleminde uygulanır. Genellikle belirli bir dönemde yapılacak tüm taleplerin transferini kapsayan bir çerçeve anlaşması niteliğindedir. Minumum miktarsız toplam işlemler için uygulanmaktadır. Özellikle tüketim malına yöneliktir. Rücu hakkı yoktur.

FACTORİNG’İN ÇEŞİTLERİ A ) Tam Servis Factoring: Günümüzde factoring’in hizmet verdiği sektörler içinde tekstil sektörü % 40-50 ağırlığa sahiptir. Factoring’in gelişmesinde, üretilen yeni tür servisler ve rekabet önemli unsurlardır. B )Rücu Hakkı Saklı Factoring : (Kabilirücu factoring) Factor kuruluş alıcının borcunu ödememesi halinde ortaya çıkacak riski üstlenmemekte ve bu hallerde yapılan peşinat ödemesi için satıcıya yönelebilmektedir. Factor kuruluşun temel görevi, tahsilata aracılık yapmak şeklinde ortaya çıkmaktadır.

C ) Gayri Kabili Rücu Factoring: Borçlunun borcunu ödememesi riskinin factor kuruluşu tarafından üstlendiği hallerde olur. Factor kuruluşu, alıcının borcunu vadesinde ödemediği hallerde, satıcıya ödediği peşinat ile ilgili olarak satıcı firmaya yönelememektedir. D ) Ödeme Vadesinde Factoring: Finansman desteğinin verilmediği, sadece vadede tahsil yapılmasının müşteriye garanti edildiği türdür.

E ) Fatura İskonto Yöntemi: Borcun ödenmesi riskinin ve tahsil işleminin tamamen satıcı firmaya bırakıldığı, sadece finansman desteğinin verildiği factoring türüdür. F ) Tahsilat Yöntemi: Finansman desteği verilmeksizin bir firmanın alacaklarının tahsil edilmesi hizmetinin factor tarafından sağlanmasıdır.

G ) İhracat factoring’i: Alacak riskinin borçlunun ülkesindeki muhabir factor tarafından üstlenildiği ve ihracatçıya finansman desteğinin sağlandığı türdür. H ) Örtülü Factoring: Belli bir yüzde için ödenmeme riskini karşılar. Kısmi sigortanın getirdiği bir finansman masrafı söz konusudur Factoring servisinden yararlanmak isteyen şirketler, amaçlarına ve politikalarına göre bu çeşitlerden birini seçerler.

FACTORİNG HİZMETLERİ Factoring: ihracatçının elde edeceği herbiri çok değerli olan ve birleştiklerinde de ihracatın arttırılmasında önemli bir destek olan üç servisin toplamıdır.   Bunlar: A )Alacakların tahsil edilmesi ve yönetilmesi, B )Yüzdeyüz tahsilat garantisi, C )Vadeden önce peşin ödemedir.

FACTORİNG SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ Factoring; kredili satış yapan firmaların bu satışlardan doğan alacak haklarını bankalara veya bu konuda uzmanlaşmış diğer finansman kuruluşlarına satmalarıdır. Bunun için factoring şirketi, satıcı firma ile bir sözleşme imzalamak ve bu anlaşmaya göre firma, kredili olarak yapacağı tüm satışlar için factoring şirketinin onayını almak zorundadır. Dolayısıyla firmanın factoring şirketine danışmadan yaptığı kredili satışlardan doğan alacakları factoring şirketini bağlamaz. Factoring şirketi sunduğu hizmetlerin karşılığında firmadan bir komisyon talep eder. Factor ile müşteri arasındaki ilişkinin çekirdeği normal ticari mekanizma içinde doğan şirketin borçlarının çoğunu satın almayı factorun taahhüt etmesidir. Aynı zamanda factor, şirketin satış hesaplarıyla ilgili tüm idari sorumluluğu da üstlenir

a-) Yurtiçi Factoring Sisteminin İşleyişi  Yurtiçi factoringde taraflar üç tanedir. Bunlar; satıcı firma, alıcı firma (müşteri) ve aracı kuruluş (factor)’dur. Uygulamada yurtiçi factoring şu şekilde çalışır:   Yurtiçindeki bir firma bir factoring şirketi ile yurtiçinde factoring işlemi yapacağını bildirerek factoring anlaşması imzalar. Satıcı firma, durumu müşterisi olan alıcı firmaya haber verir. Factoring işlemini yapacak olan kuruluş muhabir bankası aracılığı ile yurtiçindeki alıcı müşterisi hakkında bilgi toplar. Alıcı müşterinin moralite ve kredibilitesi tespit edilir. Factoring gerçekleştirecek olan kuruluş, istihbaratı yeterli olduğu takdirde satıcı firmaya kredi limiti verir ve factoring yapmaya hazır olduğunu bildirir. Satıcı firma dahildeki müşterisine malı sevk eder ve düzenlemiş olduğu faturanın aslını müşterisine yollar. Factoring işlemlerinin yaygın olduğu ülkelerde iç ticari işlemler de uygulanmaktadır. Türkiye’de iç piyasada ki alım satımlarda henüz factoring işlemi uygulanmamaktadır.

b-) Uluslararası Factoring Sisteminin İşleyişi.   İhracatta factoring, standart factoringdeki prosedürün temelde aynen uygulanmasıdır. Borçların yabancı ülkede bulunması durumunda sözkonusu olan bu modelde alacaklarını satmak isteyen satıcı kendi ülkesindeki bir factoring şirketine, satışların tutar ve yapısı ile ilgili bilgileri kapsayan bir form ile başvuru yapar. Bu formda istenen factoring hizmeti yanında işletmenin son mali durum tabloları, düzenli müşterilerinin ad ve adresleri ile ortalama fatura tutarları da belirtilir. Belgelerin incelenmesinden sonra factoring şirketi belirli ülkeye yönelik alacaklarının tümünü veya bir bölümünü ilk olarak satınalabileceğini bildirerek alacak devir belgesi ister. Bu noktada yerel ve uluslararası factoring arasındaki farklılık ortaya çıkmaktadır.

FACTORİNG’İN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI İhracatı arttırır. Müşteriye “açık kredi” şeklinde 90 güne kadar kredi imkanı sağlar, akreditif açma zorunluluğunu kaldırır. Senet tahsili, defter tutulması, ödemelerin takibi gibi bürokratik işlerden müşteriler kurtulur ve factoring şirketinin sahip olduğu pazarlama imkanlarından yararlanabilir. Optimum kaynak kullanımı ve stok düzeyi sağlanabilir. Büyüme dış kaynaklar yerine satışlarla finanse edilir. Rekabet artar. Satış yönetimi ve personeli doğrudan satış ve satış teknikleri üzerinde yoğunlaştırabilir.

İşletme cari işlem düzeyi ile bağlantılı olarak finansman imkanı elde eder. İşletmenin finansman dengesi bilanço oranlarında belirlenir. Fatura temliki ile fon temin edebilme kolaylığı işletmeleri bankaların kredilendirme sırasında talep ettiği birçok detay işlemden kurtarmaktadır. Alacağını devreden işletmenin muhasebe kayıtları factor tarafından tutulmaktadır. Factorun verdiği ön ödeme işletmeye nakit girdisi sağladığı için diğer işletmelere oranla rekabet etme gücü artar. Alacaklar, borçlar, stoklar azalır ve bilanço likit hale gelir. İşletmenin kredi değerliliği artar.

Dezavantajları Her bir müşteriye yapılan satışların değeri küçük ve fatura sayısı fazla ise maliyet yüksek olabilir. Factoring bazı firmalar tarafından tehlikeli bir finansman yöntemi olarak görüldüğünde, bazı firmalar factoring’e başvurmuş firmalara vadeli mal satmamaktadırlar. Factoring kurumu riskleri üstlendiğinden faize ek olarak komisyon da almaktadır. Bu nedenle firmaya maliyeti fazla olabilir.

FACTORİNG’TE MALİYETLER Factoring işleminde ihracatçıya belirli bazı hizmetler ve nakit sağlandığından iki ayrı maliyet unsuru bulunmaktadır.   a-) Factoring Komisyonu Factorun kredileri kontrolü, kredi riskini kabulu, alacak hesabının kabulü, tahsilat ve muhasebe işleri ile ilgilili hizmet sonucunu aldığı ücrettir. Komisyon aylık olarak, ay içinde factorlenen toplam satışlar üzerinden alınır. Oranı anlaşma ile belirlenir.genellikle yıllık factorlenen satış miktarı baz alınır. Factor ticaretteki kredinin rizikosunu ve işlem yapabileceği fatura sayısı ve kredi miktarını tesbit eder. Bunlar gözönünde tutularak komisyon oranı satışların %0.75 ile %3 arasında değişir.

b-) Faiz   Ön ödeme yapıldığı durumlarda verilen meblağ üzerinden gün sayısına göre iskonto faizi hesaplanır. Factoring faizi, alıcının faturayı ödemesinden önce verilen avansa uyulanır. %2 ile %2.5 arasında değişir.

TÜRKİYE’DE FACTORİNG Türkiye’de 1980’den itibaren uygulanmakta olan, ekonominin dışa açılmasına ve dış fon girişlerinin hızlandırılmasına yönelik politikanın gereği olarak, bankalar ortaya çıkan ihtiyaçlar çerçevesinde şirketlere yeni finansal hizmetler sunmak amacıyla girişimlerde bulunmaya başlamışlardır. Bu koşullar Türkiye’de factoring için uygun bir ortam oluşmasını sağlamıştır. Türkiye’de factoring ilk kez 1988 yılında gerçekleştirilmiştir. Uygulama: tekstil, gıda, elektronik eşya, metal ürünler, mobilya, ilaç, oyuncak, kırtasiye, kimyasal ürünler, hammaddeler gibi ürünler için gerçekleşmektedir.

Bugün için Türkiye’de 4 adet factoring firması vardır. Bunlar, Facto Finans Aktif Finans Devir Factoring Heller Factoring Türkiye’de factoring işlem hacmi: 1988 yılında 3 milyon dolar, 1989 yılında 15 milyon dolar, 1990’ da 62 milyon dolar, 1991’de 183 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

FACTORİNG ETKİLERİ a-) Nakit Akışına Etkileri   İşletmenin gelecekteki fon gereksinimini aynı tarihteki nakit ve alacaklardan oluşan kaynaklardan karşılanarak nakit dengesinin sağlanması finans yöneticisinin temel işlevlerinden bir tanesidir. Bu çerçevede geleceğe yönelik tahminlerin isabeti, vadede acil nakit ihtiyacı doğmasını önleyecektir. Factoring’de alacaklar kaleminin ortalama vadede nakte dönüşeceği nakit alım tablosuna kesin rakam olarak yazılmasına olanak sağlamaktadır. Kabul edilmiş alacaklar factoring garantisine sahip olarak miktar ( ödenmeme riskinin karşılanması ) ve tarih ( likidite riskinin karşılanması ) yönünden yapılacak projeksiyonlara az teşkil ederler.

b-) Krediye Etkileri   Factoring’in etkisiyle daha sağlıklı bir finansal yapıya kavuşan şirket müşteri açık hesabından doğan kısa vadeli finansal riski gündeminden çıkarır. Şirketin finansal politikası yönlendirilir. Factoring, sanayicinin piyasa itibarını ve pazardaki payını etkilemektedir. Bu etkileşim zaman içinde iş hacminin artmasına yönelik bir gelişme gösterecektir.

c-) Firma Yönetimine Etkisi   Factoring sistemine giren bir şirket kendi bünyesinde rahatlama duyar. Ödenmeme riski ile likidite riskinin factor tarafından karşılanması olumlu etkiler oluşturur. Kısa dönemde elde edilen garantiler ve uzun dönemde sağlanan iş huzuru ile projeksiyonların isabeti, factoring sistemini uygulayan şirket müşterilerinin borçlarını ödememesinden kaynaklanan riskleri minimuma indirir. Factoring’te rantabilitenin tesbitinde, statik açıdan üretilen malın maliyeti factoring öncesi ve sonrası olarak karşılaştırılır. Dinamik açıdan ise factoring, şirketin gelişmesine etkisi ile gelecekteki maliyetlerin düşüşüne katkısı ve azalan masraflar gündeme gelir.

d-) Organizasyona Etkisi Factoring organizasyon, satış, faturalama ve muhasebe bölümlerinde değişmeye yol açarken diğer fonksiyonları etkilemez. Elemanların asli görevlerine eğilerek daha produktif olmalarını sağlar, faturalama işlemi düzene girer. Factorun işletmenin işleyişine olumlu etkisi her kademede görülür. Factoring sistemi, işletmenin belirlenen satış ve karlılık hedefine ulaşmasında etkili bir görev üstlenmektedir.

e-) Factoring’in Mali Analiz Açısından Değerlendirilmesi   Factoring’in firmanın bilançosuna olan etkisi diğer bütün finansman yöntemlerinden farklıdır. Hem vade düzenlemelerinde hem de avans düzenlemelerinde factorun müşterisi normal olarak factora bağlı değildir. Müşterinin hesap raporunda borcu yoktur. Tam tersine alacaklarının tutarı kadar factor ona borçlu durumdadır. Bunun cari oran üzerinde olumlu bir etkisi vardır. Factoring, firmanın bilançosunu dolayısıyla kredisini iyi yönde etkiler ve firmanın fon sağladığı bankalarla olan ilişkilerinde de olumlu rol oynar. Ayrıca dışsatımcıya ön ödeme sağlaması yönünden işletme sermayesi ihtiyacını azaltarak, dışsatımcının likidite problemini azaltır.

HARUN UZUNEL GAMZE ARSLAN ÇAĞDAŞ YAYAR BATUHAN ŞENYILDIZ ÖMER KARAARSLAN