Ekip Çalışması Yaklaşımlarına Sosyal Hizmet Perspektifinden Bakış Arş. Gör. Nurullah ÇALIŞ Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F Sosyal Hizmet Bölümü n.calis@hacettepe.edu.tr

Neden ekip çalışması? Hızlı karar alma Hızlı hizmet sunumu Yaratıcılık İş doyumu Motivasyon Mesleki bilgi kazanımı Verimlilik Yaratıcılık: Ekip çalışanları, fiziksel güçlerinin yanı sıra zihinsel güçlerini de kullanmak suretiyle büyük bir yaratıcılık ve enerjinin ortaya çıkmasını sağlar. İş doyumu ve motivasyon: İyi bir ekip ortamı içerisinde çalışan üyeler kendini daha değerli hissederek sorunlarla daha kolay başa çıkabilmekte ve yaptıkları işten memnuniyet duymaktadırlar. Bu durum onlar için önemli bir motivasyon kaynağı halini almaktadır. Mesleki bilgi kazanımı: Üyeler ekibin yaptığı bütün işler hakkında bilgi sahibi olmaktadır. Bu de mesleki kazanımlara olumlu etki etmektedir. Paylaşılan sorumluluk: Ekip üyeleri arasında paylaşılan sorumluluk tek başına çalışan kişinin zorluklarla karşılaştığı zaman yaşadığı panik ve çaresizliği hafifletmektedir. Dolayısıyla, ekiplerde çalışanlar işlerini daha az stresli bulmaktadır. Hızlı karar verme ve hizmet sunma: Çoğu durumda ekipler karar almada daha hızlıdır çünkü ekip üyeleri genellikle işle ilgili konularda yöneticilerden daha fazla bilgi sahibidirler. Hizmete karar verme ve bunu uygulama noktasında ekip çalışması daha hızlı bir uygulama ortamı ortaya koyabilmektedir. Verimlilik ve performans Artışı: Ekip çalışması ile örgütün sorunlarında azalma ve üretkenliğinde artış gözlenmektedir. Ekiplerin oluşturulması için en önemli neden örgütsel verimliliğin artırılmasıdır. Örgütler bireysel olarak çalışan kişilerin gerçekleştirdiklerinden daha yüksek verimlilik düzeyine ekip performansı ile ulaşmaktadır.

Sosyal hizmet açısından ekip çalışması Formel ve enformel ağları kullanma, İletişim becerileri, Gizliliğin yönetilmesi, Birlikte çalışma ilişkilerini şekillendirme, Diğer profesyonellerle çalışma anlaşması yapma, Diğer meslek elemanlarından gelebilecek ayrımcılıkla mücadele edebilme, Sosyal hizmetin mesleki bakış açısının anlaşılmasını sağlama, Ekip toplantılarını yürütme, Kurum politikalarının gereklerini bildirme, Çatışmaların üstesinden gelme, Değişime uyum sağlama Etkili bir mesleki işbirliği için uzlaşması ve uygulaması gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Birlikte çalışabilme konusu sosyal çalışmacıların önem vermesi gereken pek çok bilgi ve beceriyi kapsamaktadır. Bunlar arasında (Whittington and Bell 2001).; Formel ve informel ağları kullanma, İletişim becerileri, Gizliliğin yönetilmesi, Birlikte çalışma ilişkilerini şekillendirme, Diğer profesyonellerle çalışma anlaşması yapma, Diğer meslek elemanlarından gelebilecek ayrımcılıkla mücadele edebilme, Sosyal hizmetin mesleki bakış açısının anlaşılmasını sağlama, Ekip toplantılarını yürütme, Kurum politikalarının gereklerini bildirme, Çatışmaların üstesinden gelme, Değişime uyum sağlama

Ekip çalışmalarında farklı yaklaşımlar Multidisipliner ekip çalışması İnterdisipliner ekip çalışması Transdisipliner ekip çalışması

Multidisipliner ekip Multidisipliner: Çok disiplinli (ing. multidisciplinary) Birden çok disiplinden profesyonellerin ortak bir amaca yönelik olarak paralel biçimde bağımsız çalışması.

Multidisipliner ekip Birden çok disiplinden profesyonellerin ortak bir amaca yönelik olarak paralel biçimde bağımsız çalışması. Birden çok disiplin Ortak bir amaç Paralel/eşgüdümlü çalışma Bağımsız çalışma 0-18 yaş grubunda cinsel istismara uğradığı düşünülen çocukların adli görüşmeleri, adli ve psikiyatrik muayene ve takipleri, multidisipliner bir anlayışla gerçekleştirilmektedir. İşleyiş olarak 7/24 esası ile hizmet öngören merkezde psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve hemşireler 24 saat nöbet sistemi ile çocuk psikiyatrisi uzmanı, adli tıp uzmanı ve çocuk hekimi ise konsültasyonla çalışmaktadırlar.

Multidisipliner ekip yaklaşımı Uygulama amacı disiplin

Multidisipliner ekip Artılar (+) Eksiler (-) Mesleki özerlik Düşük iletişim ve etkileşim Çok boyutlu hizmet sunma Ortak bir programın olmayışı Koordineli çalışma olanağı Çelişen uygulamaların olabilmesi Multidisipliner ekibin sağladığı avantaj birbirlerinden izole bir biçimde çalışan disiplinlerden daha fazla bilgi ve deneyim sağlamasıdır. E3 Bu yaklaşıma dayalı bir ekipte üyeler daha otonom hareket etmektedir. Otonom hareket etme imkanı farklı mesleki disiplinlerden profesyonele uzmanlık becerilerini üst düzeyde yansıtma olanağı sunar. Ancak bu durum aynı zamanda bir dezavantaj halini alabilir. Nitekim her üyenin otonom halde çalışması her bir üyenin uzmanlık becerilerinin gelişmiş olmasına yönelik ihtiyacı artıracaktır. Başka bir dezavantaj farklı meslek elemanlarının yaptığı çalışmalar arasında koordinasyon sağlanamaması durumunda ortaya çıkar. Öte yandan ekip üyeleri arasında birbiriyle uyumsuz tavsiye ve konsültasyon süreçlerinin oluşabilmesi muhtemeldir. Yakın mesleki destek sayesinde karmaşık sorunların çözülebileceğine yönelik beklentinin artması, Ortaya çıkan iş bölümünün çok boyutlu hizmet sunmayı sağlaması, Bakım ve müdahalenin biyo-psiko-sosyal ve kültürel bakımdan her boyutta yerine getirilebilmesi, Müracaatçılar açısından hizmete ulaşmayı kolay ve hızlı hale getirmesi, Yapılacak ekip toplantılarında diğer üyelerin çalışmalarını görerek tavsiye ve bilgi alma imkanı oluşturması Üyelere yeni beceriler kazandırması (örn. Karar verme süreci, sorumluluk alma ve liderlik) Daha planlı, daha koordineli ve daha az maliyetli hizmet sunma olanağı sağlaması,

İnterdisipliner ekip İnterdisipliner: Disiplinler arası (ing. interdisciplinary) Farklı disiplinlerden gelen profesyonellerin belirli bir amaç için ortak bir yöntemle birbirlerine bağlı şekilde çalışması.

İnterdisipliner ekip Farklı disiplinlerden gelen profesyonellerin belirli bir amaç için ortak bir yöntemle birbirlerine bağlı şekilde çalışması. 1. Farklı disiplinler 2. Ortak bir amaç 3. Ortak bir yöntem/program 4. Birbirine bağlı çalışma Ekip üyeleri arasında sürekli bir iletişim bulunur ve sorunlar ekip üyeleri arasında sistematik bir yol izlenerek çözülür. Düzenli olarak yapılan toplantılarda bu çalışma yaklaşımı uygulanır. İnterdisipliner işbirliği çalışmaya katkı veren disiplinlerin çabalarının bütünleşmesini gerektirir. Ekip sürecinden beklenen üyelerin kendi katkılarını oluştururken diğer üyelerin katkılarını da göz önünde bulundurmalarıdır. Müracaatçı, kendisiyle ilgili yürütülen sürece dahil edilmektedir. Ortak bir anlayış ve bütüncül bir bakış açısına dayalı olarak müracaatçı karar alma süreçleri ile kısa ve uzun dönem amaçlarında söz sahibi olarak güçlendirilmektedir.

İnterdisipliner ekip yaklaşımı Uygulama amacı disiplin Sağlık ekibi buna örnek gösterilebilir. İnterdisipliner geriatri ekibi klinisyen, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, beslenme uzmanı, fizyoterapist ve psikologtan oluşur. Kapsamlı geriatrik değerlendirme ve ekip çalışması ile hastaların mortalite ve morbiditeleri azalmaktadır. Geriatri, 65 yaş ve üstünün sağlık sorunları, hastalıkları, sosyal hayatları, fonksiyonel yaşamları, yaşam kaliteleri, duygu durumu, bilişsel sorunları, koruyucu hekimlik uygulamaları ve toplum yaşlanması ile ilgilenen bilim dalıdır. İnterdisipliner ekip üyeleri hastayı birlikte değerlendirir, hastanın tedavi planı ekip üyelerinin ortak görüşüyle belirlenir. ekipte her üyenin yeri, rolü ve misyonu farklı ve birbirini tamamlayıcıdır. Yaşlının tüm sağlık sorunları, sosyal problemleri, duygusal problemleri ile bu ekip ilgilenmelidir. Yaşlı değerlendirilmesinde tek bir kişi yerine yaşlı sağlığının farklı yönlerinde uzmanlaşmış interdisipliner geriatri ekibi değerlendirmesi ve takibi modern bir düşüncedir Krize müdahale ekipleri olabilir. Afet koordinasyon.

İnterdisipliner ekip Artılar (+) Yüksek uyum ve koordinasyon Eksiler (-) Baskın üyelerin ekip içi uyumu zedelemesi Yüksek iletişim ve etkileşim düzeyi Ortak alan oluşturmanın zorluklar Ortak bir uygulama kurgusu Müracaatçı odaklılık Bilgi ve beceri paylaşımı İnterdisipliner ekiplerde yer alan meslek elemanları tedavi amaçlarını işbirliği içinde tartışarak belirlemek ve tedavi planını müşterek bir doğrultuda yürütmek için düzenli olarak toplanmaktadır. Bu ekiplerde ideal olarak yatay hiyerarşik bir yapı ve üyeler arasında yüksek düzeyli bir iletişim ve işbirliği bulunmaktadır. İnterdisipliner ekipte yaşanabilecek bir güçlük ekip içindeki hiyerarşi ve baskın kişiliklerin yaratabileceği süreci zedeleyici etkidir. Örneğin ekip içinde daha sessiz kalan veya daha deneyimsiz olan üyelerin sindirilmiş ve değersiz hissetmelerine bağlı olarak görüşlerini ifade etmede zorluk çekmeleri ekip içi dinamiğin olumsuz etkilenmesine sebep olabilir. Bu tür durumlar söz konusu olacak ise multidisipliner bir çevre daha iyi sonuç verebilir. İnterdisipliner bir yaklaşımı benimsemenin sorunun tarihsel, kültürel ve sosyal arka planına dair daha iyi bir kavrayış sunması beklenir. Etkili interdisipliner araştırma terminoloji, bakış açısı, kuram ve farklı disipliner bileşenlerin birleştirilmesine yönelik istekli olmayı gerektirmektedir. Bu bakış açısı genel bir bütünleşik sonuca ulaşmaya yönelik olarak disiplinler arası ilişkinin nasıl olacağını ve nasıl bir birleşim ortaya konulacağının yolunu göstermektedir. Disiplinler arası araştırma her bir disiplinin kendi epistomolojisi, kavramları, kuramları ve yöntemlerini kabul ettiği ortak bir alandır. Ortak alanın yaratılması noktasında disiplinler arasında ortaya çıkması muhtemel çatışmaları saptamak ve çözmek önem taşımaktadır.

Transdisipliner ekip Transdisipliner: Disiplinler üstü(ing. transdisciplinary) Farklı disiplinlerin ortak bir amaç etrafında disiplinlere ait sınırları aşan bir yönteme dayalı olarak bütünleşmiş biçimde çalışması.

Transdisipliner ekip Farklı disiplinlerden profesyonellerin disiplinlere özgü sınırları aşan bir yönteme dayalı olarak bütünleşmiş biçimde çalışması. 1. Farklı disiplinler 2. Ortak bir amaç 3. Disiplin ötesi yöntem/program 4. Bütünleşmiş bir çalışma

Transdisipliner ekip yaklaşımı Uygulama amacı disiplin Ekip çalışmalarına transdisipliner yaklaşıma dayanarak bakıldığında ekiplerde disiplinler arası çizgilerin daha belirsiz hale gelmeye başladığı görülür. Bu tür ekiplerde ekip üyelerinin kendi bilgi ve uzmanlıklarını ortaya koyma imkanı bulunurken en iyi fikrin veya yaklaşımın belirlenmesi daima kolektif bir çabanın ürünüdür. Transdisipliner ekipte yer alan hizmet sağlayıcılar başlangıçtan en son aşamaya kadar bütün uygulama sürecini yakın işbirliği içinde kurgularlar. Transdisipliner ekipler temel olarak interdisipliner ekip yaklaşımının benimsediği niteliklere dayanmaktadır. Yakın işbirliği ve iletişim, ekibin ortak amacına hizmet etme gibi özellikler oldukça benzerdir. Transdisipliner ekibin farkını ortaya çıkaran nokta disiplinlere ait sınırların daha fazla kaybolması ve giderek üst üste gelmesidir. Bunun bize ifade ettiği husus trasdisipliner ekiplerde farklı disiplinlere mensup uzmanlar tek bir noktada birleşerek aynı işi yapmaya başladığıdır. Örneğin, ciddi fiziksel travma sonrası iyileşme sürecinde olan bir bireyin tedavisi gerçekleştirilirken doktorun, terapist ve sosyal hizmet uzmanının travma tedavisi odağında çalışması transdisipliner bir yaklaşımı ortaya koyar. Bu durum transdisipliner ekip üyelerinin travma tedavisi üzerinde bilgi ve beceri sahibi olmalarını gerektirmektedir. Transdisipliner ekip yaklaşımı bu yönüyle her bir ekip üyesinin bir diğerinin çalışma alanına dair bilgi birikimine sahip olduğu bir çalışma alanı ortaya çıkarmaktadır. (Kokemuller, 2015) Transdisipliner yaklaşım genel çalışma anlayışı ve ekip üyeleri arasındaki uyum bakımından interdisipliner yaklaşımın temel özelliklerini barındırmaktadır. Transdisipliner yaklaşımı farklı kılan bu nitelikleri daha ileri bir noktaya taşımasıdır. Bu tür ekiplerde üyeler kendisinin ve çalışma arkadaşlarının disiplinine ilişkin kavram ve yaklaşımlarına yeteri düzeyde aşina olmalıdır. Böylece disiplinler arası sınırlar belirsizleşir ve bütün ekip üyeleri soruna daha geniş bir olgunun bir parçası olarak odaklanabilirler.

Disipliner’den Transdisipliner’e

Ekip çalışması: Sosyal Hizmet için Çıkarımlar Sosyal hizmet uzmanları ekip çalışmalarına daha fazla ilgi göstermeli ve zaman ayırmalıdır. Ekip çalışmasının sosyal hizmet için önemini anlama konusunda daha fazla çaba harcanmalıdır. Ekip çalışmalarına zemin hazırlayacak kuramsal altyapı zenginleştirilmelidir. Farklı ekip çalışması yaklaşımlarına ilişkin anlayış geliştirilmelidir. Sosyal hizmet uzmanları interdisipliner ve transdisipliner ekipler kurma ve bunların içerisinde yer almanın yollarını aramalıdır. Hangisini seçmeli?