Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919
Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk cemiyetinin katkılarıyla toplandı. Kongrenin toplanma amacı Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti ve Doğu Karadeniz’de bir Pontus devleti kurulmasına engel olmaktı.
Kongreye doğu illerinden gelen 57 temsilci katılmıştır. Mustafa Kemal ve Rauf Bey’in Kongreye katılabilmesi için seçilen iki delege istifa etmiştir.
Kongrede üyeler tarafından Mustafa Kemal başkan olarak seçilmiştir.
Kongre sonunda alınan kararlar şunlardır: Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, birbirinden ayrılamaz. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekün kendini savunacaktır. Kuvayımilliye’yi etkin, milli iradeyi hakim kılmak esastır. Manda ve Himaye kabul edilemez.
Kongrede, dokuz kişiden oluşan Temsil Heyeti seçildi ve başkanlığına Mustafa Kemal getirildi. Bu durum Milli Mücadele’nin liderliğe konusunda Mustafa Kemal’in önünü açmıştır.
Kongre kararları yurdun her yerine, İstanbul’daki işgal kuvvetlerine ve yabancı devlet temsilciliklerine gönderildi.
Erzurum Kongresi; amacı ve toplanış biçimi olarak bölgesel, aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongredir. Kongrede ilk kez milli sınırlar ve yeni bir hükumet kurmaktan söz edilmiştir.
Manda ve himaye fikri ilk kez Erzurum Kongresi’nde reddedilmiştir. Kongre, Mustafa Kemal’in kısa bir konuşması ile kapanmıştır. Ahmet Kuş 11/i 257