TERCÜME FAALİYETLERİ VE İLMİ GELİŞMELERİN ÖNCÜ HAREKETLERİ

Eski çağlardan İslam – Arap fetihlerine kadarki dönemlerde Güneydoğu Anadolu, Irak, Mısır ve Suriye toprakları, bilimin gelişmesi ve korunmasında önemli katkıları olan birçok kültür merkezinin doğmasına tanık oldu.

İSKENDERİYE

Batlamyos, İskenderiye’yi ülkesinin başkenti yaptı, Yunan kültür ve ilimlerinin okutulduğu bir akademi kurdu. Bu akademinin yanında bir kütüphane açtı. Serapium Mabedi’nde yeni bir kütüphane açtı. İskenderiye Kimya biliminin merkezi idi. Müslümanların İskenderiye ile etkileşimleri Halid b. Yezid ile sembolleşti. Ahron’un tıp alanındaki el-Kennaş isimli eseri Şam’daki kütüphaneye konuldu. Ömer b.Abdülaziz tarafından bu okul Antakya’ya taşındı.

ANTAKYA

Antakya psikoposu Justasius 4.YY dolaylarında Antakya’da Büyük İskenderiye okulu stilinde bir okul kurmuştur. Yunan kültürü ve dilini canlandırmak ve dini eğitimi devam ettirmek hususunda Antakya’ daki kilise ve küçük kütüphanelerin katkısı olmuştur. Urfalı Yakup Yusbiyana Kilisesi’nde 11 yıllık hocalık yapmıştır.

NUSAYBİN VE URFA

Nusaybin psikoposu Yakup, Yunan dinini Süryanice konuşan Hristiyanlar arasında yaymayı amaçlayan bir okul açtı. Yakup, Afram’ı bu okulun başkanı ve hocası tayin etti. Nusaybin ve Urfa’daki kültürel faaliyetler, İslami fetihler esnasında ve Emeviler Dönemi boyunca devam etmiştir. Barsoma’nın liderliğinde filozoflar tarafından tekrar açılan okulda Aristo’nun mantık kitapları ve Porphyrius’un ‘İsağoci’ ya da ‘Kategorilere Giriş’ kitapları tercüme edilmiş olmalıdır.

HARRAN

Harran’da kuruluşu hakkında yeterince bilgi edinilemeyen bir putperestlik dini okulu vardı. Bu okul, Yunan putperestlik dini ve Yeni Eflatuncu felsefesi ile sembolleşen Yunan kültürünün merkeziydi. Bu okul aynı zamanda matematik ve astronomi bilimleriyle de ün kazanmıştır.

CÜNDİŞAPUR

Kurucusu Şapur, Rum esirlerinden mühendislik, mimarlık ve tıp alanında yararlanmak istemişti. Yunan felsefe kitaplarını toplamak ve Farsça’ya tercüme etmek tutkusu vardı. Anurişevan İran iradesinin başına geçince burada İskenderiye okulu stilinde bir okul kurdu. Bu okulda Galinos’un tıp kitapları esas ders kitabı olarak okutulmaya başladı. Mantık alanında ilk tercüme edilen eser Aristo’nun Kategorileri idi. Mütercimi bilinmemektedir.

İçlerinde Severius Sebaht, Atnanius el- Beledi, Hanamişu, Urfalı Yakup, Üçüncü Marabaha ve Yuhanna ed-Dımeşki’nin de bulunduğu bazı bilim adamları, felsefe ve mantık alanındaki Yunan kültürünü, dilleri olan Süryaniceye aktarmak için yoğun bir çalışma içindeydiler. Bunların yanında Harranlı Sabi ve Maniiler gibi cemaatler de vardı.

Müslümanlar ve diğer muhalif dinlere mensup insanlar arasında meydana gelen tartışmaların Hristiyanlar tarafından temsilcisi Yuhanna ed-Dımeşki’ dir. Yuhanna ed-Dımeşki : Mu’inü’l-Ma’rife İslam-Arap dini için mücadele edenlerin başında Halid b. Yezid geliyordu.

 YENİ FİKİRLERİ DESTEKLEYENLER  Muaviye b. Yezid  Yezid b. Velid  Mervan b. Muhammed  YENİ FİKİRLERİ DESTEKLEMEYENLER  Abdülmelik b. Mervan  Ömer b. Abdülaziz  Hişam b. Abdülmelik  El-Azzavi

Müslüman Araplar, bu dönemde fethedilen ülkelerde yaygın olan kültürel ve ilmi verileri Arapça’ya aktarma faaliyetine başladılar. 1-) İdari Mekanizmanın Arapça Tazmini  a-) Paraların Arapça Esas Alınarak Basılması  b-) Divanların Arap dili ile yazılması ve en meşhur mütercimler

 2-) Felsefenin Arapça’ya tercüme edilmesi  a-) Süryanilerin Rolü  b-) Felsefi eserleri tercüme etme girişimleri  Bu dönemde tercüme edilen felsefe kitaplarının ya da tercüme edilmiş başka eserlerin müelliflerinin mahiyeti tam olarak bilinmemektedir. Bazı kimselere göre bu kitaplar Revaki Felsefesi ile ilgili eserlerdir.

TIP İLMİ Emeviler döneminde yaşayıp, Emevilerle ilişki kuran en meşhur tabip İbn Asal idi. Muaviye, İbn Asal’dan bazı tıp kitaplarını Arapça’ya çevirmesini istemiştir. Muaviye’nin kendisine yaklaştırdığı diğer bir tabip ise ilaçların çeşitlerini ve terkiplerini bilen Ebu’l-Hakem ed-Dımeşki’dir.

Haccac Döneminde Irak’ta meşhur olan tabip ise Teyazuk’tur. Teyazuk’un en önemli eserleri ise oğlu için yazmış olduğu ‘el- Kennaş’, ve ilaçların yapılış şekilleri ve bazı ilaçların isimlerini ihtiva eden ‘İbdadu’l- Edviyye’ kitaplarıdır. Teyazuk’un tıbbi bilgilerinden, İbn Ebi Usaybi, Ebu Bekr er-Razi, ve İbnu’l-Baytar gibi birçok tabip ve ilim tarihçisi yararlanmıştır.

Yahudi tabip Maserceveyh, tıp alanındaki Ahron’un el-Kennaş adlı eserini Arapça’ya çevirdi. Maserceveyh esere 2 makale daha ilave etmişti. Maserceveyh’e izafe edilen tıp kitapları arasında; Kıva’l-Edviyye ve Menafivha ve Mezarriha (ilaçların Kuvvetleri, Faydaları ve Zararları), Kıva’l-Akakir ve Menafivha ve Mezarriha (ilaç özlerinin faydaları ve zararları) ve Kitabu’l fi’l-Ayn (Göz Hastalıkları Kitabı) vardır.

KİMYA İLMİ Halid b. Yezid kimya kitaplarının tercüme edilmesinde önemli rol oynamıştır.

ASTRONOMİ İLMİ Emevilerin son dönemlerinde Hürmüz b. Hakim’e nispet edilen ‘Arzu Miftahi’n - Nücum’ adlı eserin tercümesi yapılmıştır.

 TARİH VE DİN KİTAPLARININ TERCÜMESİ  Muaviye zamanında, Ubeyid b. Şureyh el- Curhumi’nin ‘Geçmiş kavimlerin krallarını konu alan’ bir kitap yazdı.  Hişam b. Abdülmelik zamanında kendi katibi olan mütercim Cebele b. Selim, Rüstem ve İsfendiyar, Behramşah gibi bazı kralların hayatlarını konu alan Farsça kitapları Arapça’ya tercüme etmiştir. Din konusundaki kitapların çoğu Mısır’da tercüme edilmiştir.   0212

Abdülaziz b. Mervan’ın valiliği esnasında Şammas Bünyamin tarafından İncil’in Kıptice’den Arapça’ya tercümesi yapılmıştır.

Bu tartışmaların en önemli sonuçları Revaki Felsefesi, Aristo Fikri ve Yeni Eflatunculuk ile sembolleşen Yunan fikirlerinin, İslam-Arap düşüncesine girmesi olmuştur.

 ELİF GENÇ G  ELİF FEYZA BAL G  GÜLFER YAMAN G  RABİA EREN G  BEYZANUR GENÇER G 