Tütün Kontrolünde Aile Hekiminin Rutindeki Rolü Dr Zeynep Ayfer Aytemur İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD Malatya.

... konulu sunumlar: "Tütün Kontrolünde Aile Hekiminin Rutindeki Rolü Dr Zeynep Ayfer Aytemur İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD Malatya."— Sunum transkripti:

1 Tütün Kontrolünde Aile Hekiminin Rutindeki Rolü Dr Zeynep Ayfer Aytemur İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD Malatya

2 Sunum Planı Sigara Neden İçilir? 2 Sigara İçen Bireylerin Özellikleri 3 Pratik Yaklaşım 4 Hekim Sorumlulukları 1

3 Louis Pasteur (1822-1895) Bir hastalık üzerinde çalışırken hiçbir zaman ona ilaç bulmayı düşünmedim; bunun yerine hastalığın korunma yollarını araştırdım

4 Hastalıklar hakkında ayrıntılı bilgi Tarafsız ve sağlık konusunda uzman Sağlık konusunda birey ve kuruluşlara danışman Hasta ile birebir görüşme ve tavsiye sunma olanağı Karar vericilere ulaşma olanakları Toplumda güvenilir ve saygın pozisyon Hekim Sorumlulukları 1 Hekimlerin tütün mücadelesindeki önemi

5 Kendilerine başvuran her hastaya sigara içip içmediğini sormak, uygun bilgi ve öneride bulunmak Sigara içmeyerek ve işyeri ortamını dumansız hale getirerek hastalara ve topluma örnek olmak Bırakmak isteyen bireylere kısa klinik girişim ve farmakolojik tedavi uygulamak Rol modelTavsiyeTedavi Rutin pratikte hekimin yapabilecekleri

6 Bağımlılık yapan maddelerin santral etkileri Örnek Bağımlılık etkisi Morfin Çok güçlü Eroin Çok güçlü Barbitürat Güçlü Etanol Güçlü Anestezikler Orta Benzodiazepin Orta Amfetamin Güçlü Kokain Çok güçlü Kafein Zayıf Nikotin Çok güçlü Tip Narkotik analjezikler SSS depresanları Anksiyolitikler Psikomotor uyaranlar Sigara Neden İçilir? 2

7 (Ödüllendirme yolu, psikostimulan ve pozitif pekiştirici etki) (Nikotin reseptörleri)

8 Deneme dönemi dışında her gün tekrarlanan madde kullanımı İçme isteğinin engellenemediği düzenli kullanma (kompulsif kullanım) Bilinç dışı öğrenilen ve yaşanan bir davranış şekli Bırakıldığı zaman ortaya çıkan ciddi fiziksel yoksunluk belirtileri

9 Pozitif güçlendirici etki Zevk alma İş performansında artma Hafızada iyileşme Negatif güçlendirici etki Anksiyete ve gerginlikte azalma İştahın baskılanması Yoksunluk belirtilerinde iyileşme Nikotinin etkileri

10 Bırakmayı düşünmeyen olgu Düşünme Hazırlanma Deneme Sürdürme Nüks Kalıcı değişiklik Sigara bırakma sürecindeki davranış değişikliği evreleri Sigara İçen Bireylerin Özellikleri 3

11 Çevresel ve sosyal faktörler. Medya, merak, aile. Sosyoekonomik yapı. Kültürel yapı Davranışsal ve psikolojik faktörler. Öğrenme. Madde kullanımı. Kişisel özellikler Biyolojik faktörler. Genetik yapı. Çevre faktörlerinin etkilediği beyin değişiklikleri. Stress Tütün kullanımı Bağımlılık Bırakma Nüks

12 Tedavi edilebilir bir davranış kusuru Sigara içmek Kronik ve alevlenmelerle seyreden bir hastalık

13 Kısa klinik görüşmeler: Polikliniğe herhangi bir nedenle başvuran olgu 3-5 dakikalık görüşme Hastalıkları nedeniyle tekrarlayan başvurularında sigara ile ilgili desteği sürdürme Bireysel görüşme Eğitim materyali Pratik Yaklaşım 4

14 Yaklaşım Bırakma denemesi için istekli olgular Bırakma denemesi için isteksiz olgular Sigarayı yeni bırakmış olgular

15 Bırakma denemesi için istekli olgular Sor Öner Değerlendir Sigara içme özelliğini ve sürecin hangi evresinde olduğunu belirle Hedefe yönelik tutum belirle Destekle, İzle Polikliniğe gelen olgu

16 Tedavi planı oluştur Sigara sayısı Kararlılık durumu Bağımlılık ölçümü Geçmiş deneyimler Tetikleyiciler Tercihler Yön verecek bilgileri kullan Bırakma denemesi için istekli olgular

17 Tedavi süresince destek Farmakoterapi Sorun çözme becerileri Bırakma programı Gün belirleme, çevre ile paylaşım, yoksunluk öngörü Erken ve geç dönem sorunlar, tetikleyici ve koşullu uyaranlara önlem NYKT, bupropion, vareniklin Klinik ve sosyal destek, takip, eğitici materyal Bırakma denemesi için istekli olgular

18 Davranışsal ve bilişsel teknikler Çeşitli ruhsal bozuklukların tedavisi, alışkanlıkların değiştirilmesi ve diyet programlarında kullanılır Değiştirilmesi istenen sorun davranışı ortadan kaldırma esasına dayanır

19 Bilişsel yöntem İstek geldiğinde; - İçme isteğinin geçici olduğunu aklına getirmek - Bırakma nedenlerini hatırlamak, vb zihinsel bir manevra ile isteğin savuşturulması Davranışsal yöntem İstek geldiğinde; - Derin nefes almak - Ortam değiştirmek - Duş almak - Yürüyüşe çıkmak - Dikkati başka yöne çekmek, vb fiziki etkinlikler ile isteğin savuşturulması

20 Nikotin yerine koyma tedavisi Nikotin bandı Nikotin sakızı Nikotin içermeyen tedavi Bupropion Vareniklin Farmakoterapi

21 Başarı Kombinasyon İzlem Evreye uygun yaklaşım Farmakoterapi Davranışsal ve bilişsel yöntemler + ++

22 GOETHE