DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU MSÖ405 ÖZEL EĞİTİM DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIII: OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIV: ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XV: ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER Öğrenme Güçlüğünün Tanımlanması Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri Tanılama Öğrenme Güçlüğünün Belirlemede Kullanılan Ayırıcı Ölçütler Ülkemizde Öğrenme Güçlüğünün Tanılanması Yaygınlık Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Özellikleri Etkili Öğretim Yöntemleri Okul Öncesi Dönemde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler Okul Döneminde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler Genel Eğitim Sınıflarında Bulunan Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencileri Desteklemek için Yapılacak Öğretimsel Düzenlemeler Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrenme Güçlüğünün Tanımlanması Öğrenme güçlüğü, okuma, yazma, bilgileri işlemleme, konuşma dili, yazı dili veya düşünme becerileri gibi akademik becerilerde güçlükler yaşayan, buna karşın ortalama veya ortalamanın üzerinde zekaya sahip olan bireyler grubunu gösteren bir terim olarak kullanılmaktadır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrenme güçlüğü ile ilgili çok çeşitli tanımların ortak özellikleri: • Merkezi sinir sisteminin düzensiz gelişimi veya işlevinden kaynaklanıyor olabilir. • Hayat boyu sürecek bir durum olabilir. • Okuma, yazma, matematik ve dili içeren akademik alanları etkileyebilir. • Bir beceri – başarı ayrımı tarafından tespit edilir. • Herhangi bir yetersizlik (zihinsel, işitme ve görme gibi) veya olumsuz çevresel koşullardan (niteliksiz öğretim, olumsuz ekonomik koşullar, dil ve kültürel dezavantajlar) kaynaklanmaz. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri Öğrenme güçlüğünün nedenleri kesin olarak bilinmemektedir, fakat genellikle beynin işlev tarzından kaynaklandığına inanılmaktadır. Organik faktörler, beynin gelişimi esnasındaki farklılıklar. Genetik faktörler, kalıtsal kanıtlar. Çevresel faktörler, doğum öncesi veya sonrası kötü beslenme, alkol, sigara ve uyuşturucu. Biyokimyasal faktörler, boyalı yiyecekler, tatlandırıcılar ve vitamin eksiklikleri. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Tanılama Öğrenme güçlükleri formal değerlendirme yöntemleri ile tanılanmaktadır. Tanılanması güç olan bir engel grubudur. Formal değerlendirme, sınıfta yapılan değerlendirmelerle desteklenmelidir. Formal Değerlendirmeler, Norm bağımlı testler (aynı yaş grubu ile karşılaştırılması) yetenek ve başarı testleridir. Zeka düzeyi (yetenek testi) ile başarı puanı (başarı testi) arasındaki fark öğrenme güçlüğünün tanılanmasında birinci faktördür. Sınıf Değerlendirmeleri, formal olmayan testler; ikincil tür veri sunar. ölçüt bağımlı testler, müfredat temelli değerlendirme, portfolyo değerlendirme, gözlemler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrenme Güçlüğünü Belirlemede Kullanılan Ayırıcı Ölçütler Öğrenme güçlüğü tanılanırken öğrenci, değerlendirme araçları ile tanılama sürecinden geçirilmelidir. Öğrenme güçlüğünün belirlenmesinde şu sorulara cevap verilmelidir? Öğrencinin yeteneği ve akademik başarısı arasında fark var mıdır? Öğrenme problemi dili anlamayı içeren temel psikolojik süreçlerin bir sonucu mudur? (duyu-motor beceriler, görsel ve işitsel işlemleme, dikkat ve hafıza) Diğer olası nedenler bertaraf edilmekte midir? Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Özellikleri Öğrenme güçlüğü olan öğrencileri diğer öğrencilerden ayıran çeşitli özellikleri vardır. Ancak, öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin hepsi bu özelliklerin tümüne sahip değildir. Akademik başarısızlık Dil bozuklukları Zayıf güdülenme Genelleme problemi Zayıf sosyal beceriler Bellek, bilişsel ve üst bilişsel problemler Algı, motor ve genel koordinasyon problemleri Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Akademik Başarısızlık Okuma (disleksi) Okuduğunu anlama Yazma (disgrafi) Matematik (diskalküa) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Dil Bozuklukları Biçim, İçerik, Kullanım bileşenlerinde sorun Ö.G. olan çocukların dil problemleri özetle: ne, nerede, niçin gibi soruları ve pasif ve olumsuz yapıları yorumlamakta güçlük Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Zayıf Güdülenme Güdülenme, bireyin davranışlarını harekete geçirmesini ve davranışlarını yönlendirmesini sağlayan bir dürtüdür. Güdülenme ve inanç birbiriyle ilişkilidir. Okuldaki başarısızlık öğrencinin güdülenmesini olumsuz yönde etkiler, dolayısıyla öğrenme güçlüğü olan öğrenciler kendilerine olan inançlarını yitirirler. Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler başarısızlıklarını yeteneksizliklerinin bir sonucu olarak görürler. Onlar için başarısızlık daha fazla çalışmaya işaret etmemektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Genelleme Problemi Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler öğrendiklerini farklı ortamlara ve benzer becerilere aktarmakta güçlük çekmektedir. Örneğin, okulda, temel bölme işlemini öğrenen öğrenciler, bir pizzanın parasını dört arkadaşı arasında eşit olarak bölemeyebilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Zayıf Sosyal Beceriler Sosyal becerilerdeki eksikliklerin günümüzde, öğrenme güçlüğünün yaygın ve tanımlayıcı özelliği olduğu düşünülmektedir. Sosyal becerilerle ilgili problemler, öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin benlik kavramını, arkadaş edinme yeteneklerini, başkalarıyla iletişim kurmalarını ve hatta okul çalışmalarına yaklaşım tarzlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bellek, Bilişsel ve Üst Bilişsel Problemler Bellek problemleri: bilgiyi işlemlemede sorun, bilgileri çabuk unuturlar ve yeni bilgileri düzenleme, önceki bilgi ile birleştirmede güçlük. Bilişsel Problemler: farklı düşünme ve problem çözme becerilerini içerir. sık sık düzenlenmemiş düşünme becerileri sergilerler. okul yaşantılarını ve ev yaşamlarını planlama ve düzenlemede güçlük. Üst Bilişsel Problemler: nasıl düşündüğünün ve düşüncesini nasıl kontrol edip düzenleyeceğinin farkına varmada problem. etkili bir şekilde nasıl çalışması gerektiğini bilmeme. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Algı, Motor ve Genel Koordinasyon Problemleri Algı: görme, işitme ve dokunma yolu ile alınan uyaranları tanıma yeteneğidir. duyuları doğru olarak algılama, ayırt etme, Görsel algı problemleri; şekilleri algılamama ve hatırlamama, harfleri tersine çevirerek algılama (b ve d), İşitsel algı problemleri; benzer sesli kelimeleri ayırmada güçlük, verilen yönergeleri yerine getirmede güçlük. Motor Beceriler ve Koordinasyon Problemi: topu atma ve tutma gibi büyük motor becerilerde makas kullanma, düğme ilikleme, el yazısı gibi el-göz koordinasyonunu içeren küçük motor becerilerde problemler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Dikkat Bozukluğu ve Hiperaktivite Öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin %51’i dikkat bozukluğu ve hiperaktivite tanısı almıştır. dikkat bozukluğu + hiperaktivite sadece dikkat bozukluğu Dikkat bozukluğu olan çocuklar soruyu dinlemedikleri için; doğru cevaplamada, yönergeleri izlemede, ders sırasında not tutmada, ödevlerini bitirmede, ödevlerine gerekli özeni vermede güçlük yaşayabilirler. Hiperaktivite dikkat problemi ile yakından ilişkilidir. Hiperaktif çocuklar sıralarında uzun süre oturamazlar. Sınıftaki diğer öğrencilerin de dikkatlerinin dağılmasına neden olabilirler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Etkili Öğretim Yöntemleri 1-Doğrudan Öğretim Yöntemi küçük basamaklara bölme, öğrencinin sunumdan ne kadar yararlandığını kontrol etme, Öğretme sorumluluğunun öğretmenden öğrenciye aktarılması, aşamalı bir yöntem. Konu, anlatım yöntemiyle sunulur, Öğretmen dersi anlatırken model olur, Yaparak gösterir, Sorular sorar. Düz anlatım yönteminden farkı, konular daha küçük basamaklara ayrılarak sunulduktan sonra sık kontrollere, rehberli ve bağımsız uygulamalara yer verilmesidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Etkili Öğretim Yöntemleri 2-Bilişsel Strateji Öğretimi Bir beceriyi gerçekleştirmede yetkin olan öğrenenler bir problemi çözmek veya bir beceriyi gerçekleştirmek için sistematik yollar izlerler. Bu sistemli yollara stratejiler denir. Stratejiler, bir beceriyi bağımsız olarak tamamlamada veya bir problemi çözmede öğrenciye rehber olan teknikler, ilkeler ve kurallardır. Bilişsel strateji öğretiminin öğretimsel öğeleri; destekleyiciler sunma (öğretmenin model olması, yüksek sesle işlemi yapması, ipucu kartları, kontrol listeleri, şematik düzenleyiciler) hatırlatıcılar sunma (strateji basamaklarını hatırlatan akronomiler) etkileşimsel diyaloglar (içsel konuşma) üst bilişsel bilgi kazandırma (tanımsal-Ne öğreneceğiz?, işlemsel-Strateji nasıl kullanılır?, durumsal-Stratejiler ne zaman ve hangi bağlamlarda uygulanır?bilgi) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bilişsel Strateji Öğretiminin Aşamaları Stratejiyi ne amaçla uyguladığını belirlemek Strateji uygulamalarına model olma veya yüksek sesle düşünmek Stratejiyi küçük uygulama aşamalarına bölerek uygulamak Öğretilen stratejiye yönelik belirli destekleyiciler sunmak Etkileşimsel diyaloglara yer vermek Strateji basamaklarını hatırlamayı kolaylaştıran hatırlatıcılara yer vermek Başlangıç uygulamalarına rehber olma Dönüt ve düzeltmeler sunmak Destekleyicileri aşamalı olarak geri çekmek Yeni örneklerle bağımsız uygulamalar yapmak Öğrencinin sorumluluğunu çoğaltmak Öğrencinin uzmanlığını değerlendirmek Genelleme uygulamalarına yer vermek. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Okulöncesi Dönemde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler Okul öncesi dönemde dil becerilerinin desteklenmesi ve okuma yazmaya hazırlık alanlarında okuma için ön koşulların kazandırılması, okul döneminde dil ve okuma yazma alanlarında ortaya çıkabilecek güçlüklerin önlenmesine hizmet eder. Dil becerileri Öğretmen, etkileşim fırsatı sağlayan öğrenme ortamları hazırlamalıdır Çocuklar öğrenirken onlara dili kullanma ve etkileşim kurma fırsatları sağlanmalıdır Öğretmen, çocuklara dili birçok amaç için kullanma fırsatı vermelidir Öğretmen, çocuğun konuşmasına tepki vermelidir Okumaya hazırlık becerileri Görsel algı, işitsel algı, yönsel motor koordinasyon, el göz koordinasyonu, küçük motor beceriler, dil becerileri Yazmaya hazırlık becerileri Küçük motor beceriler, el göz koordinasyonu Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Okul Döneminde Öğrenme Güçlüğü Gösteren Öğrencilere Sunulacak Destekler Hem öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin hem de normal gelişim gösteren öğrencilerin genel eğitim ortamlarında izlenen programın amaçlarını gerçekleştirebilmesi amacı ile etkili öğretimsel düzenlemeler yapılmalıdır. İlkokuma yazma öğretimi (ses, kelime, cümle sırası, el yazısı ) Okuduğunu anlama öğretimi (çözümleme, kelime hazinesi, akıcılık, anlama) Yazılı ifade öğretimi (planlama, taslak oluşturma, düzeltme) Matematik öğretimi (kavramlar, sayılar, işlemler) Hayat bilgisi, fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (şematik düzenleyiciler) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Genel Eğitim Sınıflarında Bulunan Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencileri Desteklemek İçin Yapılacak Öğretimsel Düzenlemeler Fiziksel ortam düzenlenmelidir Günlük rutinler belirlenmeli ve izlenmelidir Öğretim materyallerinde uyarlama yapılmalıdır Çalışma becerilerinin öğretimi yapılmalıdır Ders sunumunda çeşitli materyallere yer verilmelidir Öğretim uygun hale getirilmelidir Sık sık yoklamalar yapmalıdır Açık yönergeler verilmeli ve ulaşılması kolay hedefler konmalıdır Öğrencilere nasıl öğrenecekleri öğretilmelidir Müfredata dayalı değerlendirmeler yapılmalıdır Düzenli aralıklarla kontroller yapılmalıdır Önceki öğrenmelerle yeni öğrenmeler birleştirilmelidir Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır Ölçüt temelli olarak öğretim düzenlenmelidir Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU