EROZYON KONTROLU ÇALIŞMALARI İsmail KÜÇÜKKAYA Orm. Yük. Müh.

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (1) Erozyon, toprağın yağış, jeolojik ve topografik etkenlerle bulundukları yerden bir başka yere taşınmasıdır. Bir başka ifade ile erozyon, insan müdahalesi sonunda vejeteasyonu tahrip edilmiş arazilerde toprakların, oluşum hızlarından daha büyük bir hızla başka bir yere taşınmasıdır. Erozyon

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (2) Erozyon kontrolu, toprakların verim gücünün korunması ve yükseltilmesi amacıyla, havzanın su ekonomisini, akış rejimini ve havzada yaşayan insanların ekonomik ve sosyal durum ve potansiyellerini düzeltmeyi ve geliştirmeyi hedef alan çok yönlü çalışmalar bütünüdür. Erozyon Kontrolü

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (3) Bozulan su, toprak ve bitki arasındaki dengeyi sağlamak, Sel ve taşkınları önlemek, Tarım alanlarını korumak, Barajların ömrünü uzatmak, Erozyon Kontrolu Çalışmalarının Amacı:

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (4) Tarım Alanları: Arazi yeteneklerine göre tarım yapılması, tarım terasları tesisi, oyuntu tahkimi agronomik tedbirler v.s. Mera Alanları: Otlatmanın planlanması, suni mera tesisi, erozyon kontrolu v.s. Orman Alanı: Orman terasları tesisi, ağaçlandırma, Agroforestry, yangınların önlenmesi, mevcut ormanların korumaya alınması, kaçak kesimlerin önlenmesi v.s. Erozyon Kontrolu Çalışmalarında Problemli arazilerin Belirlenmesi ve Alınacak Tedbirler (1)

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (5) Yollar: Şevlerin ağaçlandırılması, şevlere duvar inşaatı, drenaj sisteminin geliştirilmesi v.s. Akarsu kenarı: Akarsu kenarı ağaçlandırmaları, kıyı duvarları, mahmuzlar, fildoferler v.s. Heyelan ve maden sahaları: Ağaçlandırma, sınai tesisler ve çeşitli rehabilitasyon çalışmaları v.s. Erozyon Kontrolu Çalışmalarında Problemli arazilerin Belirlenmesi ve Alınacak Tedbirler (2)

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (6) Belli bir meyilin üzerindeki teraslarda yapılan ağaçlandırmalar, Oyuntularda yapılan ağaçlandırmalar, Akarsu kenarında yapılan ağaçlandırmalar (Kıyı koruma) Tuzlanmayı önlemek için yapılan ağaçlandırmalar, Arazi kaymalarını önlemek için yapılan ağaçlandırmalar. Su Erozyonuna Karşı Yapılan Ağaçlandırmalar

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (7) Sağlıklı toprak etüdü, Tekniğine uygun toprak işlemesi: Fidan kökleri kolayca gelişir. Toprakta su tutma kapasitesi artar. Fidan topraktaki besin maddelerini kolayca alır, ot vejetasyonu ortadan kalkar. Amaca ve yöreye uygun tür seçimi, Sıhhatli tohum toplama, Amaca uygun aralık ve mesafe, Sıhhatli fidan yetiştirme, Dikkatli fidan nakli, Zamanında ve usulüne uygun fidan dikimi, Erozyon Kontrolu Amaçlı Ağaçlandırma Tekniği (1)

EROZYON KONTROLÜ ÇALIŞMALARI (8) Gerekirse gübreleme ve sulama, Uygun zaman ve yöntemle bakım, Koruma (Her zaman tel çit ve bekçi değil) Halkla iyi ilişki ve yayım çalışmaları, Güçlü sivil toplum örgütlerinin varlığı, Kurumsal bazda yeni örgütlenmeler, Gelir artırıcı faaliyetlerle desteklenen entegre projeler Erozyon Kontrolu Amaçlı Ağaçlandırma Tekniği (2):

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER İsmail KÜÇÜKKAYA Orm. Yük. Müh.

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (1) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Doğal Afetler: Sel, Taşkın, Çığ v.s Doğal Afet sıklığı Çok Sık Sık veya Orta Can ve mal kayıpları Can ve mal kayıpları Barajlara siltasyon kaynağı durumundaki havzalar Barajlara siltasyon kaynağı durumundaki havzalar Tarım alanlarına siltasyon kaynağı durumundaki havzalar Tarım alanlarına siltasyon kaynağı durumundaki havzalar Altyapı tesislerine zarar veren havzalar Altyapı tesislerine zarar veren havzalar

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (2) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Mevcut Erozyon Durumu Erozyonun şiddeti Üst toprağın tamamı alt toprağın %25-75’i taşınmış, Üst toprağın tamamı alt toprağın %25-75’i taşınmış, Üst toprağın % ’ü taşınmış Üst toprağın % ’ü taşınmış Üst toprağın % ’i taşınmış Üst toprağın % ’i taşınmış Taşınan sediment miktarı ton/ha/yıl Taşınan sediment miktarı ton/ha/yıl Çok fazla Çok veya Çok az

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (3) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Vejetasyon Durumu Doğal orman alanının havzaya oranı Doğal orman alanının havzaya oranı Mera otlarının yüzeyi kaplama oranı Mera otlarının yüzeyi kaplama oranı%0-50%0-50 %50 - %75

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (4) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Fayda masraf oranı, geri kazanım ve yarar sağlama potansiyeli Yetişme muhiti özelliklerinin uygunluğu: (iklim, toprak, vejetasyon uygunluğu) Yetişme muhiti özelliklerinin uygunluğu: (iklim, toprak, vejetasyon uygunluğu) Yerel halkın çalışmalara olan ilgisi ve isteği Yerel halkın çalışmalara olan ilgisi ve isteği Gelir artırıcı faaliyet yaratma ve faydalanma potansiyeli Gelir artırıcı faaliyet yaratma ve faydalanma potansiyeli Çok İyi İyiİyiİyi

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (5) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Yöre halkının doğal kaynaklara bağımlılığı Orman ve merada tahribat Orman ve merada tahribat Nüfus yoğunluğu Nüfus yoğunluğu Fakirlik FakirlikFazlaÇokFazlaAzAzAz

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (6) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Ulaşım Durumu Ulaşım imkanı Ulaşım imkanı Merkeze Yakın Merkeze Yakın Yol iyi Yol iyi Merkeze uzak, ulaşım güç veya mümkün değil Merkeze uzak, ulaşım güç veya mümkün değil

EROZYON SAHALARININ SEÇİMİNDE ÖNEMLİ KRİTERLER, GÖSTERGELER VE ÖNCELİKLER (7) KriterGösterge 1. Öncelik 2. Öncelik Mülkiyet Durumu Orman, mera ve arazi kadastro durumu Kadastro çalışmaları bitirilmiş Kadastro çalışmaları bitirilmiş Mülkiyet belirli Mülkiyet belirli Kadastro yapılmamış Kadastro yapılmamış Mülkiyet belirsiz Mülkiyet belirsiz

BOZUK ORMAN ALANLARININ REHABİLİTASYONU İsmail KÜÇÜKKAYA Orm. Yük. Müh.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ TEMEL AMACI  Rehabilitasyon çalışmaları ile, bozuk ve 1 kapalı orman ekosistemini bozmadan, genetik yapıyı yerinde korumak suretiyle, en az emek ve masrafla bozuk ormanları geliştirmek ve koru ormanları haline getirmektir.  Böylece, yeni bir sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi bilinci içerisinde mevcut ekosistem geliştirilecek, meşcerelerde mevcut hektardaki 1-2 m³ olan hacim artımından faydalanılarak odun üretimi artırılacak, ayrıca ormandaki erozyon da önlenmiş olacaktır.

REHABİLİTASYONA KONU ALANLARIN MİKTARI (1)  Rehabilitasyon faaliyetleri, genellikle bozuk sahalarda ve 1 kapalı verimli orman alanlarında gerekli iyileştirme çalışmalarıdır. Amenajman planları % 0-10 kapalı bozuk sahaları 22 Nolu tabloda göstermekte, fakat 1 kapalı % sahaları 22 Nolu tabloda göstermemektedir.  Bilindiği gibi ülkemizde 20.7 milyon hektar orman alanı bulunmaktadır. Bu ormanların 10,5 milyon hektarı normal koru ve baltalık, 10.2 hektarı ise bozuk koru ve baltalık ormanlarını teşkil etmektedir.

REHABİLİTASYONA KONU ALANLARIN MİKTARI (2)  Ancak 10.2 milyon hektar bozuk koru ve baltalıklara ilaveten normal koru ve baltalıklar içerisinde de 2,7 milyon hektar 1 kapalı bozuk orman alanı bulunmakta olup bu sahaların da rehabilite edilmesi gerekmektedir. Böylece bir kapalı bozuk ormanlarla birlikte toplam 12,8 milyon hektar orman, rehabilite edilecek alan olarak gözükmekte ve bunun da 4.7 milyon hektarı öncelik almaktadır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ TEKNİĞİ(1)  Bozuk ve 1 kapalı ormanlarda adım başı değişen orman kuruluşları ile karşılaşmak mümkündür. Doğal gençlikler ile, yer yer sıklık, sırıklık, direklik, ağaçlık çağlarında münferit, grup küme halinde meşcere kuruluşlarına rastlanabilir. Her biri ayrı özellik gösteren bu orman alanlarında ayrı silvikültürel işlemler uygulanır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ TEKNİĞİ(2)  Bu sahalarda mevcut ağaçlar, genç fidanlar ve tohumdan gelen gençlikler korunur, geliştirilir, bozuk olanlar sahadan uzaklaştırılır. Böylece bakım ve gençleştirme, birlikte yapılmak suretiyle, bozuk orman verimli orman yapısına dönüştürülür.  Silvikültürel tekniğe ihtiyaç bulunmayan alanlar korumaya alınır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ TEKNİĞİ (3)  Meşcere yapısının çok kötü olduğu boşluklarda toprak şartları iyi ise ağaçlandırmalarla yeni ormanlar kurulur. Bu çalışmalarda adım başı şartlar değişebilir, ağaçlandırma, erozyon kontrolu ve rehabilitasyon faaliyetleri ayrı ayrı veya iç içe olabilir. Her faaliyet ayrı bir teknik çalışmayı gerektirse de tek bir iş nevi gibi çalışmalar toplu halde yürütülür.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ TEKNİĞİ (4)  Bu sahalar odun üretimi bakımından fakir olsalar bile flora ve fauna bakımından zengindirler. Ayrıca odun dışı orman ürünleri yönüyle geniş bir potansiyele sahiptirler. Bu açıdan sahalar içerisindeki bozuk olan türler canlandırma kesimleri ile iyileştirilir.  Gerektiğinde aşılama yapılır.  Bozuk yapıdaki bitkiler budanarak verimliliği artırılır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ BİRİM MALİYETİ Bu çalışmalarla bozuk ormanlar, hem ucuz hem de kısa sürede rehabilite edilmek suretiyle verimli koru ormanlarına dönüştürülecektir. Rehabilitasyon çalışmaları gerçekten ağaçlandırma çalışmalarına nazaran oldukça ekonomiktir. Bugün itibariyle bir hektar ağaçlandırmanın maliyeti ortalama 701 $ iken, meşe rehabilitasyonu 222 $, bozuk ve bir kapalı Sarıçam, Karaçam ve Kayın ormanlarının rehabilitasyonu da 165 $’dır. Bu çalışmalarla bozuk ormanlar, hem ucuz hem de kısa sürede rehabilite edilmek suretiyle verimli koru ormanlarına dönüştürülecektir. Rehabilitasyon çalışmaları gerçekten ağaçlandırma çalışmalarına nazaran oldukça ekonomiktir. Bugün itibariyle bir hektar ağaçlandırmanın maliyeti ortalama 701 $ iken, meşe rehabilitasyonu 222 $, bozuk ve bir kapalı Sarıçam, Karaçam ve Kayın ormanlarının rehabilitasyonu da 165 $’dır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ ZORLUKLARI (1) Bozuk ve bir kapalı ormanların rehabilitasyon tekniği ağaçlandırma ve erozyon kontrolu çalışmaları tekniğinden farklıdır. Bu teknikle öncelikle;   Rehabilitasyon faaliyetlerinin ne olduğu tespit edilmeli ve bu konuda merkezde ve taşrada eğitim yapılmalıdır.   Faaliyetlerin teknik ve silvikültürel esasları açıklanmalıdır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ ZORLUKLARI (2)  Her faaliyetin birim zaman analizleri ve fiyatları tespit edilmelidir.  İhale usul ve esasları belirlenmelidir.  Projelendirme usul ve esasları ortaya konulmalıdır.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ SONUCU (1) Rehabilitasyon çalışmalarıyla;  Çok ucuz bir metotla ormanların kalite ve kantitesi artar.  Yakacak ve yapacak odun istihsali artar. Ekonomik bir çalışmadır. Ormanın ekonomiye dönüşü çok kısa sürede olur.

REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARININ SONUCU (2)  Orman ekolojik ve sosyal fonksiyonlarını daha iyi yerine getirir. Toprak su dengesi daha iyi korunur.  Yöresel ırkların devamlılığı sağlanır, gen kaynakları yerinde korunur.  Yaban hayatı gelişir.  Yöre insanlarına istihdam sağlar, kırsal fakirlik azalır.  Regreasyon alanları artar, arazilerin peyzaj değeri artar.

MEŞE REHABİLİTASYONU (1) TANIMI: Türkiye’ de 18 tür meşe doğal olarak yetişmektedir. Ancak bu meşe ormanlarının büyük bir bölümü usulsüz otlatma, dal ve yaprak faydalanması, yakacak odun temini gibi nedenlerle verimsiz hale gelmişlerdir. Amenajman planlarında bozuk orman olarak sınıflandırılmış olan bu alanlar, (BM,BBt,ÇBM,ÇBBt..) gibi rumuzlarla gösterilmektedir. Bozuk yapıdaki meşe alanları rehabilite edilerek verimli hale getirilebilir.

MEŞE REHABİLİTASYONU (2) AMACI: Degrade yapıdaki meşe alanlarının rehabilite edilerek ekolojik,ekonomik ve sosyal fonksiyonlarını daha iyi yerine getirebilecekleri bir yapıda kavuşmalarını sağlamak. TEKNİĞİ:   Doğal koruma   Canlandırma kesimi   Tohum ekimi veya fidan dikimi   Erozyon kontrolu

MEŞE REHABİLİTASYONU (3) SONUCU:   Erozyonu azaltır.   Ormanın kalite ve kantitesi artar.   Yaban hayatını geliştirir.   İstihdam artar.   Yakacak odun sağlar.   Toprak su dengesi sağlanır.   Gen kaynakları korunur.   Arazinin peyzaj değeri artar,rekreasyon alanı oluşturur.

SEDİR REHABİLİTASYONU (1) TANIMI: Dünya’ da en geniş yayılışını Anadolu’ da yapan, odununun rengi, kokusu, dayanıklılığı gibi özellikleri nedeniyle çok eski çağlardan beri bilinen ve bu nedenle adeta yağmalanan sedir ( cedrus libani) ormanları yarıdan fazlası bozuk yapıda olmak üzere yaklaşık ha. lık bir alanda kalmıştır. Mevcut bozuk yapıdaki sedir alanları dışında, tamamen çıplak yada başka türlerle temsil edilen bozuk yapıda binlerce hektar potansiyel sedir alanları bulunmaktadır. Bu alanların sedir tohumu,ekimi veya dikimi ile verimli hale getirilmeleri mümkündür.

SEDİR REHABİLİTASYONU (2) AMACI: Bozuk ve potansiyel sedir alanlarının rehabilite edilerek verimli hale getirilmeleri, hayvancılık dışında kullanımı mümkün olmayan karstik alanlarda orman ekosistemi oluşturularak üretime sokulmaları, ekolojik,ekonomik ve sosyal fonksiyonları daha iyi yerine getirebilecekleri bir yapı oluşturulması. TEKNİĞİ:   Doğal koruma   Dal budaması   Sedir tohumu ekimi   Sedir fidanı dikimi   Erozyon kontrolu

SEDİR REHABİLİTASYONU (3) SONUCU:   Atıl durumdaki marjinal orman alanları üretime sokulur, ormanın kalite ve kantitesi arttırılır.   Erozyon önlenir,toprak-su dengesi sağlanır.   İstihdam artar,yöre halkına ekonomik katkı sağlar.   Arazinin peyzaj değeri artar.   Yaban hayatı gelişir.   Gen kaynakları korunur.   Rekreasyon alanı oluşturur.

MAKİ ALANLARINDA REHABİLİTASYON (1) TANIMI (1): Akdeniz, kısmen de Karadeniz kıyılarında denizle dağ etekleri arasında yayılış gösteren, Karadeniz sahillerinde 400–500 m, Akdeniz kıyılarında 1300 m. yükseltilere çıkan bir formasyondur. Yükseklik arttıkça ve iç kısımlarda tür itibariyle fakirleşirler. Daha ziyade yakacak odun ve bazı odun dışı ürün veren,tercihen de hayvan otlatma sahaları olarak kullanılan alanlardır.

MAKİ ALANLARINDA REHABİLİTASYON (2) TANIMI ( 2 ): Makiler bulunduğu araziyi örtmesi, toprağı girift ve derine giden kökleriyle kavraması ile erozyonu önleme ve toprak koruması bakımından da büyük önem taşımaktadırlar. Maki alanları, bugünkü durumu itibariyle,odun dışı ürün potansiyelinin harekete geçirilememesi, aşırı ve plansız otlatma ile optimal durumundan da çok farklı durumda bulunmaktadır.

MAKİ ALANLARINDA REHABİLİTASYON (3) AMACI: Aşırı ve plansız otlatmanın zararları giderilip otlatma dışı faydaları öne çıkarılarak ekonomik girdiler elde olunur. Otlatma yeterli ve planlı olarak gerçekleştirilerek ve bazı silvikültürel işlemlerle ekolojisine uygun optimum bitki vejetasyonu tesis edilerek toprak korunur ve erozyon tehlikesi kaldırılır.

MAKİ ALANLARINDA REHABİLİTASYON (4) TEKNİĞİ: Doğal koruma Canlandırma kesimi Dal budaması Aşılama Tohum ekimi veya fidan dikimi Erozyon kontrolu

MAKİ ALANLARINDA REHABİLİTASYON (5) SONUCU:   Erozyon önlenir, toprak koruması gerçekleştirilir.   Maki florasının verimli işletilmesini sağlar ve ekonomiye katar.   Ekonomik açıdan girdi sağlanır, kırsal fakirliliğin azalmasına yardımcı olur   Ormanlara yapılan baskılar azalır.   Çevresel iyileşme sağlar.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (1) TANIMI (1): Rehabilitasyon faaliyetleri % 0-10 kapalılıktaki bozuk yapıdaki kızılçam, karaçam, sarıçam v.s ormanları ile % kapalılıktaki bozuk kızılçam, karaçam v.s. Ormanlarındaki iyileştirme çalışmalarını kapsar.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (2) TANIMI (2): Orman köyleri civarındaki orman alanlarının bir bölümü açma, otlatma, yapacak ve yakacak odun temini gibi usulsüz faydalanma ve müdahaleler sonucu tahrip edilmişler ve % 0-10 kapalı hale gelmişlerdir.Bu alanlar amenajman planların 22 Nolu Tabloda yer alır ve ( Bçk,Çbçk, Çbçs v.b.) gibi rumuzlarla gösterilir.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (3) TANIMI (3): Usulsüz kesim ve yararlanmalar sonucu bir bölüm orman alanı da ( 1 ) kapalı hale gelmişlerdir. Bu alanların kapalılıkları amenajman planlarında %11-40 olarak ifade edilir ve 22 Nolu tabloda gösterilmez.Bozuk orman alanları kadar olmasa da bu alanlar da verimliliklerini kaybetmişlerdir. Ancak orman ekosistemi bozuk orman alanlarına göre daha az bozulmuş durumdadır. Bozuk alanlara göre daha kolay rehabilite edilebilirler.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (3) AMACI: Bozuk yapıdaki orman alanlarını, mevcut meşcerelerin dinamiği ve büyüme enerjisinden yararlanarak, ekosistemi bozmadan, yerel ırkları yerinde koruyarak en az emek ve masrafla verimli hale getirmek, kendilerinden beklenilen ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonları en iyi şekilde yerine getirebilecekleri bir yapıya kavuşturmak.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (4) TEKNİĞİ (1): Bozuk (Karaçam, Kızılçam, Sarıçam, Kayın v.s.) alanlar ile ( 1 ) kapalı koru ormanlarının tüm silvikültür tekniklerinin beraber ve küçük alanlarda kullanılarak verimli ormana dönüştürülmesi için geliştirilmiş bir kombine ormancılık tekniği uygulanır. Alandaki mevcut ağacı, gençliği,hatta tohumu değerlendirerek doğaya uygun çalışmalarla orman oluşturmak hedeftir. Bu sahalar içerisinde boş alanlar bulunduğu takdirde doğaya uygun türlerle ağaçlandırma yapılır.

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (5) TEKNİĞİ (2): Doğal koruma Canlandırma kesimi Dal budaması Sürgün seyreltme Aralama Tohum ekimi veya dikimi Erozyon kontrolu

BOZUK VE BİR (1) KAPALI KORU ORMANLARINDA REHABİLİTASYON (6) SONUCU :   Verimsiz haldeki orman alanı verimli hale getirilir. Ormanda kalite ve kantite artar.   Orman ekolojik ve sosyal fonksiyonları da daha iyi yerine getirir.   yöreye yüzlerce yıldan beri adapte olmuş yöresel ırkların devamlılığı sağlanır. Gen kaynakları korunur.   Normal kuruluşu sağlanan orman sel ve taşkınları önler ve tarım alanlarını korur.   Kırsal fakirliğin azaltılmasında dolaylı etkisi vardır.   Yaban hayatı gelişir.