PROF.DR. FİLİZ GİRAY ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ YÜKSEKÖĞRETİMİN FİNANSMANI

1)TAM KAMUSAL MAL VE HIZMETLER KAMU 2)YARI KAMUSAL MAL VE HİZMETLER KAMU VE ÖZEL EĞİTİM -Kişisel Faydalar -Toplumsal Faydalar Pozitif Dışsallıklar ÖZEL SEKTÖR KAMU KESIMI -Kişisel Faydalar -Toplumsal Faydalar KAMU EKONOMİSİNDE EĞİTİM

Yükseköğretimde kişisel faydalar temel eğitime göre daha yüksektir.  Üniversite eğitimi bireyin gelirinde,  ABD’de % 75  Türkiye’de % 8 oranında artırmaktadır Eğitimin kişisel ve toplumsal faydaları (getirileri) temel eğitim ve yükseköğretimde farklılık göstermektedir.

 EĞİTİM, ÜRETİM, TÜKETİM VE FİNANSMAN YÖNÜ BULUNAN BİR EKONOMİK MALDIR.  Yükseköğretimden kim yararlanıyor sorusundan kim ödemeli sorusuna bir dönüşüm bulunmaktadır. YÜKSEKÖĞRETİMİN FİNANSMANI

Yükseköğretimin finansmanı konusunda İki Farklı Görüş Bulunmaktadır: Yükseköğretim maliyetinin devlet tarafından karşılanması görüşü. 1) İdeolojik Nedenler 2) Teknik ve Pragmatik Nedenler 3) Politik ve Stratejik Nedenler Yükseköğretimin maliyetinin özel kaynaklar ile kamu arasında paylaşımı görüşü. 1) Yükseköğretim birim maliyetinin artması 2) Gelir dağılımını bozucu etki 3) Eğitimin yarı kamusal hizmet olması

TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİMİN FİNANSMANI Finansman sorunu yükseköğretimden beklenen işlevlerin sağlanmasını büyük ölçüde engellemektedir. Bu durum örneğin verimlilik artışı karşılaştırmalarında da görülmektedir.

Bazı OECD Ülkelerinde Büyümenin Kaynağı Olarak Verimlilik durumu(%) Ülkeler Dönem Aralığı Toplam Faktör Verimlilik Katsayısı ABD Kanada Japonya Belçika Danimarka Finlandiya Fransa Almanya İtalya İsveç Türkiye

Türkiye’de devlet üniversitelerinin finansman kaynakları; Kamu kaynakları ile finansman ve özel kaynaklarla finansmandan oluşmaktadır. 1) Yükseköğretimin Kamu Kaynakları ile Finansmanı Bütçe ödeneklerinden oluşmaktadır.

Yükseköğretim Bütçesinin Yıllar İtibariyle Gelişimi (Bin TL)

Yükseköğretim Bütçesinin Toplam Bütçe İçindeki Payı (%)

GSYİH’nın % Olarak Öğrenci Başına Düşen Kamu Yükseköğretim Harcaması Ülke İsveç45,038,9 İsviçre64,153,1 Norveç49,344,4 Hollanda43,742,3 Türkiye33,226,9

Yükseköğretimde Okullaşma Oranı (%)

2) Yükseköğretimin Özel Kaynaklar ile Finansmanı Yükseköğretimin özel kaynakları Özel gelirler Döner sermaye gelirleri Katkı payları(Harçlar) Bağışlar ve yardımlar gibi

Yükseköğretim Kurumlarının Gelir Kaynaklarının Toplam İçindeki Payı (%)

HARÇLAR Öğrenci katkı payları % 4-6 düzeyinde kalmaktadır. Bu oran, yükseköğretimin sağladığı kişisel ve toplumsal ekonomik getiri oranları farklılıklarına bakıldığında düşük kalmaktadır.

Yüksek Öğretimin Finansman Kaynakları Yıllar Devlet Bütçesi Döner Sermaye ve Diğer Katkı Payları

Yükseköğretimin Kişisel ve Toplumsal Ekonomik Getiri Oranları (%) Kişisel Getiri Toplumsal Getiri Akalın (1980)10,58,3 Türkmen (2002) 26,519,0 Tansel (1994)16,28,5 Tansel (2008)22,9-

1.Bütçe Gelirlerinden Eğitime Ayrılan Kamu Kaynaklarını Artırmak Yükseköğretim harcamalarının GSYİH içindeki payı AB’de ortalama % 1,13 iken, Türkiye’de % 0,8. GSYİH’nın yüzdesi olarak yükseköğretimde öğrenci başına düşen kamu harcaması tutarı Türkiye’de % 26,9 iken; İsviçre’de % 53,1, Hollanda da % 44,4, ve OECD ortalaması % 36,7’dir. ÖNERİLER

2.Özel Finansman Kaynaklarını Artırmak Üzere Alınacak Önlemler Döner sermaye ve diğer gelirlerin payının artıracak bazı yasal düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Burs sistemini geliştirmektir. Öğrenci kredileri Öğrenci kredilerinin iki unsur bulunmaktadır. Bunlar; i) Kredilerin çeşidi ii) Finansman kaynağı - İpotek Tipi Krediler - Kamu - Gelire Bağlı Krediler - Özel