Sınıfta Kurallar Geliştirme ve Uygulama

Sınıf yönetimi ve kurallar Sınıf yönetimi, düzenli bir sınıf ortamı sağlamak ve bunu koruyabilmek için öğretmenin uyguladığı stratejilerdir. Disiplin ise öğretmenin davranış problemleri karşısındaki tepkileridir. Bu açıdan bakıldığında sınıf yönetimi problemleri önlemeye yönelikken, disiplin problem ortaya çıktıktan sonra izlenecek yolu gösterir.

Etkil, sınıf yönetiminin gerçekleştirildiği sınıfların özellikleri: Etkili sınıf yönetimi, öğrenci katılımını sağlar ve rahatsız edici davranışları azaltır. Aynı zamanda öğretime ayrılan zamanı arttırırve öğrenci başarısını yükseltir. Etkil, sınıf yönetiminin gerçekleştirildiği sınıfların özellikleri: Öğrenciler kendilerinden ne beklendiğini bilirler ve beklenileni yaptıklarında başarı duygusu yaşarlar. Öğrenciler öğretmenin yönlendirdiği öğretim etkinlikleri ile meşguldürler. Boşa geçen zaman, karışıklık ve kesinti çok azdır. Anlamlı, işe yönelik ve aynı zamanda rahat bir sınıf atmosferi vardır.

Sınıf kurallarının oluşturulması Sınıf içi kuralların geliştirilmesinde iki temel yaklaşım söz konusudur: Bilişsel Davranışsal

Sınıf yönetimi ve kurallar geliştirmede bilişsel yaklaşım Bu yaklaşım sınıf yönetimi konusunda öğrenci anlayışı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle kuralların ve yönergelerin nedenlerinin anlatılmasında önem verir. Kurallara sadece var oldukları için değil, nedenlerini anlayarak uymak önemlidir. Çünkü öğrenciler kuralların var olma nedenlerini anladıklarında kurallara daha çok uyarlar.

Kuralların planlanması İşleyişi belirleme Etkili kurallar oluşturma Kuralların uygulanması Okula başlama Kuralların ve işleyişin öğretilmesi Kurallar ve uygulanmasını denetleme

İşleyişi belirleme Öğrencilerin genel özellikleri ve sınıf ortamı değerlendirildikten sonra yönergeler ve kurallar planlanabilir. Yönergeler, öğrencilerin günlük etkinliklerinde izleyecekleri rutinleri belirtir (ödevlerini nasıl teslim edecekleri, koridor ve merdivenlerde nasıl yürüyecekleri gibi).

Etkili kurallar oluşturma Etkili kurallar oluşturmak için; Kurallar için anlamlı nedenler belirtin. Öğrencilerin katkıda bulunmalarını sağlayın. Sınıf ve okul kurallarında istikrarlı olun. Kuralları olumlu cümleler halinde belirtin. Kuralları yapılmaması gerekenler yerine gösterilmesi istenen davranışlar olarak ifade edin. Kurallar listesini kısa tutun. Sınıf içinde öğrenci bir kurala uyduğu zaman, bu davranışı pekiştirmek ve tekrarını sağlamak için öğrenciyi övün. Okul ve sınıf içinde kurallara uyma konusunda örnek olun.

Kuralların uygulanması Okula başlama Okulun ilk günü kurallar, rutinler ve beklentilerin belirlenmesi açısından önemlidir. Öğrenci kendi sınıfı, öğretmeni ve beklenen standartlarla ilgili ilk izlenimlerini okula başladığı gün edinir. Öğretmenin ilk gün ve ilk derste ne yaptığı bu açıdan önemlidir. Öğretmen ilk gün sınıf çalışmasında açıkça ifade edilmiş, çabuk ve başarıyla tamamlanan bir öğretim etkinliği ile başlamalıdır.

Kuralların uygulanması Kuralların ve işleyişin öğretilmesi Öğrenciler kuralları ve yönergeleri kavramlar gibi algılayıp anlamlı yapılar kurarlar. Bu nedenle öğrencilere kuralların öğretilmesinde örnekler sunulması ve kuralların sınıf içinde tartışılması gereklidir. Ayrıca yönergeler öğrencilere neyi, ne şekilde yapmaları gerektiğini gösterebilecek ve sorumluluk almaları gerektiğini vurgulayacak biçimde ifade edilmiş olmalıdır.

Kuralların uygulanması Kurallar ve uygulanmasını denetleme Kuralların işleyişi ne kadar başarılı olursa olsun, zaman zaman denetlenmesi gerekmektedir. Çünkü öğrenciler kurallara uymanın denetlenmediğini hissettiklerinde uygun davranışları göstermekten vazgeçebilirler. Kuralların uygulanmasını denetlemede öğretmen velilerle işbirliği yapabilir.

Sınıf yönetimi ve kurallar geliştirmede davranışçı yaklaşım Bu yaklaşıma göre öğrencilerden beklenenleri belirten sınıf kuralları öğrencilere kazandırılmalıdır. Bu yaklaşıma göre hareket eden bir öğretmen sınıfta gösterilmesi gereken davranışlar ve bununla ilgili beklentilerini öğrencileri ile paylaşır.

Davranışçı yaklaşıma göre kuralları oluşturma ve uygulama sürecinde dikkate alınması gereken ilkeler şunlardır: Belirgin olma Tasarruf

Belirgin olma: Kurallar açık olmalıdır. Kural öğrencinin ne yapacağını gözlenebilir şekilde betimlemelidir. Kural öğrencinin ne yapacağını belirtmelidir.

Tasarruf: Çok sayıda kural, hatırlanması zor kural demektir. Kurallar yeterli sayıda olmalı ancak herşey kurala dönüştürülmemelidir. Kurallar öğretmenler tarafından planlanmalı ancak öğrencilerde kuralın oluşturulmasına katılmalıdır.

Davranışın sonuçları Kuralların öğrenci davranışını yönetebilmesi için, kuralla kurala uygun davranmayı izleyen pekiştirme ya da ceza arasında ilişki kurulmalıdır. Öğretmenler bu ilişkiyi kurmak için bir takım ipuçları kullanabilirler: Öğrenciler için rol modeli (başkaları tarafından taklit edilen biri) gibi davranabilirler. Öğrencilere örnek olabilirler. Bunun için öğretmen; Öğrencilere kibar ve nazik davranmalı Eleştiri ve küçümsemeye yer vermemeli İçten ilişkiler kurmalı Çalışma ve okuma ilgisini öğrencilere aktarmalı Öğreteceği konuları hevesli ve enerjik biçimde öğrencilere aktarmalı Ayrıca kuralları yazılı ya da görsel olarak ilan edebilirler. Dersin başında kuralları söyleyerek sözel ipuçları sağlayabilirler. Kurallara kimin uyduğuna diğer öğrencilerin dikkatini çekebilirler. Kurallara uyan öğrencileri onaylayarak ve ödüllendirerek davranışlarını pekiştirebilirler.

Sınıfta iletişim ve disiplinle ilgili kurallar geliştirme Sınıfta iletişimin gerçekleşmesi için öğrencilerin yerinde oturma, dinleme, ödev yapma, söylenenleri yapma, izin verildiğinde konuşma, koridorda sessizce yürüme gibi kurallara uymayı kazanmaları beklenir. Öğrenciler yönergelere uygun olarak davranmalıdır. Bu sağlandığında aynı zamanda iletişim problemleri de ortadan kalkmış olacaktır.

Ayırt edici uyaranlar kullanma Öğrencilere yönergeleri izlemeleri öğretilirken, sadece yönergeleri izlemekle yetinmeyip sonrasında neler yapmaları gerektiği de ifade edilmelidir. Bunun için ipuçları kullanılabilir. Ancak ipuçları kullanılırken yeni uyaranın ortamda bulunmasına dikkat edilmeli ve ipuçları mümkün olan en kısa sürede ortamdan kaldırılmalıdır. Aynı zamanda olumlu pekiştireçler kullanılarak davranışların yapılma sıklığının arttırılması sağlanmalıdır.

Sınıf kurallarının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar 1. Sınıf kralları okul kurallarıyla uyumlu olmalıdır: Öğrencilerin kılık kıyafetleri, okula gelme ve okuldan ayrılma zamanları, okul içinde kendilerinden beklenen davranışlar okul kuralları içinde yer alır. Öğrenciler sınıfta da okul kurallarına uymak zorundadırlar. 2. Kurallar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir: Öğrenciler öğrenme ortamı ihtiyaçlarına uygun olduğu zaman sınıf kural ve işlemlerine uygun davranırlar. Öğrenciler kuralların belirlenmesinde sorumluluk aldıkları ölçüde kuralları ve sınıfı benimserler.

3. Sınıfta olumlu davranışlar tanımlanmalı, olumlu ifadelerle kural cümlesi haline getirilmelidir: Kurallar yapılmaması gereken davranışlar yerine yapılması gereken davranışları gösterirse daha etkili olur. Olumsuz ifadeler öğrenciye ne yapmaması gerektiğini gösterirken, ne yapması gerektiği konusunda bilgi vermez. Diğer yandan olumlu ifadeler öğrencinin ne yapması gerektiğini öğrenmesini sağlar.

4. Kurallar önemli davranışları kapsamalıdır: Kurallar belirlenirken en temel davranışlar üzerinde durulmalıdır. 5. Kural sayısı az olmalıdır: Çok sayıda kuralın öğretilmesi ve takip edilmesi güçtür. Etkili sınıf yönetimi için az sayıda kural yeterlidir. İdeal kural sayısı 4 ile 6 arasıdır. Önemli olan öğrencilerin kuralların ahlaki ve uygulama açısından önemini anlamalarıdır.

6. Kural ifadeleri, kısa ve açık olmalıdır 6. Kural ifadeleri, kısa ve açık olmalıdır. Tüm öğrenciler tarafından kolaylıkla anlaşılmalıdır. 7. Kurallar gözlenebilir davranışları belirtmelidir: Bazı öğretmenler kuralları tutum ya da özellik belirten biçimde ifade etmektedirler. Örneğin, “Arkadaşlarınızı seviniz.”, “Çevrenize saygılı olunuz.” vb. bu tür ifadeler öğrencilerden ne beklendiğini davranış bazında açık olarak ifade etmemektedir. “Arkadaşına ödev konusunda yardımcı ol.”, ya da “Arkadaşın konuşurken dinle.” gibi ifadeler öğrenci tarafından daha kolay anlaşılır ve öğretmen tarafından gözlenebilir.

8. Kurallara uyma ve uymama davranışlarının sonucu belirlenmelidir: Öğrenciler kurallara uyma veya uymamanın sonucunda ne olacağını bilmek ihtiyacı duyarlar. Pekiştireç ve uyarıların ne olduğu öğrencilere söylenmelidir. Kural listesi öğrencilerle birlikte bahsi geçen ilkeler dikkate alınarak hazırlanır ve sınıfıta görülen bir yere asılır.

Sınıf Kurallarının Öğretilmesi 1. öğrencilerle kuralların neden gerekli olduğu tartışılmalı: Ders yılı başında öğrencileri kuralların belirlenmesine katmak için sınıfta tartışma yapılmalıdır. Bu tartışma bir yandan kuralların belirlenmesini sağlarken, diğer yandan da öğrencilerin kuralları öğrenmesine ve içselleştirmesine yardımcı olur. Tartışmada ilk olarak bazı toplumsal kurallar hatırlatılır ve bu kuralların toplumsal açıdan faydaları sorulur. Okulun da küçük bir toplum olduğu, okul, sınıf kurallarının kendimizi güvende hissetmek ve çevremizi korumak için gerekli olduğu vurgulanır. Öğrencilere kuralların birlikte çalışmalarını nasıl kolaylaştıracağı, kural olmazsa sınıfta nasıl olumsuzluklar yaşanacağı örneklerle açıklanır. Tartışma yapıldıktan sonra öğrencilere sınıfın kurallarının neler olabileceği sorulur ve öneriler tahtaya yazılır. Kuralların ifade edilişi ve gerekliliği tek tek tartışılır. Kuraların sınıftaki bütün öğrenciler tarafından öğrenilmesi için okulun ilk haftası her gün tekrar edilmesi ve o gün kurallara ne derece uyulduğu ya da uyulmadığının tartışılması gerekir.

2. doğru ve yanlış davranışların ayırt edilmeli Kuralların öğretilmesi psiko-motor davranışların öğretilmesine benzer. Öğretmen sürekli doğru davranışları göstermeli öğrencilerden bu davranışları göstermeleri istenmeli 3. doğru davranışların pekiştirilmelidir.

Kural öğretme yolları Kukla oyunları: Okulöncesi ve ilköğretim ilk yılları için etkili bir yöntemdir. Öğretmen öğrencilere uygun olan ve olmayan davranışları gösterir. Posterler: Öğrencilere doğru ve yanlış davranışları gösteren posterler hazırlanarak sınıfa, okulun duvarlarına diğer ilgili alanlara asılır.

Oyun oluşturma: Öğrenciler kurallara ilgili bir oyun hazırlayarak sergilerler. Kart gösterme: Kurallara uyan öğrencilere yeşil uymayan öğrencilere kırmızı kart verilir. Belli sayıda yeşil kart alan öğrencilere bir ödül verilir. Kırmızı kartlar uygun davranış gösterildiğinde yeşille değiştirilir. Sözleşme: Öğrenciler ebeveynlerine okul kurallarını yazarlar ve altına bu kurallara uyacaklarına dair imza atarlar. Aileye sözleşmeyi göstererek onaylatırlar.

Kurallara uyulmasının sağlanması için öğrenci davranışlarının sürekli gözlenmesi, kurallara uyanların pekiştirilmesi, uymayanların ise ikaz edilmesi gerekir. Kurallara uyulmadığı zaman verilmesi kararlaştırılan bir yaptırım varsa, bunun da uygulanması gerekir. Aksi takdirde kurallara uymayanların sayısı giderek artabilir. Sınıf kuralları sınıfa yeni gelen öğrenci için tekrar edilmeli, işlemeyen kurallar değiştirilmeli, gerektiğinde yeni kurallar eklenmelidir.

Etkili sınıf yönetimi için sınıf kurallarının belirlenmesi yeterli değildir. Kuralların sayısı azdır ve geneldir. Ancak sınıfta pek çok olumsuz ya da öğrenmeyi kesintiye uğratan davranış ortaya çıkar. Bu süreçte öğretmen dikkatini tek bir öğrenciye ya da yaptığı işe yönelttiği için sınıf kontrolden çıkabilir. Bu sebeple öğretmenin bu tip etkinliklerin nasıl düzenleneceği ve sınıfın diğer işleri yapılırken öğrencilerin nasıl davranacağını belirlemesi ve öğrencilere öğretmesi gerekir.

İlköğretim okulları için işlemler İlköğretim kademesinde etkili öğretim için işlemler geliştirilmesi gereken işlemler beş grupta toplanmıştır. Bunlar; 1. Öğrencinin sınıftaki mekanı ve araçları kullanmalarına ilişkin işlemler: Öğrencilerin ortak kullandıkları, sıra eşya dolabı, öğrenme merkezleri, kütüphane, makas, çöp kutusu tahta vb. benzeri mekan ve araçlar vardır. Bunların nasıl kullanılacağına ilişkin işlemler belirlenmelidir.

2. Öğrencilerin sınıf dışındaki mekanları kullanmalarına ilişkin işlemler: a. Tuvalet ve su sebillerinin kullanımı b. Öğretmenler odası ve kütüphanenin kullanımı c. Duvarların korunması d. Oyun bahçesinin kullanımı e. Yemekhanenin ve kantinin kullanımı

3. Sınıf etkinlikleri sırasında yapılacak eylemlere yönelik işlemler: a. Öğrenci katılımı b. Öğrenciler arası konuşma c. Ödev yapmak d. Kitap paylaşmak e. Ödev teslim etmek f. Çalışmaya dönmek g. Çalışma bittikten sonraki etkinlikler

4. Küçük grup çalışmalarına dönük işlemler: a. Bu işlemlerin bilinmesi sınıfta gürültü çıkmasını ve kargaşa yaşanmasını önler. b. Grupların nasıl oluşturulacağı c. Öğrencilerin grup üyeleriyle nasıl bir araya geleceği d. Grup üyelerinin görevleri, e. Materyallerden nasıl faydalanılacağı ve temin edileceği öğrencilere anlatılmalıdır.

5. Diğer işlemler a. İlköğretimde günün ilk ders saati öğrencilerin öğrenmeye hazırlanmaları b. Son ders saati ise okul dışı çalışmalarını planlamaları, eve götürecekleri ders malzemesini ve sınıf toplamaları c. Yangın, deprem gibi olağanüstü durumlarda öğrencilerin yapacakları işlemleri bilmeleri ve bunlarla ilgili tatbikat yapılması d. Sınıf bakımında öğrencilere görev verilmesi

Ortaöğretim kademesi için işlem geliştirilmesi gereken dört alan belirlenmiştir. 1. Derse giriş: a. Öğretmenin dersin ilk 4-5 dakikasını öğrencileri derse hazırlamayı ayırması gerekir. b. Derse geç giren öğrenciler için öğretmenin ilk 4-5 dakikayı etkili kullanabilmesi için, yoklama alımıyla ilgili pratik yöntemler geliştirmesi, c. geç gelmeyi önlemek için önlem alması, d. öğrencileri derse nasıl ısındıracağını planlaması ve e. öğretim materyallerinin dağıtımı ve kullanımına ilişkin işlemleri belirlemelidir.

2. Öğretim etkinlikleri Öğretim etkinlikleri sırasında karışıklığa ve gereksiz konuşmalara meydan vermemek için öğretmenin dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır a. Öğretmen-öğrenci ilişkisi b. Öğrencilerin sınıftaki hareketleri c. Öğrencinin dikkatini çekmek için işaretler d. Otururken konuşma e. Çalışırken yapılacak etkinlikler

3. Akademik sorumlulukla ilgili işlemler Öğrencilerin dersle ilgili olarak sorumluluk alması ve kendilerine verilen ödevleri düzgün biçimde yapmaları için öğretmenin öğrenciye yol gösterecek işlemleri belirleyerek duyurmasında fayda vardır. a. Çalışmanın gerekleri ödevin başlığı, kalemin türü, sayfa düzeni, tamamlanmayan ödevlerle ilgili ne yapılacağı, teslim tarihi vb. b. Sözel ödevler ödevlerin belirlenmesi, ödev için not verme ölçütleri, ödeve katılmama koşulları vb. c. Sınıfta ödevlerin kontrol edilmesi ödevlerin öğrencileri arasında kontrol edilmesi, ödevlerin notlandırılması, ödevin geri verilmesi, not verme işlemler.

4. Diğer etkinlikler a. Dersin sonu, b. dersin kesilmesi, c. yangın ve deprem tatbikatları, d. yemekhane, kantin gibi ortak alanların kullanılması bu kategoride yer alır.