MOTİVASYONEL GÖRÜŞME VE DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Kenan Taştan Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD

AMAÇ Katılımcıların motivasyonel görüşme hakkında bilgi sahibi olmaları

HEDEFLER Katılımcılar: Motivasyonel görüşmenin tanımını yapabilmeli, Davranış değişikliklerinde motivasyonel görüşmenin nasıl uygulandığını anlatabilmeli, Motivasyonel görüşmenin tekniklerini sayabilmelidir.

Motivasyon? Hemen herkes için farklı şeyler ifade etse de; genel olarak “Kişinin bir şeyi yapma ya da yapmama isteği” olarak tanımlanabilir. Söylenen mi? Yapılan mı? Motivasyon kişinin söylediğinden çok yaptığıdır. O halde doktorun/terapistin görevi hastanın değişim yönünde eyleme geçmesini sağlamaktır.

Motivasyon Üç temel öğeden oluşur; İsteklilik Yapabilir olduğuna inanmak Hazır olmak

İkilem Her hangi bir karar verirken ikilemde kalmak normal bir davranış biçimidir. Kararın eksileri artılarından daha ağır basıyorsa, kişinin davranış biçimini değiştirmesi çok zordur.

Motivasyonel Görüşme (MG) Nedir? Kişilerin sorunlarını anlamalarını ve değişim amacıyla eyleme geçmelerini sağlamak için yapılan yardımın özel bir yoludur. Temel amacı, kişilerin alacakları kararların artılarının eksilerinden daha fazla olacağının farkına varmalarına yardımcı olmaktır.

MG İlkeleri Empatik ol Çelişkileri vurgula( İstediğiyle olduğu arasındaki farkı göster) Tartışmadan kaçın Dirençlerin üzerine gitme (ayna tut) Öz güveni pekiştir, Kendine yeterliliği destekle Sorumluluğu hastaya ver Hastayla işbirliği içinde ol Ambivalans üzerinde çalış Geri bildirim ver

MG’nin Kullanıldığı Alanlar Sigara bırakma, Alkol bağımlılığı tedavisi, Akut inme sonrası rehabilitasyon, Tip 2 diabetes mellitusta yaşam tarzını değiştirme, Astım tedavisini sürdürme, HIV’li hastaların antiretroviral tedavilerini alması, Kardiyak bakım,

MG’nin Kullanıldığı Alanlar Kronik ağrı, Diyet yönetimi, Madde bağımlılığı, Anksiyete bozukluğu, Depresyon, Travma sonrası stres bozukluğu, Cinsel davranış değişikliği, Kan basıncı, kontrolü, …

MG’ nin Temel İlkeleri Empetinin gösterilmesi Çelişkilerin ortaya çıkarılması Tartışmadan kaçınma Dirençle çalışma Kendine yeterliliği destekleme

MG de Temel Etkileşim Stratejileri Özetleme Açık uçlu sorular Kabullenme Yansıtmalı dinleme

Tartışmadan kaçınma:  Tartışmalar üretici değildir.  Tartışmak savunucu bir tutumu doğurur.  Direncin ortaya çıkması terapistin strateji değiştirmesi için bir uyarıdır.  Etiketleme gerekli değildir.

MG de doktorun/terapistin rolü otoriter olmamalıdır. “Ben bir uzmanım ve hayatını nasıl değiştireceğini sana söyleyeceğim” mesajından kaçınılması gerekmektedir. Hastalar her zaman bizim öğütlerimizi tutmak veya tutmamakta özgürdürler. Değişip değişmemek kişinin özgür seçimidir. Amaç hastanın içsel motivasyonunu artırmaktır.

MG, danışan merkezlidir. Kişi değişim yönünde karar vermediği sürece, MG sırasında çözüm önerileri sunulmaz. MG, kişinin değişmesini sağlamak için bir tuzak görüşme değildir. MG, insanlarla birlikte olmanın bir yoludur. Terapotik ilişki uzman/alıcı rolünden çok bir ortaklık/arkadaşlık ilişkisidir.

MG tekniğinde terapist, ikna etmeye çabalamaz. Değişim motivasyonu danışandan alınır, dışarıdan dayatılmaz. Ambivalansı çözmek danışmanın değil danışanın görevidir. Danışmanlık tarzı sessiz ve veriyi çıkartan bir tarzdır. Doğrudan ikna, saldırgan yüzleştirme ve tartışma motivasyonel görüşmenin kavramsal karşıtlarıdır.

Diğer Yaklaşımlar ve Motivasyonel Görüşme Tekniği

Teknik Görüşmeye odaklanmış bir şekilde başlanılmalıdır. Değiştirilmek istenene davranışla ilgili olumlu olarak konuşmaya devam edilmelidir. Değiştirilmek istenen davranışla ilgili olumsuz şeylerle ilgilide konuşulmalıdır. Hastanın/danışanın söyledikleri özetlenmelidir. Davranış değişikliği sonucunda nelerin değişebileceği konuşulmalıdır. Görüşme bir karar ile bitirilmelidir.

Önemli Noktalar Açık uçlu sorular Yansıtmalı dinleme Kabullenme

Erişkinlerde İşe Yaramayacak Teknikler Emir vermek, ne yapması gerektiğini dikte etmek Uyarmak, tehdit etmek Onların yerine çözüm üretmek İşin ahlaki boyutunu öne çıkarmak Her anlamda hem fikir olmak

Erişkinlerde İşe Yaramayacak Teknikler Her anlamda hem fikir olmamak Onlara “aklın yolunu göstermeye çalışmak” Yorumlamak, analiz etmek Teselli etmeye çalışmak Konuyu değiştirmek, şakaya almak

Motivasyonel Görüşmenin Etkinliği Motivasyonel görüşmenin danışanların davranışlarını değiştirmede etkin olduğu araştırmalarda gösterilmiştir. Bu tekniğin herhangi bir zararı veya yan etkisi olmadığı da saptanmıştır.

Motivasyonel Görüşmenin Etkinliği Araştırmalarda motivasyonel görüşmenin vücut kitle indeksi, total kan kolesterolü, kan basıncı, kan alkol konsantrasyonu ve standart etanol içeriği üstüne etkileri olduğu bulunmuştur. Bu etkilerin klinik olarak anlamlı olduğu da gösterilmiştir. Yapılan meta analizlerde kısa görüşmelerde bile (15 dakika) etkin olduğu belirtilmiştir.

Motivasyonel Görüşmenin Etkinliği Tekniğin başarısı terapistin eğitim geçmişine (doktor veya psikolog vb) dayanmadığı iddia edilmektedir. Etkinlik daha çok terapist ve danışan arasındaki ilişkinin kalitesinden ve terapistin aldığı motivasyonel görüşme tekniğindeki yeterliliği veya yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.

Motivasyonel Görüşmenin Etkinliği Araştırmalar motivasyonel görüşme tekniğinin çeşitli yaşam biçimleri sorunlarında etkili olduğunu, sorunun fizyolojik veya psikolojik olmasının herhangi bir etki göstermediğini saptamıştır. Bu durum, motivasyonel görüşmenin davranış sorunları yaşayan farklı ve geniş gruplarda uygulanabilirliğinin olduğunu göstermektedir.

“Hiçbir yerde değilim, bir yoldayım…”