Suçların İçtimai (Suçların Birleştirilmesi) Tolunay AKAY
Giris ‘’Ceza hukukunda kural olarak kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır’’ (quot crimina, tot poenae) prensibi geçerlidir.* Bu prensibe göre cezaların içtimai yani gerçek içtima kuraldır. Bu kurala göre i ş lenen her suç ayrı ayrı cezalandırılır. Bir ba ş ka de ğ i ş le birden fazla suça ili ş kin cezaların toplanarak infaz edilecek sürelerin belirlenmesine cezaların içtimai denir. Suçların İ çtimai kuralları, birden fazla suçun belirli ko ş ullarda bir araya gelmesi halinde failin sorumlulu ğ unun nasıl belirlenece ğ ini gösteren ceza hukuku kurallarıdır.** *Özgenç, s.464; Koca/Üzülmez s. 432; Hakeri, s.343 | ** Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.460
Giris İ çtima kelimesi, etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde toplama, birle ş me, bir araya getirme gibi anlamlarda kullanılmaktadır. Suçların içtimai durumundan bahsedebilmek için birden fazla ihlalin olması gerekmektedir. E ğ er tek bir ihlal yani suç söz konusuysa burada suçların içtimai durumundan bahsetmek mantıksız olacaktır. Tek olan bir ş eyi zaten birle ş tirilemez ya da toparlanamaz.
Giris Suçların İ çtimai Kurumu Neden Var? Quot crimina, tot poenae ilkesi gere ğ i fail i ş ledi ğ i her suç için ayrı ayrı cezalandırılmaktadır. Yani cezalar toplanmaktadır. Bu durum cezanın kusurla orantılı olması ilkesine ters dü ş mektedir. Örne ğ in iki yıllık bir hapis cezası üzerinde eklenecek bir yılın fail üzerindeki etkisi; ba ğ ımsız bir yıllık hapis cezasının etkisinden daha yo ğ undur. Bu da eklenen her cezanın etkisini katlanarak göstermesi anlamına gelece ğ inden cezanın kusur ile orantılı olması ilkesine aykırı dü ş mektedir.* * İ FE Yayınları, Ocak 2015, Tabak
Suçların İçtimaı Türk Ceza Kanununda Suçların İ çtimaı yani Suçların Birle ş mesi düzenlenmi ş tir. A. Bile ş ik (Mürekkep Suç) Madde 42 B. Zincirleme Suç Madde 43 C. Fikri İ çtima 43, 44
A- Bileşik (Mürekkep) Suç T.C.K m.42 Biri di ğ erinin unsurunu veya a ğ ırla ş tırıcı nedenini olu ş turması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bile ş ik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz. Kanundan da anla ş ılaca ğ ı üzere bile ş ik suçta, birden fazla suç bir araya gelerek yeni bir suç olu ş turmakta ya da bir suç, di ğ er suçun a ğ ırla ş tırıcı sebebi olmaktadır. Bu durumda fail yalnızca bile ş ik suç yüzünden cezalandırılacaktır. Bile ş ik suçu olu ş turan yani birle ş en suçlar ba ğ ımsızlıklarını yitirir ve yeni olu ş an suç (bile ş ik suç) tek fiil olarak kabul edilir. Kanunun bu maddesinde bahsedilen içtima hükümleri uygulanmaz beyanı ile kanun koyucu zaten bile ş ik suçun bulundu ğ u durumda içtimanın kendisi tarafından yapıldı ğ ını ifade etmektedir. Kanun koyucu zaten ba ğ ımsız bir suç tipi tanımlamı ş tır.
A- Bileşik (Mürekkep) Suç Birden Fazla Suçun Bir Araya Gelerek Yeni Bir Suç Oluşturması T.C.K’de tanımlanan ya ğ ma suçunun gerçekle ş mesi için tehdit veya cebir dolayısıyla malın teslim edilmesi veya alınması suçun gerçekle ş mesi için gerekli olan unsurlardır. T.C.K’de Cebir, Tehdit ve bir kimsenin ta ş ınır bir malını zilyedin rızası dı ş ında almak olan hırsızlık suçu olarak ayrı ayrı tanımlanmı ş tır. Kanun koyucu, yasada ayrı ayrı düzenlenen bu suçları aynı madde altında toplayarak yani içtima ederek yeni bir suç yaratmı ş tır. Örne ğ in Bayan Y, tehdit veya cebir kullanarak bir kimsenin ta ş ınır malını aldı ğ ı taktirde Cebir, tehdit ve hırsızlık suçları ya ğ ma suçunun unsurları oldu ğ undan Bayan Y yalnızca Ya ğ ma suçundan ceza alacaktır.
A- Bileşik (Mürekkep) Suç Temel Suçun Varlığını Devam Ettirdiği (Erimediği) Bir Başka Suçun Eklenerek Ağırlaştırıcı Sebep Olduğu Durum Mürekkep suçun bu halinde kendisinde a ğ ırlatıcı sebep bulunan suçun niteli ğ inde bir de ğ i ş iklik olmaz. Yani suçun kanuni adı aynı kalır yalnızca suçun basit ş ekli yerine nitelikli ş ekli söz konusudur. Bir önceki slaytta hırsızlık, cebir veya tehdit bir araya gelerek yeni bir suç olarak ya ğ ma suçunu olu ş turmu ş tu. Bir ba ş ka de ğ i ş le bu üç unsur, yeni bir suç adı altında birle ş mi ş ti. Bile ş ik suçlarda, bile ş en suçların ihlal etti ğ i menfaatler zaten korundu ğ undan faile bile ş en suçlar yüzünden ayrı ayrı ceza vermeye yani cezaların içtimai kuralını uygulamaya gerek yoktur. Örne ğ in kasten öldürme suçunun, yangın çıkartmak suretiyle i ş lenmesi halinde fail hem kasten öldürme hem de yangın çıkartma suçlarından ceza almak yerine sadece nitelikli insan öldürme suçundan ceza alır.
A- Bileşik (Mürekkep Suç) Bile ş ik suç ile ilgili ö ğ retide pek çok farklı tanım bulunmaktadır. Ben Hakeri’nin tanımını kullanmayı tercih etmekteyim. Hakerine göre, Bile ş ik suç iki ayrı suçtan meydana gelir. Bu suçlardan biri di ğ erinin ya unsuru (Ya ğ ma Örne ğ i) ya da a ğ ırlatıcı (Yangın Örne ğ i) sebebidir.
A- Bileşik (Mürekkep Suç) Bir suç i ş lemek için ba ş ka bir suç i ş lemek, (Hırsızlık yapmak için ev sahibini öldürmek) Bir suçu gizlemek için ba ş ka bir suç i ş lemek, (Cinsel saldırıyı gizlemek vesilesiyle ma ğ duru öldürmek) Bir suç vesilesiyle ba ş ka bir suç i ş lemek, (Öldürdü ğ ü ma ğ durun üzerinden de ğ erli e ş yaları çalmak) Bile ş ik suç sayılmaz.* Bu durumlarda gerçek içtima hükümleri uygulanır. *Özbek/Kanbur/Bacak/Do ğ ansız/Tepe, 4.Baskı S.565
B- Zincirleme (Müteselsil) Suç Tanım Bir suçu i ş leme gayesiyle, aynı suçun farklı zamanlarda aynı ki ş iye kar ş ı i ş lenmesidir. Zincirleme Suç, aynı ki ş iye kar ş ı bir suçun müteaddit defa i ş lenmesidir. Ancak bu suçlar aynı suç i ş leme kararı kapsamında i ş lenmektedirler. Örne ğ in Bir market kalfasının, market sahibinin ö ğ le arasında yeme ğ e gitmesini ve yalnız kalmasını fırsat bilerek üç ay kasadan para çalması durumunda defalarca (90 gün) yapılmı ş bir hırsızlık suçu bulunmasına ra ğ men bu suçlar tek suç olarak de ğ erlendirilecek ve faile a ğ ırla ş tırılarak tek ceza verilecektir. Bu a ğ ırla ş tırma suçun ¼’ünden ¾’üne kadar yapılabilir.
B- Zincirleme (Müteselsil) Suç Zincirleme Suç, a ğ ır cezalandırmaları önlemek için ortaya çıkmı ş bir kurumdur. Bir önceki market kasasından para çalmak örne ğ ini hatırlayalım. E ğ er böyle bir kurum olmasaydı, market kalfası 90 kere kasadan para çalmak suçu yüzünden ceza alacaktı. Bu kurum sayesinde zincirleme suçu olu ş turan suçlar tek suç sayılacak ve kalfa, hırsızlık suçu yüzünden ceza alacak ancak verilecek ceza belli oranda arttırılacaktır. Zincirleme suç kurumu ş üphesiz failin yararınadır.
B- Zincirleme (Müteselsil) Suç Zincirleme Suçun Olu ş umu Zincirleme suçtan bahsedebilmemiz için bazı ş artların gerçekle ş mesi gerekmektedir. Bu ş artlar: Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Ş eklinin Müteaddit (Birden Fazla) İş lenmesi Suçların İş lendi ğ i Zamanların Farklı Olması Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İş leme Kararı Kapsamında İş lenmesi (Sübjektif Ba ğ ) Suçların Ma ğ durunun Aynı Ki ş i Olması Veya Ki ş i Belli Olmamakla Birlikte Geni ş Bir Kitleyi Etkilemesi
Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesi Birden fazla suçun i ş lenebilmesi için kural olarak birden fazla fiil ve neticenin gerçekle ş mi ş olması gerekmektedir. Bir ba ş ka de ğ i ş ile her bir suçun özel olarak tipiklik ve hukuka aykırılık unsurları bulunmalıdır. Yani zincirleme suç hükümleri uygulanmadan önce somut olay irdelenerek gerçekle ş en her hareketin hukuki anlamda suç olu ş turup olu ş turmadı ğ ına bakılması gerekmektedir. Örne ğ in soygun yapmak için kuyumcuya giren bir ki ş inin altınları çaldıktan sonra kuyumcuda bulunan bilgisayarı da çalmasında hukuki anlamda tek bir fiil vardır. Yani bu durumda fail iki kere hırsızlık gerçekle ş tirmi ş denilemez. Suçun birden fazla i ş lenmesi söz konusu olmadı ğ ı için somut olayda zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Somut olayda tek bir hırsızlık suçu vardır ve fail buna göre ceza alacaktır.
Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesi Aynı suçun nitelikli hallerinin gerçekle ş ti ğ i durumlarda da zincirleme suç olu ş ur. Örnek: A, Z’nin masanın üzerine bıraktı ğ ı kol saati çalmı ş, bir gün sonra da Z ibadet ederken (Mescitte namaz kılarken) dü ş ürmü ş oldu ğ u cüzdanını çalmı ş tır. T.C.K 142. maddesine göre ibadet eden ki ş inin özel e ş yasının çalınması hırsızlık suçunun nitelikli halini olu ş turur. Bu durumda A, önce hırsızlık suçunun temel ş eklini, sonra da nitelikli ş eklini i ş lemi ş tir. Bu durumda fail (A) zincirleme suç hükümlerince cezalandırılır. Ancak uygulanacak zincirleme suç hükümlerinde, suçun nitelikli hali için öngörülen ceza baz alınarak arttırım yapılacaktır.
Aynı Suçun Temel Ya Da Nitelikli Şeklinin Müteaddit (Birden Fazla) İşlenmesi Zincirleme Suçun Uygulama Alanı Bulamayaca ğ ı Konular Kanun koyucu, ki ş iye kar ş ı i ş lenen bazı suçların haksız sonuç do ğ urmaması amacıyla bu tür suçlarda zincirleme suç hükümlerinin uygulanmamasını öngörmü ş tür. Bu suçlar: Kasten Öldürme Kasten Yaralama İş kence Ya ğ ma Olarak belirlenmi ş tir. Bu suçlarda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.
Suçların İşlendiği Zamanların Farklı Olması T.C.K m.43 Bir suç i ş leme kararının icrası kapsamında, de ğ i ş ik zamanlarda bir ki ş iye kar ş ı aynı suçun birden fazla i ş lenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Kanun koyucu yukarıda ki maddeden de anla ş ılaca ğ ı üzere zincirleme suçtan bahsedebilmek için zincirleme suçu olu ş turan suçların farklı zamanlarda i ş lenmi ş olmasını ş art koymu ş tur. Ancak kanun maddesinde geçen de ğ i ş ik zaman ifadesi net olarak bir zaman aralı ğ ı belirtmedi ğ inden somut olaya göre yorumlanacaktır.
Suçların İşlendiği Zamanların Farklı Olması Bahsedilen zaman aralı ğ ı ne suç i ş leme kararının de ğ i ş ti ğ ini ortaya koyacak kadar uzun, ne de i ş lenen suçun hukuki anlamda tek fiil olarak sayılaca ğ ı kadar kısa olmalıdır. Örnek Bir tekelde çalı ş an T’nin bir ay boyunca (30 gün) i ş çıkı ş larında bir ş i ş e viski çalması zincirleme suç örne ğ idir. T’nin çalmı ş oldu ğ u her viskide suç tamamlanmı ş ve bu hareketler 30 gün boyunca yinelenmi ş tir. T, aynı suç i ş leme kararı ile eylemlerini devam ettirmi ş tir. Bir ba ş ka de ğ i ş le suçun unsurunu olu ş turan hareketler suç tamamlandıktan sonra devam etmemektedir. Hareket suç tamamlandıktan sonra tekrar edilmektedir. Ancak T, tek seferde 30 ş i ş e viskiyi çalmı ş olsaydı burada elbette ki zincirleme bir suçtan bahsedemeyecektik. Bu durumda T’nin hareketi hukuki anlamda tek bir fiil sayılacaktı.
Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İşleme Kararı Kapsamında İşlenmesi (Sübjektif Bağ) Zincirleme suçun olu ş abilmesi için failin suç i ş leme kararında bir birlik bulunması gerekmektedir. Ceza Genel Kurulunun kararlarında "aynı suç i ş leme kararı" kavramından, kanunun aynı hükmünü birçok kez ihlal etme hususunda önceden kurulan bir plan, genel bir niyetin anla ş ılması gerekti ğ i, bu ba ğ lamda failin suçu i ş lemeden önce bir plan yapmasının veya bu suça niyet etmesinin, fakat fiili bir defada yapmak yerine, kısımlara bölmeyi ve o surette gerçekle ş tirmeyi daha uygun görmesinin, hareketinin önceki hareketinin devamı olmasının ve tüm hareketleri arasında subjektif bir ba ğ lantı bulunmasının anla ş ılması gerekti ğ i kabul edilmi ş, ilk eylemle ikinci eylem arasında makul sayılamayacak uzunca bir sürenin geçmesinin, sanı ğ ın aynı suç i ş leme kararıyla de ğ il, çıkan fırsatlardan yararlanmak suretiyle suçu i ş ledi ğ ini gösterdi ğ i belirtilmi ş tir.
Müteaddit Aynı Suçun Aynı Suç İşleme Kararı Kapsamında İşlenmesi (Sübjektif Bağ) Örnek: Bir kimsenin aile bireylerinden birisinin hastane masraflarını kar ş ılamak amacıyla bir kuyumcuyu soyması, ikinci defa da taksitlerini ödeyemedi ğ i için aynı kuyumcuyu soyması failinin kastının yenilenmesi nedeniyle zincirleme suç olu ş turmaz. Ayrıca zincirleme suçun te ş ebbüs a ş amasında kalmı ş olması da zincirleme suç olu ş umu için yeterlidir. (A bir oto galeride ki arabaları çalmak için galeriye gider. İ lk arabayı çalı ş tırarak kendi evinin garajına götürür. Daha sonra galeriye dönerek ba ş ka bir aracı çalı ş tırmak için düz kontak yaparken yakalanır. Bu durumda birisi tamamlanmı ş, di ğ eri te ş ebbüs a ş amasında kalan bir hırsızlık suçu vardır. Fail eylemlerini aynı suç i ş leme kararı kapsamında icra etti ğ inden zincirleme suç olu ş mu ş tur ve fail tek ceza alır.)
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi Türk Ceza Kanununa göre kural olarak zincirleme suçun ma ğ duru bir ki ş i olabilir. (m.43/1) Fail aynı suçu farklı zamanlarda, suç i ş leme kararında birlik bulanarak i ş lese bile, suçtan etkilenen ki ş inin farklı olması durumunda zincirlime suçtan bahsedilemez. Örne ğ in bir hafta boyunca gitti ğ i her kafeden bir bardak çalan ki ş inin eylemleri, suç aynı ki ş iye kar ş ı i ş lenmedi ğ i için zincirlime suç olarak de ğ erlendirilmez. Böyle bir durumda fail i ş lemi ş oldu ğ u her suç için ayrı ayrı ceza alır.
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi Türk Ceza Kanununun 43. maddesinin 2. fıkrasında aynı suçun birden fazla ki ş iye kar ş ı (suçtan etkilenen bir ki ş i de ğ il) i ş lenmi ş olması durumu düzenlenmi ş tir. Aynı suçun birden fazla ki ş iye kar ş ı tek bir fiille i ş lenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır. Maddeden de anla ş ılaca ğ ı üzere ma ğ duru belli bir ki ş i olmayan suçlar açısından zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi T.C.K m.43 Gerekçesi “Müteselsil suç” yerine zincirleme suç kavramı benimsenmi ş tir. Zincirleme suç durumunda aynı suçun birden fazla i ş lenmi ş olması söz konusudur. Ancak, bu suçlar, aynı suç i ş leme kararı kapsamında i ş lenmektedirler, yani, bu suçlar arasında sübjektif bir ba ğ bulunmaktadır. Bu nedenle, ki ş iye bu suçların her birinden dolayı ayrı ayrı de ğ il, bir ceza verilmekte ve fakat cezanın miktarı artırılmaktadır. Ancak, bu durumda cezanın artırım oranları Tasarıya göre yükseltilmi ş tir.
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi Bir suçun aynı suç i ş leme kararı kapsamında olsa da de ğ i ş ik ki ş ilere kar ş ı birden fazla i ş lenmesi halinde, zincirleme suç hükümleri uygulanamaz. Buna göre, örne ğ in, bir otoparkta bulunan otomobillerin camları kırılarak radyo teyplerin çalınması durumunda, her bir ki ş iye ait otomobildeki hırsızlık, ba ğ ımsız bir suç olma özelli ğ ini korur ve olayda cezaların içtimaı hükümleri uygulanır.
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi Maddenin ikinci fıkrasında, bir fiille birden fazla ki ş iye kar ş ı i ş lenen suçlardan dolayı sorumlulukla ilgili bir içtima hükmüne yer verilmi ş tir. Bu hükümle, uygulamamızda kar ş ıla ş ılan tereddütlerin önüne geçilmek amaçlanmı ş tır. Örne ğ in bir sözle birden fazla ki ş iye sövülmü ş olması durumunda, her bir ma ğ dur bakımından ayrı sövme suçları de ğ il, bir sövme suçu olu ş ur. Ancak, bu durumda suçun cezası birinci fıkrada belirtilen oranlarda artırılır. Maddenin üçüncü fıkrasında, zincirleme suç hükümlerinin uygulanamayaca ğ ı suçlar belirtilmi ş tir.
Suçların Mağdurunun Aynı Kişi Olması Veya Kişi Belli Olmamakla Birlikte Geniş Bir Kitleyi Etkilemesi Örnek TCK 235’te düzenlenen ihaleye fesat karı ş tırma suçu topluma kar ş ı suçlardan biridir. Failin de ğ i ş ik zamanlarda de ğ i ş ik kamu kurumlarına açılan ihalelerde ihaleye fesat karı ş tırma suçunu i ş lemesi halinde esasen teselsül eden suçların hepsinde ma ğ dur toplum oldu ğ undan kanun bu tür suçlarda da ma ğ dur belli bir ki ş i olmasa da zincirleme suçun uygulanabilece ğ ini öngörmü ş tür.* KOCA/ÜZÜLMEZ; a.g.e., s.444.
C- Fikri İçtima Giris İ çtima kelimesi, etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde toplanma, birle ş me, bir araya getirme gibi anlamlarda kullanılmaktadır. Fikri kelimesi de etimolojik olarak Arapçadır. Günümüz Türkçesi’nde dü ş ünsel anlamına gelmektedir. Bu durumda kanunda Fikri İ çtima yerine ‘Dü ş ünsel Birle ş me’ ifadesinin kullanılması elbette daha do ğ ru olurdu. Fikri İ çtima, i ş lenen bir eylem ile birden fazla suçun ortaya çıkmasıdır.
Aynı Nev’i - Farklı Nev’i Ayrımı Nevi, arapça kökenli bir sözcüktür. Türkçe kar ş ılı ğ ı olarak çe ş it, cins, tür sözcüklerini kullanabiliriz. Aynı Neviden Fikri İ çtima: Tek bir eylem ile aynı suçun birden fazla ki ş iye kar ş ı i ş lenmesidir. Farklı Neviden Fikri İ çtima: Tek bir eylem ile aynı anda birden fazla farklı suçun i ş lenmesidir.
Tanımların Mantığı Aynı Nev’iden Fikri İ çtima ve Farklı Nev’iden Fikri İ çtima’yı çok net bir ş ekilde özümseyebilmek için bu kelimelerin türkçelerini kullanarak inceleme yapalım. İ çtima → Toplanma, Fikri → Dü ş ünsel, Nevi → Tür Aynı tür suçun, tek bir eylem ile farklı ki ş ilerde toplanması durumunda Aynı Neviden Fikri İ çtima, tek bir eylem ile aynı anda farklı tür suçların olu ş ması durumunda Farklı Neviden Fikri İ çtima olu ş ur.
Kanuna Göre Fikri İçtima T.C.K m.43/2 Aynı suçun birden fazla ki ş iye kar ş ı tek bir fiille i ş lenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır. Kanun koyucunun bu madde ile kast etti ğ i aynı nev’iden fikri içtimadır. Birinci fıkra hükümlerinin uygulanması ise zincirleme suç hükümlerinin uygulanaca ğ ını söylemektedir. Bu durumda faile tek bir suç yüzünden ceza verilecek ve verilen ceza arttırılacaktır.
Kanuna Göre Fikri İçtima T.C.K m.44 İş ledi ğ i bir fiil ile birden fazla farklı suçun olu ş masına sebebiyet veren ki ş i, bunlardan en a ğ ır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır. Bu madde ile kanun koyucunun bahsetti ğ i kurum farklı nev’iden fikri içtimadır.
Kanunda Ki Düzenlemeye Eleştiri Fikri İ çtima dendi ğ i zaman aynı nev’iden ve farklı nev’iden olmak üzere bir ayrım yapılmaktadır. Bir di ğ er ifade ile fikri içtimanın iki farklı türü vardır. Ancak kanun koyucu bir fikri içtima türü olan aynı nev’iden fikri içtimayı, kanunda zincirleme suçu düzenleyen 43. madde’nin ikinci fıkrasında ele almı ş tır. Aynı nev’iden fikri içtima bir zincirleme suç türü de ğ ildir, fikri içtima türüdür. Kanımca aynı nev’iden fikri içtima, fikri içtimayı düzenleyen 44. madde de ele alınsaydı ş üphesiz daha isabetli olurdu. Ş u anki düzenlemeler ile kanun sistemati ğ inde bir hata oldu ğ u son derece a ş ikardır.
Farklı Neviden Fikri İçtima Örnek: X, arasında husumet bulundu ğ u Y’yi öldürmek amacıyla Y’nin evini kundaklamı ş tır. Bu durumda X’in tek bir hareketi (evi yakması): Mala Zarar Verme Kasten Öldürme Genel Güvenli ğ in Kasten Tehlikeye Sokulması Suçlarını olu ş turmu ş tur. Kısaca tek bir fiille, aynı anda, birden fazla farklı suç olu ş mu ş tur. Fail (X) bu durumda, bu suçlardan sadece en a ğ ır olanından (Kasten Öldürme) cezalandırılacaktır.
Aynı Neviden Fikri İçtima Örnek: A, amfide sıranın altında cüzdanını unutup dı ş arı çıkmı ş tır. Geri geldikten sonra cüzdanının yerinde olmadı ğ ını görmü ş ve bunun yarattı ğ ı sinirle tüm sınıfa küfür etmi ş tir. Bu durumda A, tek bir hareket ile birden fazla ki ş iye kar ş ı, aynı suçu i ş lemi ş tir. Türk Ceza Kanunu, aynı neviden fikri içtimaya zincirleme suça ili ş kin hükümleri uygulamayı uygun görmü ş tür.
Karşılaştırma Aynı Nev’iden Fikri İ çtima Tek bir fiil ile birden fazla suç i ş lenir. İş lenen bu suç aynı suçtur. (Hakaretin bir toplulu ğ a edilmesi) Ceza arttırlılır. Zincirleme suç hükümleri uygulanır. Farklı Nev’iden Fikri İ çtima Tek bir fiil ile birden fazla suç i ş lenir. İş lenen bu suç farklı suçtur. (Öldürme kastı ile evin yakılması.) En a ğ ır suç sebebiyle cezalandırma yapılır.
Fikri İçtimanın Oluşması İçin Gerekli Hususlar Tek bir fiil ile birden fazla hukuk kuralının ihlal edilmesi temel kıstastır. İ hlal edilen ve birden fazla olan normlar farklı suçlar te ş kil ediyorsa farklı nev’iden fikri içtima (T.C.K 44 uygulanır), ihlal edilen ve birden fazla olan normlar aynı suçu te ş kil ediyorsa aynı nev’iden fikri içtima (T.C.K 43/2 yani zincirleme suç hükümleri uygulanır.) söz konusudur.
Fiilin Tek Olması Fikri içtimaının uygulanabilmesi için tek bir fiille kanunun düzenledi ğ i farklı normların ihlali veya bir normun birden fazla ihlali söz konusu olmalıdır. Fiilden ne anla ş ılması gerekti ğ i doktrinde tartı ş ma konusudur.* Türk Ceza Hukukunda uygulanan görü ş e göre neticenin tek olup olmamasından ziyade hareketin tek olması esastır. Örne ğ in birinin arasında husumet oldu ğ u ki ş iyi öldürme amacıyla o ki ş inin oldu ğ u eve ate ş etmesi, silahtan çıkan merminin evin camını kırarak içeri girmesi ve ki ş inin ölümüne sebebiyet vermesi durumunda, iki farklı netice meydana gelse bile, ate ş etme eylemi tek oldu ğ undan, tek bir eylem sonucunda iki farklı suç meydana gelmi ş tir. Bu durumda fikri içtima (farklı nev’iden) hükümleri uygulanacak ve fail sadece en a ğ ır suç yüzünden yani kasten öldürme suçundan cezalandırılacaktır. *ARTUK/GÖKÇEN/YEN İ DÜNYA; a.g.e., s.689 vd.
Birden Fazla Norm İhlali Birden fazla norm ihlalinin meydana gelmesi durumunu iki farklı ş ekilde incelemek gerekir. Birden fazla norm ihlali, farklı suçlardan olu ş uyor ise Farklı Nev’iden, aynı suçlardan olu ş uyor ise ayn’ı neviden fikri içtima söz konusudur.
Birden Fazla Norm İhlali (Aynı Suç İse) Aynı suçun, tek bir hareket ile birden fazla ki ş iye kar ş ı i ş lenmesi durumunda, Türk Ceza Kanununda Zincirleme Suçu düzenleyen 43. maddesinin ikinci fıkrasında ele alınan aynı nev’iden fikri içtima söz konusudur. Bu durumda zincirleme suça ili ş kin hükümler uygulanır. Birden fazla ki ş iye kar ş ı hakaret, birden fazla ki ş iye kar ş ı tehdit, tek bir fiil ile birden fazla ki ş inin hürriyetinden yoksun bırakılması örnek olarak verilebilir. Kasten öldürme, kasten yaralama, i ş kence ve ya ğ ma halinde aynı neviden fikri içtima uygulanmaz ve gerçek içtima yapılarak fail her bir suçtan ayrı ayrı cezalandırılır.
Birden Fazla Norm İhlali (Farklı Suç İse) Failin gerçekle ş tirdi ğ i fiil, aynı anda iki farklı hukuk normunu ihlal ediyorsa, tek bir fiille birden fazla suç meydana gelmi ş demektir. Farklı nev’iden fikri içtimada fail sadece en a ğ ır suç yüzünden cezalandırılır. Hangi normun daha a ğ ır cezayı gerektirdi ğ i ise somut olaya bakılarak tespit edilecektir. En a ğ ır cezayı öngören suçu bulmak için ihlal edilen hükümlerde ki soyut cezalar kar ş ıla ş tırılır.* Normalde lehe olan kanun uygulanır ilkesi, fikri içtima için söz konusu de ğ ildir. Aleyhe olan kanun hükümleri uygulanır. *S. Dönmezer, S. Erman Ceza Hukuku Genel Kısım II, k. no 1133.
Fikri İçtima Not Herhangi bir suçun basit ve nitelikli halleri aynı suç olaca ğ ından, tek bir fiil ile ortaya çıkan bu suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz. Örnek Bir kavga sırasında A, B’ye bir cisim fırlatmı ş ve B’nin yüzünde kalıcı bir iz olu ş mu ş tur. Bu durumda orta da tek bir suç vardır (kasten yaralama) ve B’nin yüzünde kalıcı iz olu ş mu ş olması, kasten yaralama suçunun nitelikli halidir. Bu durumda A, neticesi sebebiyle a ğ ırla ş mı ş yaralama suçu yüzünden cezalandırılır.