YÖNETİMDE YENİ GELİŞMELER KONU ORGANİZASYONLARDA YARATICILIK Hazırlayan: Ramazan ÇELİK

YARATICILIK KAVRAMININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Günümüze damgasını vurmuş olan kavram değişim kavramıdır. Bireyler, örgütler, toplumlar artan bir ivmeyle sürekli değişmekte, değişime karşı duranlar ise yok olmaktadır. Yaratıcılık kavramı günümüzde dikkate değer bir ilgi odağı haline gelmiştir. Basit bir biçimde ifade edildiğinde, yaratıcılık yeni bir fikir üretimi süreci olarak değerlendirilebilir. Yaratıcılık; Yeni bir ürün, üretim süreci, hizmet ya da teknolojide yapılan değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. Herhangi bir yaratıcı düşünce ticarileşmişse ve yarattığı fayda ile verimliliği artırmışsa “yenilik” olarak değerlendirilmektedir.

Yaratıcılığın temel unsurları: -Problemin tekrar formüle edilmesi, -Bir çözüm yönteminin uyarlanması -Belli bir çözüme ulaşılması Gerçekte her durumda önemli olan bireyin farklı düşünebilmesidir. Bireyin problemi kendisinin keşfetmesi halindeki farklı düşünme, hem düşünsel üretkenliği, hem de problemi kendisinin belirlemesi durumunda düşünsel üretkenliği ve problemi tanımlayabilme yeteneğini gerektirmektedir. YARATICILIK KAVRAMININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

1- Yaratıcılık Süreci Yaratıcılık sürecinin başlaması birey ya da örgüt için var olan bir konuda bir belirsizlik veya eksiklik olduğunda ortaya çıkarır. Yaratıcılığın temelinde aynı olanın farklılaştırmak için birleştirilmesi yatar. Bu aşamada sorular ve cevaplar içiçedir (Webber, 1979). Daha sonra ilgili sorun için bilgi toplanır ve bu bilgiler somut bir çerçevede incelenerek, farklı bir bakış açısı ile değerlendirilir. Bu aşamada, birey zaman zaman soruna yaklaşır, zaman zaman uzaklaşır. Bu noktada yaratıcı birey bir çözüm bulamıyorsa bile vazgeçmek yerine sosyal ve çevresel engelleri ortadan kaldırmaya çalışarak fikirler üzerinde düşünmeye devam eder.Bu yaratılan çözümün gerçekten aranan çözüm olup olmadığının anlaşılması için test edilir.

2- Örgütlerde Yaratıcılık Değişimin hızla arttığı günümüzde, örgütlerde yaratıcılık, problem çözme ve yenilik konularına ilgi de sürekli artmaktadır. Bir örgütün yaratıcı bir örgüt olması işletmenin değişimi yakalayabilmesi müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmesi ve rekabetçi avantaj kazanabilmesi için büyük önem taşımaktadır. Örgütlerde etkin yaratıcılığın özellikleri  Teknik bir ürün yada fikir oluşturan her yaratıcı eylem organizasyon içinde sosyal bir düşünce veya uygulama yaratan bir eylem tarafından desteklenmelidir.  İşletmedeki her yaratıcı birey işlekme içinde diğer yaratıcı bireylerin varlığına ihtiyaç duyar.

Örgütlerde etkin yaratıcılığın özellikleri  Yaratıcı eylemler cesaret eylemleridir.  Bir fikrin oluşması ve sonuca ulaşması doğrusal olmayan bir kazalar zinciri olabilir. -İşletmelerde yaratıcılığı engelleyen en ciddi sınır yaratıcılık kavramı hakkındaki görüşlerdir. Örgütün yaratıcılığı değerlendirilirken kimi zaman bütünü düşünmek yerine yaratıcılığın bir parçasına odaklanılmaktadır. Yaratıcılık örgütlerde dört farklı biçimde algılanmaktadır.  Yaratıcılık düşünsel bir jimnastiktir görüşü  Yaratıcılık yeniliktir.  Yaratıcılık mistik bir anlayıştır.  Yaratıcılık duygulardan hareket etmektir.

Örgütlerde yaratıcılığı etkileyen etkenler Örgütlerde yaratıcılığı etkileyen etkenler iki bölümde incelenebilir. 1- Bireysel ve grupsal özelliklerden kaynaklanan etkenler Bireysel ve grupsal özellikler, kişilik, sinerji, deneyim, kavrama yeteneği gibi özelliklerdir. Bireysel ve grupsal özelliklerden kaynaklanan etkenler Yaratıcılık bir anda olacak bir şey değildir. Örgüt içinde yaratıcı bir atmosfer oluşturmak için izlenecek adımlar -Yaratıcılık ödüllendirilmelidir. -Risk olgusu örgütün rutin bir parçası olarak kabul edilmelidir.

Örgüt içinde yaratıcı bir atmosfer oluşturmak için izlenecek adımlar - Uzun dönemli düşünülmelidir. -Çok fazla bilmenin ve çok az bilmenin tehlikelerinden haberdar olunmalıdır. -Büyümeye izin verilmelidir. -Çatışma hoş görülmelidir. Çözülemeyen problemler yeniden kavramsallaştırılmalıdır. Kişinin neler yapmayı sevdiği belirlenmelidir. Yaratıcı olmayan insan doğruları ezberler, yaratıcı insan ise doğrular arasında ilişkiler bağlantılar kurmaya çalışır. Yaratıcı olmayan insan doğruyu olduğu gibi kabul eder.

Yaratıcı bireyin Özellikleri  Yaratıcı insan risk alır, ısrarcıdır, esnektir, konformist değildir.  Yaratıcı bireyler alışılagelmiş düşüncelerin dışında bir yaklaşımla ve çevreden gelebilecek zorluklarla baş ederek, sorun için aynı anda bir çok çözüm yolu üretir.  Yaratıcı birey değişik çözümler için ayrı ayrı çözüm yolları bulabilir.  Yaratıcı birey belirsizlikten rahatsızlık duymaz  Yaratıcı bireyin kendi yaratıcılık güçlerine inancı tamdır. Örgüt içindeki bireyin yaratıcılığını engelleyen başlıca etkenler ise endişe, başarısızlık korkusu, toplum dışına atılma endişesi, kendine güvensizlik, tek yönlü bakış açısı olarak ifade edilebilir.

Yaratıcı bireyin Özellikleri Örgütlerde bulunan grupların da yaratıcı özelliklere sahip olması yaratıcı bir örgütün oluşması açısından büyük önem taşımaktadır. Örgüt yöneticilerinin ve örgütün grupları doğru biçimde analiz edip, grupların yaratıcılıklarını ortaya çıkarmaları büyük önem taşımaktadır. Yaratıcı grupların oluşmasında önem taşıyan etkenler, etkin ve etkili bir iletişim ortamının sağlanması, örgüt yöneticisinin görev dağılımı, grupların ve grup içindeki bireylerin özelliklerine yapması, çok açılı bir bakış açısının desteklenmesi, grup içinde güven ortamı yaratılması, grup içindeki bireylerin katılımcılığa özendirilmesine bağlıdır.

İşletmeler Grupların Yaratıcılıklarını Desteklemek için aşağıdaki adımları uygulamalıdır.  Özgürlük sağlamak  Cesaretlendirmek  Kaynak sağlamak  Görevlere açıklık getirmek

2- Organizasyona Özgü Özellikler Yaratıcılığı özendiren kuruluşlar çalışanların niteliklerinden yararlanırlar ve deneme yapmayı destekleyen, yaratıcı davranışı harekete geçiren bir kültür geliştirirler. Yarının sorunlarını çözmek yeni bilgiler ve yeni yaklaşımlar gerektirir. Ayrık düşünme adı verilen bir yöntem şu şekilde değerlendirilmektedir. Bir fikrin sonuç verip vermeyeceğini anlamak için kişiler bilgi, deneyim, ve uzmanlıklarını bir süre için askıya almak konusunda cesaretlendirilirler.

Yaratıcı bireyin Özellikleri Yaratıcı örgütlere ulaşmada uyulması gereken kuralları Bharadwaj ( ) dokuz ana başlık altında toplamıştır. Bunlar, Yaratıcı kişileri dinlemek, onlarla konuşmak, kuralları ve süreçleri esnek bir biçime sokmak, yaratıcı bireyin fikirlerine olumlu tepki vermek, başarısızlığı kabul etmek, hata ve başarısızlıkları anlayışla değerlendirmek, yaratıcı fikirleri fark etmek ve yaratıcı konuşmaları desteklemek

Örgütün Yaratıcılığını Ortaya Çıkarma Süreci İşletmenin yaratıcı performansı işletmeyi oluşturan grupların yaratıcı performansına ve işletmenin yaratıcılığı destekleyen veya sınırlayan özelliklerine bağlıdır. İşletmelerde yaratıcılık risk, belirsizlik ve çatışma ile birlikte düşünülmelidir. Kuruluşun yaratıcılığını azamiye çıkarmak için üç bileşenli bir süreç gerekmektedir. İlk olarak lider her çalışanın sahip olduğu farklı yeteneği kavrar. İkinci olarak lider çalışanların iş koşullarını o yaratıcılığı besleyecek biçimde düzenler. Üçüncü olarak risk almaya ve denemeye açık doğru ortam yaratılır.

Örgütün Yaratıcılığını Ortaya Çıkarma Süreci Bir işletmenin yaratıcı olma koşulları (Ford ve Giola 1995)  Akıllı insanlar kendi hatalarından öğrenirler, bilge insanlar başkalarının hatalarından öğrenirler  Gerçekliğin önemi yoktur, önemli olan algılamalardır  İnsan olup bitenler üzerinde gerçekten derinlemesine düşünürse, entelektüel yönden alçak gönüllü olmak kolaylaşır.  İş konusunda insanlara danışıldığında en güçlü fikirler genellikle dolaysız deneyimi sınırlı kişilerden gelir  Çukurdan kurtulmak istiyorsanız önce kazmaya başlayın  Hızlı değişim dönemlerinde deneyim en kötü düşmandır

Yaratıcılığın Oluşumunu Destekleyen Lider ve Özellikleri Ortaya Çıkarma Süreci Yaratıcı lider olasılıkları kafasında canlandırır ve başkasının göremediği fırsatları görür. Alışılmadık fikirlere yatkındır. Yeni çözümler bulmak için sorunlar üzerinde yeniden kafa yorar. Lider başkalarının kapasitesine güvenir ve yönettiği kuruluşun, işyerinin yaratıcılığını serbest bırakarak sorunları çözebileceğine ve yeni iş olanakları yaratabileceğine inanır. İnsanların yaratıcılıklarını ifade etmeleri için gerekli koşulları yaratır.

Yaratıcılığın Oluşumunu Destekleyen Lider ve Özellikleri Ortaya Çıkarma Süreci Lider yönlendirici sorular sorar, insanların kendilerini ve görüşlerini yeniden oluşturmaya teşvik eder, yaratıcı görüş ayrılıklarını ve bakış açılarının çokluğunu destekler, risk almayı ve yeniliklerin denenmesini özendirir. İnsanların kendisine karşı çıkmalarına izin verir. Lider yaratıcılığı yok eden bütün sistemlere, hoyrat şeflere, korkuya, gözdağına ve bürokrasiye karşı tavır almaktadır. Liderler kendi yaratıcı akıllarını geliştirmekle ve kendi yenilikçi yetenekleri üzerinde odaklanmakla işe başlarlar.

Yaratıcılığın Oluşumunu Destekleyen Lider ve Özellikleri Ortaya Çıkarma Süreci Başarılı liderler önce doğuştan gelen güçlü yanları üzerinde odaklanır ve yaratıcı potansiyellerini keşfederler, böylece başkalarının yaratıcılıklarını serbest bırakmaları kolaylaşır. Böyle liderler yanlarında esnek ve sorgulayıcı insanlar çalıştırır. Doğru olan liderin yaratıcılığı yönetmesi değil, onu ortaya çıkartmak, özgür kılmak ve işletmenin gerektirdiği yöne kanalize etmeyi bilmesidir. İnsanlara başaramama özgürlüğü tanımalıdır. Başarısızlık sayesinde bir çalışan çok şey öğrenebilir ve firmanın yenilik yapmasına katkıda bulunabilecek çok daha etkin bir kişi olabilir (Weber,1979)

Yaratıcı Sorun Çözme Teknikleri Pazar yerindeki varolan yaratıcılığın koşulları aşağıdaki biçimde ifade edilebilir (Rosen 1996)  Risk alma  Yaratıcılık için özgür zaman  Fonksiyonel proje grupları  Açık kültür  Destekleyici anarşi ortamı  Beyin fırtınası  Nominal grup tekniği  Yaratıcılık eğitimi  Yaratıcılık merkezleri ve yerlerinin kurulması Yaratıcı sorun çözme teknikleri: Sıralama tekniği, Özellikleri sıralama tekniği, girdi çıktı yöntemi, Matris tekniği, beyin fırtınası ve Gordon teknikleri.