5 İçerik Çevre ? Hazırlayan, Songül KIRMIZIKAN Sunan, Çevre Nedir Çevre’nin Tanımları Temel Çevre Sorunları Toplum, kültür, çevre tanımları Çevre Kirliliği Nedenleri Önlemleri Gelişmekte olan ya da az gelişmiş Ülkelerde çevre sorunları nedenleri Türkiye’de Çevre Süreci Tarihe Geçen Büyük Çevre Felaketleri Geri Dönüşüm Faktörleri Atık Maddeler Çevre Ekonomisi Çevre ? Hazırlayan, Songül KIRMIZIKAN 5 Sunan, Tarık KOCUK ve Songül KIRMIZIKAN Gaziantep Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği (İÖ)

Çevre Nedir ? Dünya üzerinde yaşamını sürdüren canlılarının hayatları boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. Hava, su ve toprak bu çevrenin fiziksel unsurlarını İnsan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise biyolojik unsurlarını teşkil eder.

 Dünya'yı çevreleyen, çoğunluğu azot ve oksijenden müteşekkil,  renksiz ve kokusuz gazkütlesi. Hava Yerkabuğunun, toz durumuna gelmiş türlü doğal kütle kırıntılarıyla, çürümüş organik cisimlerden oluşan ve canlılara yaşama ortamı sağlayan yüzey bölümü. toprak (H2O) dur.  Bilim İnsanlarına göre yaşam su da başladı Su Sıklıkla renksiz olarak tanımlanmasına rağmen kızıl dalga boylarında ışığı hafifçe emmesi nedeniyle doğal mavi renge sahiptir. yaşam için vazgeçilmez olan, kokusuz ve tatsız katı sıvı ve gaz olarak bilinmektedir.

Ekosistem

Ekosistem Tanımı Ekosistem, belirli bir kısımda bulunan canlılar ile bunları saran cansız çevrelerinin karşılıklı ilişkileri ile meydana gelen ve süreklilik arz eden ekolojik sistemlerdir. Ekosistemlerde yaşam, enerji akışı ve  besin döngüleriyle sürer.

Biliyor musunuz? Çevreyle ilgili bozulmalar en temel sebepleri arasında insan kaynaklı etkenlerden doğal yapının bozulmasıyla oluşmaktadır.

Ozon tabakası’nın delinmesi Yerkürenin giderek ısınması İnsan Sebebi İle Doğal Dengenin Bozulma Nedenlerinden Bazıları Hava su ve topraklarımızın her geçen gün artan oranda kirlenmesi ve önemli bir kısmının kullanılamaz hale gelmesi Özellikle Büyükşehir ve sanayi bölgelerinin çevre kirliliği sebebiyle yaşanılamaz hale gelmesi Ozon tabakası’nın delinmesi Yerkürenin giderek ısınması Kanser ve benzeri hastalıkların artışı Doğal kaynakların hızla tüketilmesi

Fiziksel Çevre Nedir ? Yakın çevreyi tamamlayan ve doğal koşulları yapay yolla destekleyen veya geliştiren ortamdır. Aydınlatma, ısıtma, havalandırma, sağlıklı barınak fiziki çevreyi oluşturan ve insanın sağlığını etkileyen önemli öğelerdir.

Doğal çevre Nedir ? İnsanların sürekli yaşadıkları, insanların diğer canlılarla karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları, dağlar, ovalar, çayırlar, ormanlar, göller, denizler, ırmakların Ekosistem'de, bir alandaki canlı organizmalar ve cansız varlıkların hepsinin birden oluşturduğu sistemdir.

Yapay Çevre Nedir ? İnsanların, günlük yaşamlarını sürdürdükleri ev, işyeri, taşıt araçları, kamuya açık sinema, tiyatro ve fabrika gibi yerler yapay çevreleri meydana getirirler. Yaşadıkları doğal çevreyi, amaçları doğrultusunda değiştirerek kendilerine bir yapay çevre meydana getirdiler.

Toplumsal Çevre Nedir ?

Toplumsal Çevre Paradigması 1. Bireylerin ve insan topluluklarının yaşayış ve davranımları ile ulusların ve kültürlerin gelişimi üzerinde rol oynayan toplumsal koşulların ve etkilerin tümü; toplumsal ortam. 2. Çocuğun gelişmesini ve kişilik kazanmasını etkileyen ve aileyi, arkadaş kümesini, okulu ve yakın çevreyi kapsayan toplumsal ortam 3. Toplumun bireye etki yapan kurum, kalıp ve süreçlerinin tümü 4. Hayatın gelişmesinde etkili olan doğal, toplumsal, kültürel dış faktörlerin bütünlüğü. Bir kimse ile ilişkisi bulunanlar, 5. Bir arada, bütün olarak yaşamak.

Toplumsal Çevre Tanımları Aynı toprak parçası üzerinde bir arada yaşayan ve temel çıkarlarını sağlamak için iş birliği yapan insanların tümü, cemiyet. Topluluk. Toplum Toplumla ilgili, topluma ilişkin, içtimai, maşerî, sosyal. Kültürel Çevre İnsanların yeryüzeyine dağılışını ve bu dağılımı belirleyen etkileşim biçimlerini inceleyerek yerleşimlerin doğal işlevsel yapısını ortaya koymaya çalışan bilim dalı. Toplumsal Büyüklük ve niteliği ne olursa olsun her toplumun yarattığı kendine özgü kültürü, örf, adet, gelenek ve göreneklerini bulunmaktadır.. Toplumsal Çevrebilim Çevrenin belirli bir tür varlık için anlamlı ve etkili olan parçası Yakın Çevre

Çevresel Dengeler ve Bu Dengeler Üzerinde Oluşan Kirlilik ve Nedenleri

Hava Kirliliği Nedir ? Düşünün bi maskelerle yaşadığınızı ! Havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve uzun sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. Düşünün bi maskelerle yaşadığınızı !

Hava kirliliğinin sonuçları Kirli hava, insanlarda kronik obstrüktif akciğer hastalıklarının v.s. artmasına sebep olmaktadır.   Örneğin; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği,  karbon monoksit  (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürt dioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır. Ayrıca kükürt dioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir.

Sanayi, endüstri ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabildiği öngörülmektedir.

Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olur. Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır.

Hava Kirliliği Oluşmaması İçin Alınacak Tedbirler I Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalı, Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli, Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeli,

Hava Kirliliği Oluşmaması İçin Alınacak Tedbirler II Kalorifercilerin ateşçi kurslarına katılımı sağlanmalı, Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeli Kullanılan sobaların  TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalı

Hava Kirliliği Oluşmaması İçin Alınacak Tedbirler III Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri kullanılmalı, Sanayi tesisleri kurulurken yeşil alanlar artırılmalı, planlanmalı, sanayi atıklarının yeterince filtre edilmeden havaya verilmesi önlenmeli, Kentlerde arabaların egzozlarından kaynaklanan kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır. Bu kirleticiler kış aylarında ozon oluşmasına neden olduğu için canlıların solunumunu güçleştirir.

Hava Kirliliği Oluşmaması İçin Alınacak Tedbirler IV İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, yakıt olarak kullanılan doğal gazın toplu ulaşım araçlarında kullanılması yaygınlaştırılmalı , Ormanların tahribatı önlenmeli, ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmeli,ağaçlar kesilmemelidir Kloroflorokarbon gibi maddelerin etkileri ile ozon tabakası zarar görmektedir. Bu maddelerin yerine kullanılabilecek kimyasallar araştırılmalıdır.

Gürültü Kirliliği Nedir?  İnsanların huzur ve sükununu bozan, ruh ve beden sağlığını bozacak seviyede iş verimini düşüren istenmeyen sese gürültü denir.

Tabiatın sesleri dinleyiniz size huzur verir. İnsanlar normalde (dba) 55 ila 60 rahatsız edici olarak 60 ila 65 rahatsızlık belirtilerini arttırır 65 ve üstü Davranış bozukluklarına, işitme eşiği kaymasına, sinir ve sindirim sistemlerinin bozulmasına, Karar vermede güçlük, uyku düzensizliği, kan basıncının artışı, zihinsel etkilerde gerileme vb bir çok sorun yaratmaktadır. YÜKSEK SES RAHATSIZ EDİCİDİR. Tabiatın sesleri dinleyiniz size huzur verir.

Su Kirliliği!

Su Kirliliği Nedir? Bu olay, evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan su ortamlarına boşaltılmaları, tarımda üretimi arttırma ve koruma amacıyla kullanılan gübre ve ilaçların sulu ortama taşınmaları sonucu oluşur.

Su Kirliliği Nedenleri Toprağa verilen asit, yağ ve benzeri atıkların topraktan süzülerek suya karışması Dinlenme amacıyla yapılan gezilerde, deniz, göl ve nehir civarında kullanılan maddelerin atıklarının (poşet, şişe, kâğıt vs.) suya atılması •          Deniz kıyılarında kumsallardan kum alınması nedeniyle plajların bozulması •          Akarsu yatak ve kenarlarından kum alınarak derelerin yataklarının değiştirilmesi, suyun akışının engellenmesi veya zorlaştırılması •          Kirleticilerin egzost gazlarıyla havaya verilmesi ve daha sonra yağışlarla toprak yüzeyine inip süzülerek suya karışması

Toprak Kirliliği Nedir ? Deterjanlar, ağır metallere ait tuzlar, DDT benzeri kimyasal maddelerin oluşturduğu maddeler, plastikler, florlu polimerler kimyasal gübreler gibi maddeler oluşturur. Bu maddeler toprakta uzun süre parçalanmadan kalarak toprak kirliliğine neden olurlar. Toprak Kirliliği Nedir ?

Toprak Kirliliği Nedenleri I Hızla artan dünya nüfusu, Plansız sanayileşme ve kentleşme, Bölgesel savaşlar, Nükleer denemeler, Kullanıldıktan sonra çevreye atılan piller, Yerleşim alanlarından çıkan atıklar, endüstri atıkları, ağır metaller,

Toprak Kirliliği Nedenleri II Egzoz gazları, ozon, karbonmonoksit, kükürtdioksit gazları, Bilinçsiz kullanılan tarım ilaçları, Yapay gübreler, Hava kirliliği sonucu oluşan asit yağmurları, Plastik poşetler, Evsel atıklar (teneke, içecek kutuları…) toprağın kirlenmesine neden olan etkenlerdendir. Bu kirleticiler topraktaki besin maddelerinin gelişimini de değiştirir.

Çevre Kirliliği Nedir Doğanın temel fiziksel unsurları olan, hava, su ve toprak üzerinde olumsuz etkilerin oluşması ile ortaya çıkan ve canlı öğelerin hayati aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen çevre sorunlarına "Çevre Kirliliği’’ adı verilmektedir. Doğal olmayan bir şekilde insan eliyle bozulmasıdır. ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilir.

Çevre Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Önlemler I Açığa atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak bizlere zehir olarak geri döneceğinden, açığa pil atmayınız Herhangi bir ürünü alırken geri dönüşümlü olmasına dikkat ediniz Doğal bileşenli temizlik ürünleri kullanınız Şarj olunabilir pilleri tercih ediniz Çöpü kaynağında azaltmalıyız, yoksa çöp dağlarında nefes alamaz hale geliriz Kağıtsal atıkları tutumlu kullanıp, kullanılmış kağıtların geri kazanılmasını sağlayınız

Çevre Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Önlemler II Evsel atıklarınızı ayrıştırarak poşetleyip, geri dönüşüme katkı yapınız Ambalaj ürünlerini atmayıp, ambalajlarınızda tekrar kullanınız Bir defa kullanılıp atılan poşetler yerine, sürekli kullanılabilen bez torba ve fileleri tercih ediniz Plastik atıklar doğada çok geç ve zor parçalandığından tekrar kullanımını sağlayınız Plastik ve naylon atıkları yakmayınız Alışverişlerinizde cam şişe ve kapları tercih ediniz

Çevre Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Önlemler III Bahçenizde kimyasal gübre yerine, organik atıklar (hayvan-bitki atıkları) kullanınız Tıbbi atıklarınızı mutlaka belediye görevlilerine teslim ediniz Aşırı gürültü yapmayınız, yapanları uyarınız Gidilebilecek yerlere yaya giderek, oto egzoz gazı atılımını önleyiniz Gereksiz yere elektrik enerjisi kullanmayınız Temiz su israfından kaçınınız Atık sularınızı açığa akıtmayınız

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri 1- Atom Bombası 1945 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin attığı bombalar Japonya’ya çok zarar vermiştir. Termonükleer bombanın bulunmasından sonra atom bombası taktik silahı olmuştur. Nükleer silahların üretimine başlanmasına neden olmuştur. İlk olarak Nazi Almanya’sına atılacaktı. Ama savaşta Almanya yenilince Japonya’ya atıldı. İkinci Dünya Savaşı’nda, savaş amacıyla kullanılan ilk atom bombası, 6 Ağustos 1945′te Japonya’da Hiroşima şehrine atıldı. Patlamada 66,000 kişi öldü, 69,000 kişi de yaralandı. Üç gün sonra Nagasaki’ye atılan atom bombası ise 37,000 kişiyi öldürdü, 40,000 kişiyi yaraladı. Hiroşima’da ilk anda 70 bin, Nagasaki’de ilk anda 27 bin insan “buharlaşarak” yok oldu. Hiroşima’da birkaç yıl içerisinde ise “radyasyonun ölümcül etkisinden” 140 bin insan öldü İki ay içinde bombanın gizli silahı olan radyasyon, ölü sayısını 135 bine çıkardı. Nagasaki’ye atom bombası saldırısı Amerika Birleşik Devletleri, II. Dünya Savaşı’nın son günlerinde Hiroşima’ya atom bombasını attıktan 3 gün sonra 9 Ağustos 1945 (Amerikan kaydına göre 10:58’de, Japon kaydına göre saat 11:02’de), Plütonyum-239 tipi atom bombası “Fat Man” (Şişko Adam, resmî adıyla Mark III) ile ikinci katliâmı gerçekleştirdi. Atom bombasıyla Nagasaki’nin toplam nüfusu yaklaşık 240.000 kişi içinde 74.000 kişi hayatını kaybetti ve binaların yüzde 36’sı tamamen yok edildi. 2007’te, Nagasaki belediyesinin resmî listesine göre, o an öldürülen veya daha sonra atom bombasının etkisiyle ölenlerin toplam sayısı 143.124’a ulaşmıştı.

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri Çernobil Çernobil dünya tarihindeki en kötü nükleer felaket olarak gösteriliyor. 26 Nisan 1986 tarihinde Ukrayna’daki Çernobil nükleer santralindeki reaktörlerden birinde patlama meydana geldi. Yaşanan nükleer çekirdek erimesi nedeniyle atmosfere karışan radyasyon, Hiroşima ve Nagazaki atom bombalarının geride bıraktığından daha fazlaydı. Radyoaktif serpinti batıya yayılarak, Sovyet Rusya üzerinden Avrupa’ya yöneldi. O günden bu yana, binlerce çocuğa tiroid kanseri teşhisi konulurken, santralin çevresindeki 32 kilometrelik alan girişi yasak bölge ilan edildi. Dört nolu reaktör bugün yavaş yavaş çürümeye devam eden büyük, beton bir muhafaza içine alındı. Santralin geri kalanındaki faaliyet 2000 yılında durdurulsa da 4 bin işçi santralde değişik görevlerde çalışıyor.

Tarihin en kötü çevre felaketleri Bhopal felaketi 12 Aralık 1984 günü, gece yarısı civarında ABD’nin Union Carbide böcek ilacı firmasının Hindistan’ın Bhopal kentindeki fabrikasında yaşanan kaza, 45 ton zehirli gazın atmosfere sızmasına neden oldu. Birkaç saat içinde binlerce insan hayatını kaybetti. Felaketi takip eden aylarda yaşanan ölümler ile hayatını kaybeden insan sayısı 15 bini buldu. Sızıntıdan dolayı yaklaşık yarım milyon insan körlük, organ yetmezliği ve sakatlık gibi sağlık sorunlarıyla karşılaştı. 1989 yılında Union Carbide şirketi kurbanlara yarım milyar dolar ödeme yaptı ancak bu miktar kazanın yaralarını sarmak konusunda yeterli olmadı.

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri Kuveyt petrol yangınları Saddam Hüseyin Körfez Savaşı’nı kaybettiğini biliyordu. 1991 yılında yaşanan savaşta son günlere yaklaşılırken, Saddam askerlerinden Kuveyt’in petrol kuyularını ateşe vermesini istedi. Yaklaşık 600 kuyu ateşe verildi ve alev kulelerine dönen kuyular yaklaşık 7 ay boyunca yandı. Basra Körfezi zehirli duman, is ve kül ile kaplandı. Yağmurlarım simsiyah yağdığı bölgede petrolden göller oluştu. Durum öyle bir noktaya gelmişti ki, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, “Bölgedeki kum ve çakılın petrol ile birleşip katılaşarak Kuveyt’in neredeyse yüzde 5’ini kaplayan bir tabaka oluşturduğunu” belirtti. Petrol içeren sis içinde kalan tahıllar çürüdü, hayvanlar ise akciğerlerini kaplayan sıvı yüzünden telef oldu.

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri Exxon Valdez 24 Mart 1989 günü, Exxon Valdez petrol tankeri ABD’nin Alaska eyaletindeki Prens William Koyu’nda kayalara oturdu. Sonuç olarak 40.9 milyon litre petrol soğuk sulara karıştı. Sızıntı bir süre sonra 800 kilometrelik bir alana yayıldı ve binlerce kilometrelik kıyı şeridini etkiledi. Binlerce kuş, balık, fok, su samuru, 11 binden fazla insan ve 1,000 teknenin temizleme çalışmalarına karşın telef oldu. Exxon Valdez, ABD tarihinde bugüne dek görülen en büyük petrol sızıntısı faciası kabul edilse de, bugün Meksika Körfezi’nde yaşanan petrol sızıntısı onu bile geride bırakabilir.

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri Aral Denizi Nisan ayının başlarında, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Ban-ki Mun Orta Asya’ya düzenlediği gezisinde, her yönde binlerce kilometre boyunca genişleyen bir çölün ortasındaki “gemi mezarlığını” ziyaret etti. Mun’un bastığı topraklar aslında Aral Denizi’ydi. Özbekistan ve Kazakistan arasında bulunan Aral, bir zamanlar dünyanın en büyük dördüncü gölüydü. Neredeyse İrlanda kadar büyük olan göl, Sovyet Rusya’nın 1960’lardan itibaren uyguladığı sulama projelerinin su kaynaklarına giden yolları saptırması nedeniyle yüzde 90 civarında kurudu. Bir zamanlar balıkların kaynadığı göl, bugün tuz ve kum fırtınalarına ev sahipliği yapan ve yüzlerce kilometrelik alanda insan ve hayvan hayatını tehdit eden dev bir çöle döndü. Bugün bu çölün ortasında bulunan tekneler, hem hüznün, hem de düşsel bir dünyayı gözler önüne seriyor.

Tarihin En Kötü Çevre Felaketleri Seveso Felaketi 10 Temmuz 1976 günü İtalya’nın kuzeyinde bulunan kimyasal bir tesisten beyaz bir diyoksin bulutu sızdı. Zehirli bulut, kısa zamanda Milano’nun kuzeyinde kalan Seveso kasabasına ulaştı. İlk olarak hayvanlar ölmeye başladı. TIME, bu olayın bir ay sonrasında, “Bir çiftçi kedisinin aniden düşerek öldüğünü gördü ve ölüsünü almak için yanına gittiğinde, hayvanın kuyruğu düştü” diye yazdı. 

Kirlenme sınır tanımamakta, sadece kullanıldığı alanda değil kilometrelerce uzaktaki yaşamı da etkilemektedir. Unutmayın!

Gelişmekte ya da Az Gelişmiş Ülkelerde Çevre Sorunları

Gelişmekte ya da Az Gelişmiş Ülkelerde Çevre Sorunları Çevre sorunlarının sebep olduğu bazı sonuçlarının evrenselliği anlaşıldıktan sonra global anlamda bir çevre bilinci uyanmaya başladı. insanlık üzerindeki etkilerinin tam olarak anlaşılması son yirmi yılda meydana geldi. Daha önceleri su ve hava kirlenmesi olarak görülen ve daha çok sanayi bölgelerinde rastlanan çevre sorunlarının, toksik atıklardan, ozon tabakasının incelmesine, tabiattaki biyolojik zenginliğin yok olmasına, yani bazı canlı türlerinin bir daha dönmemecesine yok olmasına, iklim değişikliklerine, deniz ve okyanusların kirlenmesine kadar uzandığı görüldü.

Bir çevre düşünürünün kullandığı simge ile, aynı gemideyiz, Bu geminin batması ile hepimiz batacağız. Her ne kadar üst güvertede yaşayanlar daha çok sorumlu olsa da.

Ayrıca çevre kirliliğinin sadece insanın maddî ve ruh sağlığını tehdit etmediği; medenîyet ve kültürel varlıkları da tehdit ettiği ortaya çıktı. Sadece zengin ve gelişmiş ülkeleri değil, gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkeleri de aynı derecede etkilemektedir. Zira bu sorunların bazıları global iken, bir kısmı bölgesel ve diğer bir kısmı ise mahallî sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tüm insanlığı tehdit eden global çevre sorunlarının başlıca nedenleri İklim değişmesi, sera etkisi, ozon tabakasının incelmesi ve hızlı nüfus artışıdır. Dünyamız âdeta bir canlı gibi hassas eko sistemlerden meydana geldiğinden, global çevre sorunlarının sonuçlarından tüm canlılarla beraber insanlar da etkilenmektedirler Bölgesel Çevre Sorunları ise, daha çok ortaya çıktıkları bölgedeki eko sistemleri ve dolayısıyla insanları tehdit eden sorunlardır. En önemlileri ise, Eko sistemlerin tahribi ve Biyolojik zenginliğin kaybolmasıdır.

Mahallî Çevre Sorunlarına : Atık Maddeler (Çöpler), Sanayi ve Kimyasal Atıklar ve Zehirli Atıklardır. Kirlenen hava, su ve denizin yanında; yok olan ormanlar ve buralarda yaşayan canlılar. Bunların bir sonucu olarak değişen iklim. Bir yandan kavurucu sıcaklar, bir yandan sel felâketleri. Son birkaç yıldır âdeta Hz. Nuh’tan bu yana yaşanan en büyük sel felâketlerine şahit olunmaktadır.

Çevrenin tahribine seyirci kalan, başka bir ifadeyle çevreyi bilinçsizce tahrip eden; ondaki ilahi denge ve ahengi göz ardı eden modern insan, bunun bedelini çok pahalıya ödemektedir.

Rum suresinin 41. Âyeti gerçekten anlamlıdır: İnsanların bizzat kendi işledikleri yüzünden karada ve denizde düzen bozuldu. Allah, belki pişmanlık duyup dönerler diye, yaptıklarının bir kısmının cezasını onlara dünyada tattıracak.

Tüm İnsanlığı Tehdit Eden Global Çevre Sorunlarının Başlıca Nedenleri Su Hava Toprak Ormanlar Nüfus Artışı Kimyasal Atıklar Çarpık Kentleşme

Ozon Tabakasının İncelmesi Sanayileşmiş ülkelerde yeryüzü kaynaklarının kontrolsüz harcanması sonucu ozon tabakasının tahribi, asit yağmurları, sera tesiri, hava, kara ve denizlerin kirlenmesine, ormanların ve tarım alanlarının azalması hayat alanını giderek daraltmaktadır. Ozon tabakasının incelmesinin başlıca tehlikesi cilt kanserlerinin artmasıdır. Sera etkisinin temel nedeni ise petrol ve kömür gibi fosil yakıtların kullanımıdır. Bu durumunun zamanla oluşturabileceği muhtemel neticeler arasında atmosfer ısısının artması, buzulların erimesiyle deniz seviyelerinin yükselmesi, karaların azalması, kuraklık ve dolayısıyla gıda kıtlığı tehlikesi sayılabilir.  Ayrıca, inşaat materyali, sentetik malzemeler içeren mefruşat ve çeşitli tüketim ürünlerinin (boya kâlemleri, inceltiler, cila, vernik...) içerdikleri bileşikler ev içi havasını kirleterek sağlık açısından zararlar oluşturabilmektedir. Asbest ve kurşun içeren boyalar bilhassa sağlık açısından tehlikeli olmaktadır.  

Nüfus Artışı Bu artan nüfusun dünyamızın sınırlı kaynakları için ciddî bir tehdit olduğu ileri sürülmektedir. Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde nüfusun çevreye verdiği baskı ve tehdidin daha çok olduğu söylenmektedir. Genç nüfusa iş ve istihdam sağlamak için daha çok doğal kaynak kullanılmakta veya tüketilmektedir. Ancak bunun tam tersini söyleyenler de azımsanacak gibi değil. Yani, gelişmiş ülkelerin doğal kaynakları daha çok kullandığı ve tükettiği ileri sürülmektedir. Gerçekten de, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanların aylık/yıllık olarak tüketimleri, gelişmiş ülkelerdeki insanlarla karşılaştırıldığında, gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların daha çok kaynak kullandığı veya tükettiği görülür. Bu da doğal kaynakları tüketme ve çevre sorunu/sorunları olarak karşımıza gelmektedir.

Çarpık Kentleşme Sanayileşme ve şehirleşme, çevre sorunlarının ortaya çıkışında iki temel etken olarak ortaya çıkmaktadır. Zira, “endüstri kenti, barındırdığı nüfus açısından tarihin en kalabalık kenti olmuş, aşırı nüfus yığılmaları çevreyi bozucu etkiler doğurmuştur.” Bugün dünya nüfusunun %50’den fazlası şehirlerde yaşamaktadır. Bu nüfusun büyük bir kısmı genel olarak alt yapı hizmetlerinin olmadığı kalabalık ve sağlıksız kenar gecekondu semtlerinde yaşamaktadır.

Tabiî çevrenin ortadan kalktığı; aşırı kalabalık ve gürültülü şehir hayatı beden ve ruh sağlığını büyük ölçüde etkilemektedir. Kompleks ve sağlıksız hayat şartlarına bağlı olarak alkolizm, ilâç tutsaklığı, uyuşturucu alışkanlığı, psikolojik bozukluklar, intiharlar, cinâyetler, kazalar, enfeksiyon hastalıkları artmaktadır. Yoğun araç trafiği; gürültü, hava kirliliği, stres, yorgunluk... gibi etkileriyle başlı başına şehirleşmenin önde gelen bir sorununu oluşturmaktadır. Prof. Dr. Rasim Adasal modern hayat durumlarına ve koşullarına bağlı bu bozuklukları toplum hastalıkları ve çağdaş medenîyet hastalıkları olarak isimlendirmektedir. Dahası trafik kazalarıyla her yıl milyonlarca kişi yaralanıp, sakatlanmakta ve, 300 bin kadar kişi de bu kazalarda ölmektedir. 

Tüm bunlardan ötürü yeni bir çevre ahlâkının geliştirilmesi ve sorumluluk şuurunun yerleştirilmesi bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu yeni anlayışa göre, insanın yalnız kendine karşı değil; aynı zamanda diğer canlılara, cansız varlıklara ve hatta gelecek nesillere karşı da sorumlulukları ve görevleri yeniden belirlenmeli ve vurgulanmalıdır. İnsan kendini tabiatın yağmacısı değil onu muhafaza ve geliştirmekle görevli bir emanetçi kabul etmelidir.

Ünlü Rus yazar ve düşünürü A. Soljenistin’in dediği gibi: İhtiyaçlarımızı sınırlandırmanın zamanı geldi. Fedakârlık ve feragat göstermekte güçlük çekiyoruz; çünkü siyasal, kamusal ve özel hayatlarımızda kendimizi tutma, gemleme denilen altın anahtarı çoktan okyanusun dibine düşürdük. Ne var ki, özgürlüğüne kavuşan kişinin atacağı en birinci ve en akıllı adım budur. Özgürlüğü kazanmanın en emin yolu da budur. Dış olayların bizi buna mecbur etmesini, hatta bizi alt etmesini bekleyemeyiz.

Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde çevre sorunları başlangıcı Çevre kirliliği sanayi devriminden sonra gelişmiş ülkelerin sanayileşmeleri ve üçüncü dünya ülkelerinin doğal kaynaklarını hızla tüketmelerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Çevre, dünyada kullanılmasının herhangi bir fedakarlık gerektirmemesi nedeniyle bir çeşit serbest mal olarak değerlendirilmiştir.

Gelişmiş ülkelerdeki çevre sorunlarını üretim teknolojisi ile, tüketim belirlemektedir. Bu ülkeler bir yandan daha çok kaynak kullanırken, öte yandan çevrenin daha çok kirlenmesine neden olmakta ve doğa kaynaklarına olan talebin gelişme düzeyi nedeniyle artması çevre sorunlarının gündemden düşmemesine neden olmaktadır.

Az gelişmiş ülkelerin çevre sorunları ise düşük gelir düzeyi, geri kalmış teknoloji ve az üretim; Burada, gelişmiş ülkelerde üretim ve tüketim artışından doğan bir bolluk kirlenmesinden, gelişmekte olan ülkelerde ise yoksulluk kirlenmesinden söz edilmektedir. Bu nedenle, gelişmiş ülkelerin gereksinimlerine dayandırılarak biçimlendirilen uluslararası bir çevre politikası, az gelişmiş ülkelerin koşullarına uymayabilir.

. Gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler arasında çevre kirliliğinin oluşumu yönünden gözlenen diğer önemli farklılık ise gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkelere çevre kirliliğini ihraç etme eğiliminde olmaları ile ortaya çıkmaktadır. Gelişmiş ülkeler yardım adı altında az gelişmiş ülkelerde kirletici sanayiler kurmaktadırlar. Bu durum az gelişmiş ülkelerde; istihdam, dış ticaret ve milli gelire olan olumlu katkıları nedeniyle genellikle kabul görmektedir. Diğer yandan az gelişmiş ülkelerdeki çevre sorunlarının önemli bir nedeni de, dünya kaynaklarının tek yanlı olarak yoğun bir biçimde gelişmiş ülkeler tarafından kullanılmasıdır.

Atık ve Geri Dönüşüm İnsan ve çevre sağlığına zarar vermeyecek şekilde uzaklaştırılması gereken, sıvı içermeyen maddelere katı atık yani çöp denir. Bütün Dünyada olduğu gibi ülkemizde de özellikle büyük yerleşim birimlerinde insanların karşılaştığı en büyük çevre sorunu çöplerdir.

Katı Atık (çöp) Çeşitleri Nelerdir? 1- Evsel Atıklar 2- Tehlikeli Atıklar 3- Özel Atıklar

Evsel katı atık (çöp) nedir? Günlük faaliyetler sonucunda, ev ortamında üretilebilecek her türlü katı atıklardır. Örneğin; yiyecek atıkları, ev eşyası atıkları, cam şişeler, kağıt, karton, teneke kutular, yakacak atıkları ve benzeri atıklardır

Tehlikeli Atık Nedir? Çevre ve insan sağlığını tehdit eden, endüstriyel nitelikli atıklardır. Örneğin; rafineri, enerji santralleri, yiyecek endüstrisi, oyuncak endüstrisi, ilaç fabrikalarının atıkları ve benzeri atıklardır

Özel Atık Nedir? 1- Tıbbi atıklar; hastane ve benzeri sağlık kuruluşlarından kaynaklanan ve pek çok hastalığa sebep olabilen atıklardır. 2- Radyoaktif Atıklar, 3- Piller, 4- Arıtma Çamurları, 5- Atık Yağlar ve benzeri atıklar.

Unutmayın ! Çöpü kaynağında azaltmazsak, bir gün çöp dağları arasında nefes alamaz hale gelebiliriz. Gelecek kuşakların çöp dağları altında ezilmesini istemiyorsak, bilinçli tüketim yapıp az çöp çıkarmak zorundayız. Geri dönüşüme önem vermeliyiz.

Çevre sorunlarının iktisadi açıdan ele alındığı, çevreyi ve doğal kaynakları korumanın ekonomiye katkısının ve çevre kirliliğinin en aza indirgenmesi yollarının incelendiği bir iktisat alt bilim dalı. Çevre Ekonomisi Nedir ?

Biliyor musunuz? Ülkemizde günde yaklaşık 70 bin ton çöp üretilmektedir. Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak bizlere zehir olarak geri dönecektir. Türkiye’de çöp miktarının yaklaşık %15-20’si geri kazanılabilir niteliktedir. Herhangi bir ürünü alırken geri dönüşümlü olmasına dikkat edelim. Kullan-at piller yerine doldurulabilir pilleri kullanalım.

Geri Dönüşüm Muhteşem Olacak Kullanılmış ambalajların ve değerlendirilebilir diğer atıkların genel çöpten ayrı, temiz olarak toplanması ve ekonomiye yeniden kazandırılmasına Geri Dönüşüm denir.

Biliyor musunuz ? Bir cam şişe doğada 400 yıl, plastik 100 yıl süre ile yok olmamaktadır. Geri dönen her bir ton cam için yaklaşık 100 litre petrol tasarruf edilmiş olacaktır.

Geri Dönüşüm İçin Öneriler 1- Cam Ambalajlar: En sağlıklı ambalaj çeşidi olup, geri dönüşüm oranı en yüksek olanıdır. 2- Metal Ambalajlar: En önemlileri yağ tenekeleri ve meşrubat kutularıdır. Geri dönüştürüldüğünde pencere çerçevesi gibi malzemeler üretilmektedir. 3- Plastik Ambalajlar: Özellikle gıda, meşrubat, deterjan ve kozmetik ürünlerin ambalajlarıdır. Geri dönüştürülmesi sonucunda; plastik torba, marley, pis su borusu, elyaf, dolgu malzemesi, sera örtüsü imalatı ve otomotiv sektöründe kullanılmaktadır. 4- Kağıt-Karton Ambalajlar: En önemli kısmı gazete kağıtları, süt ve meyve suyu kutuları oluşturmaktadır. Geri dönüştürülmesi sonucunda; önemli ölçü de tekrar kağıt olarak değerlendirilirler Geri Dönüşüm İçin Öneriler

Geri dönüşüm uygulamasında sırayla yapılması gereken işlemler nelerdir? 1-Cam,metal,plastik,kağıt ve karton atıklar diğer çöpe karıştırılmadan biriktirilir. 2- Ayrı biriktirilen bu atıklar çöpe karıştırılmadan temiz bir şekilde toplanır. 3- Her malzeme tür, cins ve niteliğine göre, geri dönüşüm tesislerinde değişik işlemlere tabi tutularak, yeniden hammadde veya bir ürün yapımında kullanılır. 4-Geri dönüştürülen ve ekonomiye kazandırılan ürün, yeniden kullanıma sunulur.

Geri Dönüşümün Yararları Nelerdir? Doğal kaynaklar korunur. Enerji tasarrufu sağlanır. Atık miktarı azalır. Ekonomiye katkı sağlanır.

Kaynaklar H. Hayrettin TIRAŞ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ÇEVRE: TEORİK BİR İNCELEME Vikipedi Doğa, Çevre, İnsan, Toplum vb Kaypak, Ş. (2011). Küreselleşme sürecinde sürdürülebilir bir kalkınma için sürdürülebilir bir çevre. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 13 (20), 19-33 Çeşitli akademik makaleler Çevre ve tabiatı koruma vakfı sitesi Yrd. Doç. Dr., Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi Bölümü, Zonguldak/TÜRKİYE. e-posta: ozcansezer67@yahoo.com

Bu sunu, Gaziantep Üniversitesi Turizm Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği öğrencileri tarafından çevre dersi için hazırlanmıştır. Öğr.Gör.Belma SUNA