TARİH BİLİMİNE GİRİŞ www.herodevyapilir.com TARİHİN TANIMI Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının ;birbirleriyle olan ilişkilerini belgelere dayanarak,neden-sonuç ilişkisi içersinde ,objektif olarak,yer ve zaman göstererek anlatan sosyal bir bilimdir. TARİHİN KONUSU NEDİR? Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetidir. TARİH ANLATIMINDA YER VE ZAMANIN ÖNEMİ NEDİR? 1)Yer ve zamanın belirtilmesiyle olayın GERÇEK olup olmadığını anlarız. 2)Olayın geçtiği yer ile olayın meydana geldiği zaman dilimi o olayın sebep ve sonuçlarını belirlememizde gereklidir. Çünkü o yerin iklimi, yaşam şartları, madenleri, o zaman içindeki nüfusu, o zaman içindeki toplumsal değerler olayın meydana geliş sebeplerini oluşturabilirler.

1996-ÖSS www.herodevyapilir.com Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını,uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir. Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar. Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir? A) İnsan ilişkileri B) Neden-sonuç ilişkileri C) Yer D) İnsan topluluklarının yaşayışları E) Zaman

SEBEP-SONUÇ İLİŞKİSİNİN ÖNEMİ NEDİR? www.herodevyapilir.com SEBEP-SONUÇ İLİŞKİSİNİN ÖNEMİ NEDİR? Bütün olaylar bir zincirin halkalari gibi birbirine bağlidir. her olay kendisinden önceki olayın SONUCU, kendisinden sonraki olayın SEBEBİ'dir. Önceki olayı bilmezsek, sonraki olayı kavrayamayız. OLAY: İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen oluşumlardır. OLGU: Oluşum süreci içinde ya da başka bir şeyin belirtisi olarak gözlemlenmiş olaylardan ibarettir. Örnek: Anadolu'nun Türkler tarafından fethi OLAY'dır. Anadolu'nun Türkleşmesi OLGU'dur. TARİH FELSEFESİ NEDİR?: Tarihi tecrübeleri günümüz meselelerinin çözümü için yeniden yorumlamaya Tarih Felsefesi denir.

1982-ÖSS www.herodevyapilir.com Birbirini izleyen iki tarihsel olaydan birinin, ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağını ortaya çıkarmak için neye bakılmalıdır? A) Sonrakinin nedenlerinin, öncekinin sonuçları arasında olup olmadığına B) iki olayda da ayni kişilerin etkin olup olmadığına C) iki olayın da ayni yerde geçip geçmediğine D) iki olayın konuları arasında bir benzerlik olup olmadığına E) Olayların sonuçları arasındaki benzerliğe

TARİHİNTASNİFİ(SINIFLANDIRILMASI) www.herodevyapilir.com 1)- Zamana Göre Sınıflandırma: (Örnek: Ortaçağ tarihi,15. yüzyıl tarihi gibi...) 2)- Mekana(Yer) Göre sınıflandırma: (Örnek:Türkiye Tarihi,Avrupa tarihi gibi...) 3)- Konuya Göre Sınıflandırma: (Örnek: Tıp Tarihi, Sanat tarihi gibi...) TARİHİ NEDEN SINIFLANDIRIYORUZ? Tarihi Zamana, Mekana ve Konuya göre sınıflandırmamızın nedeni öğrenmeyi,öğretmeyi,araştırmayı kolaylaştırmakdır.

TARİHİN YÖNTEMİ (METODOLOJİSİ) www.herodevyapilir.com

A- Ana Kaynaklar(Birinci el kaynaklar): B- İkinci El Kaynaklar: Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular. I)KAYNAK ARAMA: Önce olayla ilgili kaynaklar aranır. Kaynaklar 2'ye ayrılır: A- Ana Kaynaklar(Birinci el kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır. B- İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır. Ayrıca kaynakları YAZILI ve YAZISIZ kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz: 1- Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazıları, gazeteler, dergiler vb... 2- Yazısız(Sözlü) Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silah, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri örf ve adetler vb... II) VERİLERİ TASNİF,TAHLİL VE TENKİT ETME a)- Tasnif(Sınıflandırma): Elde edilen bilgiler zamana, mekana ve konuya göre tasnif edilir. b)- Tahlil(Analiz=İnceleme) : Eldeki belgelerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup olmadığını tespitine tahlil denir. www.herodevyapilir.com

c) Tenkit(Eleştiri): Elde edilen bilgilerin işe yarayıp yaramadığı, hangi bilgilerin kullanılacağı belirlenir. www.herodevyapilir.com 3) SENTEZ(BİRLEŞTİRME) Kaynaklardan elde edilen bilgiler düzenlenerek yazılması safhasıdır.

www.herodevyapilir.com (1988-ÖSS) Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz? A)Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma B)Kaynak taraması yapma C)Buluntuları inceleme D)Deney yapma E)Olaylar arasında ilişki kurma

www.herodevyapilir.com (1986 - ÖSS) Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru olarak değerlendirile- bilmesi için aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması gerekir? A) Olayın geçtiği zamandaki koşulların B) Başka olaylarla benzerliklerin C) Olayla ilgili değişik yorumların D) Olaydan sonra kaç yıl geçmiş olduğunun E) Eleştirinin yapıldığı günün koşullarının

TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER www.herodevyapilir.com 1) COĞRAFYA: Tarih olayın geçtiği YER'in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir. 2) ARKEOLOJİ(Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır. 3) KRONOLOJİ(Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler. 4) PALEOGRAFYA: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır. 5) EPİGRAFYA(Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler. 6) SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler. 7) ANTROPOLOJİ: Toplumların ırk yapılarını inceler. 8) FİLOLOJİ:(Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler.

9) ETNOGRAFYA: Örf,adet, gelenek ve görenekleri inceler. 10) DİPLOMATİK: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb. inceler. 11) HERALDİK (Mühür bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler. 12) NÜMİZMATİK(Paralar bilimi): Eski Paraları inceler. 13) ETNOLOJİ: Birden fazla toplumun kültürünü inceler. 14) ASTRONOMİ: Takvimlerin meydana gelişleri hakkında inceleme yapar. 15) KARBON 14 YÖNTEMİ: Bulunan bir eserin yaşının hesaplanması için kullanılır. www.herodevyapilir.com

(1983 -ÖSS) www.herodevyapilir.com Ön Asya'da yapılan bir kazıda bulunan M.Ö. 4000 yılına ait bazı eserlerin, Orta Asya'da bulunan M.Ö. 5000 yılına ait eserlere benzediği görülmüştür. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya konması, bu uygarlığın Orta Asya uygarlığından etkilendiğine bir kanıt olabilir? A) Bulunan eserlerin ayni tarih devrine ait olduğunun B) Ön Asya uygarlığını yaratanların Orta Asya'dan geldiklerinin C) Orta Asya uygarlığının ileri bir uygarlık olduğunun D) Ön Asya uygarlığının başka uygarlıkları etkilemediğinin E) Ön Asya'da bulunan eserlerin daha çeşitli olduğunun

TARİHİ OLAYLARI İNCELERKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR www.herodevyapilir.com Olay objektif olarak incelenmeli. Olayın üzerinden belli bir süre geçmeli (Olayları meydana getiren kişilerin hayatta olmaması gerekir). Olay değerlendirilirken, olayların yaşandığı dönemin koşulları dikkate alınmalı. Geçmişteki olaylar günümüzün değer yargılarına göre değerlendirilmemeli. Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurulmalı. Olayın meydana geldiği yer ve zaman belirtilmeli. Olay incelenirken değişik kaynaklardan yararlanılmalı.

TARİH BİLİMİNİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR www.herodevyapilir.com 1)Hikayeci (Nakilci) Tarih Yer ve zaman belirtilir, fakat neden-sonuç üzerinde durulmaz. Olaylar efsanelerle dolu, masal türü bilgiler içerir. Hikayeci tarih çeşidi M.Ö.L.Yüzyılda Herodot’la başlar. 2)Kronik (Yıllık) Tarih Olaylar arasında bağlantı kurulmadan her yılın olayları sırasıyla yazılır. Hititler’ de ki Anallar bu tarih çeşidine örnektir. 3) Öğretici (Pragmatik-Akılcı-Faydacı) Tarih Okuyucuya ahlaki ve milli duyguları aşılama, geçmiş olaylardan ders alınmasını sağlamak için yazılan tarih çeşididir. Olayların anlatımında his ve heyecan ön plandadır. Olaylarda kişiler kahramanlaştırılır. XIX. Yüzyıla kadar bu türde tarihi eserler yazılmıştır. (Homeros; İlyada ve Odesa)

4)Sosyal Tarih: Olayların duygusal yanlarını almayarak toplumun her türlü faaliyetlerini inceleyen tarih çeşididir. 5)Bilimsel (Neden-nasılcı/araştırmacı) Tarih: Olayların neden ve sonuçlarını inceleyerek, aralarında bağlantı kurmaya çalışan tarih çeşididir. Olaylar ince ayrıntılarına kadar incelenir. XIX. Yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Tarih çeşidinin son aşamasıdır. www.herodevyapilir.com

TAKVİM BİLİMİ 1- Güneş Yılı Takvimleri 2- Ay Yılı Takvimi www.herodevyapilir.com İnsanların zaman ölçüsü olarak kullandığı, tarihi olayların oluş süresini gösteren çizelgelere takvim denir. DÜZENLENİŞ ESASINA GÖRE TAKVİMLER 1- Güneş Yılı Takvimleri Dünyanın güneş etrafında bir kez dönmesi sırasında geçen süreden yararlanarak elde edilen takvimlerdir. Güneş yılı 354 gün ve 6 saattir. Güneş yılı takvimini ilk kez Mısırlılar kullanmıştır. 2- Ay Yılı Takvimi Ay’ ın dünya etrafında 12 kez dönmesi ile elde edilen takvimlerdir. Ay yılı 354 gündür. Güneş yılı ile ay yılı arsında 11 günlük bir fark vardır. Bu nedenle ay yılı 33 yılda bir güneş yılına göre 1 yıl ileri gider. Ay yılı takvimini ilk kez Sümerler kullanmıştır

TÜRKLER’ İN KULLANDIĞI TAKVİMLER www.herodevyapilir.com 1)12 Hayvanlı Takvim: Güneş yılı esasına göre düzenlenmiştir. Yıllar hayvanlar adı ile anılmıştır. İslamiyetten önceki Türkler tarafından kullanılmıştır. Bir yıl 365 gün ve 5 saattir. Moğollar, Çinliler, Tiberliler ve Hintliler bu takvimi kullanmıştır. 2) Hicri Takvimi: Ay yılı esasına göre düzenlenmiştir. Mekke’ de Medine’ ye yapılan hicret yılı (622) başlangıç olarak alınmıştır. İlk kez Hz. Ömer zamanında kullanılmıştır. Türkler İslamiyeti kabul edince Hicri Takvim’i kullanmışlardır. 26 Aralık 1925’te çıkan bir kanunla, 1 Ocak 1926’ da Hicri Takvim’in resmi işlerde kullanılması sona erdirilmiş ve Miladi Takvim’e geçilmiştir.

3) Celâli Takvim: 4) Rumi Takvim: Güneş yılı esasına göre düzenlenmiştir. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından Ömer Hayyam’a eski İran takvimi örnek alınarak düzenlenmiştir. Miladi 1079, Hicri 471 yılı başlangıç kabul edilmiştir. İran-Selçuklu arasındaki mezhep farkından dolayı bir süre sonra bu takvim terkedilmiştir. Bu takvimi B.Selç.Devlt.ve Babür 4) Rumi Takvim: Osmanlılar Mali işlerde kullanmak için Eski Bizans takvimi örnek alınarak düzenlenmiştir. Miladi 1676 yılında kullanılmaya başlanmıştır. 1839’ dan itibaren her alanda kullanılmıştır. Miladi takvim ile arasında 584 yıllık fark vardır. Yılbaşı Mart’ tır. Cumhuriyet döneminde yalnız mali işlerde yararlanmak için kullanılmış, 1 Ocak 1982’ de tamamen yürürlükten kaldırılmıştır. www.herodevyapilir.com

5)Miladi Takvim: Güneş yılı esasına göre düzenlenmiştir. www.herodevyapilir.com 5)Miladi Takvim: Güneş yılı esasına göre düzenlenmiştir. Takvimi ilk kez Mısırlılar icad etmiştir. İyonyalılar, Yunanlılar ve Romalılar takvimi geliştirmiştir. Son düzenlemeyi Papa XIII. Gregor yapmış ve 6 saatlik farkı da eklemiştir. ;(1582), Papa Gregor’ dan dolayı bu takvime Gregoryen Takvimi de denir. Miladi takvim Hz. İsa’ nın doğumunu başlangıç olarak alır. Türkiye Cumhuriyeti 26 Aralık 1925 tarihinde Miladi Takvim’ i kullanmak için kanun çıkarmış ve 1 Ocak 1926’ da kullanmaya başlamıştır