Sınıf: 9. Sınıflar Kazanımlar: A.9.1.(Doğa ve İnsan Etkileşimini Anlamlandırır.), A.9.2. (Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü algılar.), A.9.3. (Doğal sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.) Konular: Dünya Hangi Doğal Unsurlardan Oluşur? Doğa ve İnsan Etkileşimi Doğal Ortamlar ve Coğrafya Hazırlayan: Ferit TÜMER

İnsan ve Doğa Doğa nedir? İnsan müdahalesi olmadan kendi içerisinde sistemli bir işleyişe sahip olan ortam doğa olarak ifade edilir. Doğal unsur nedir? İnsan müdahalesi olmadan tabiatta meydana gelen unsurlara doğal unsur adı verilir.

İnsan ve Doğa İnsan, doğayı etkiler mi? İnsanın doğa üzerindeki en yaygın etkileri ➤ Yerleşim yeri kurarak ➤ Sanayi tesisleri kurarak ➤ Ulaşım ağlarını geliştirerek ➤ Maden yatakları açarak ➤ Enerji üreterek ortaya çıkar.

İnsan ve Doğa Doğa, insanı etkiler mi? Doğa çeşitli yollar ile insan yaşamını sınırlar. ➤ Buzullar ile kaplı olan bölgeler ➤ Aşırı sıcak bölgeler ➤ Bataklık bölgeler ➤ Dağlık ve kayalık bölgeler ➤ Çöl bölgeleri insan yaşamının sınırlandığı bölgelerdir.

Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanları doğru, yanlış olanları yanlış olarak ifade ediniz. İnsan, faaliyetleri ile doğayı daima olumsuz yönde etkiler. Orta kuşakta insanın doğa üzerindeki etkisi daha fazladır. Nüfus artışı, insanın doğa üzerindeki olumsuz etkisini artırır. Ekvator'a yakın alçak bölgeler insan yaşamının sınırlandığı alanlardandır. Kutba yakın bölgelerdeki deniz seviyesinden yüksek alanlarda insanın doğaya etkisi azdır. Sanayileşme ile insanın doğa üzerindeki etkisi azalmıştır.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Coğrafya; insan ve doğa arasındaki etkileşimi nedensellik, dağılış ve bağlantı ilkelerine göre inceleyen bir bilimdir. Yeryüzündeki doğal olayları ve beşeri faaliyetleri incelerken bunlar arasında ilişki kurar. Böylece olaylar bağlantı kurmamızı sağlar.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Örneğin; bir ülkenin gelişmesine etki eden yer altı ve yerüstü kaynakları, yeryüzü şekilleri, iklim, bitki örtüsü, ulaşım, sanayi, nüfus vb. doğal ve beşeri kaynaklar bir bütün halinde rol oynar.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Coğrafya biliminden faydalanılması geleceğe dair planlamalarda, doğayı koruyarak düzenli, dengeli ve sürekli kalkınma olanağı sağlayacaktır.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi İnsanların doğal kaynakları hatalı kullanması bazı çevre sorunlarına neden olur. Örneğin verimli ovalarda sanayi tesislerinin kurulması, tarımsal üretimi ve çevreyi olumsuz etkiler. Ülkemizde Dilova’sı bunun en güzel örneklerinden birisidir.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Bu gibi olayların en önemli nedeni , insanların doğayı yeterince tanımaması ve doğal çevreyle uyumlu sürdürülebilir kalkınma projelerini hayata geçirememesidir.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Coğrafya biliminin en önemli amaçlarından birisi de insanın doğayı, yaşadığı çevreyi tanımasını ve doğa ile uyum içinde bir hayat paylaşmasına katkıda bulunmaktır.

İnsanın-Doğa Etkileşiminde Coğrafyanın Önemi Elazığ'da saat 04.32'de 6.0 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. İlk belirlemelere göre Kovancılar’a bağlı üç köyde büyük hasar tespit edildi. Bölgeyi inceleyen Sağlık Bakanı, 34 kişinin yaralandığını, 41 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Başbakan ise yaptığı konuşmada kerpiç evler nedeniyle vatandaşların hayatını kaybettiğini söyledi. İl merkezinde can kaybının olmaması insanların depremden değil, kerpiç evler yüzünden olduğunu ortaya koydu. 1. Yanda verilen habere konu olan doğal afetin meydana gelmesinde hangi beşeri ve doğal etmenler etkili olmuştur? 2. meskenlerde kerpiç kullanılmasının nedeni ne olabilir? 3. Doğal afetlerin beşeri faaliyetlere etkisi azaltılabilir mi? Coğrafya ilminden bu durumda faydalanılabilir mi? Tartışınız.

İnsanın Doğa Üzerindeki Etkileri Beşeri faaliyetlerden tarım, turizm, ulaşım vb. birçok insan faaliyeti iklimin etkisi altında gelişme gösterir. Bununla beraber insanlar da doğa üzerinde bazı değişiklikler yapar. Doğanın insanı etkilemesi gibi insanın doğayı etkilemesi söz konusudur.

İnsanın Doğa Üzerindeki Etkileri Barajların inşa edilmesi Bataklıkların kurutularak tarım alanı na dönüştürülmesi Köprüler, tüneller, viyadüklerin açılması Tarımsal üretim için sulama kanalları n inşa edilmesi; Maden yataklarının işletilmeye açılması Ormanlık alanların kereste yapımı için kullanılması gibi hususlar bu kapsamda değerlendirilebilir.

İnsanın Doğa Üzerindeki Etkileri İnsanların doğal ortamda yaptığı değişiklilerin çevreye zarar vermemesi veya zararın en aza indirilmesi için coğrafya biliminden faydalanması hayati önem taşımaktadır.

Muhteşem Dörtlü Atmosfer, hidrosfer, litosfer ve biyosferden oluşan dört temel ortam birbiri ile etkileşim halindedir. Yeryüzünde canlı hayatının devam edebilmesi için bu dört temel ortam birbirini tamamlayıcı rol oynar.

Muhteşem Dörtlü Hava Küre (Atmosfer) Dünyamızı saran ve gaz örtüsünden meydana gelen küredir.

Muhteşem Dörtlü Taş Küre (Litosfer) Yerkürenin dış kısmını, toprak ve kayaçları kapsayan katmandır.

Muhteşem Dörtlü Su Küre (Hidrosfer) Yeryüzündeki deniz, okyanus, göl ve su kaynaklarını kapsayan katmandır. Yeryüzünün ¾’ü sularla kaplıdır.

Muhteşem Dörtlü

Coğrafya Nedir, Neyi İnceler? Coğrafya, tabiatta meydana gelen doğal ve beşeri olayları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen ve bu olayların insanlara olan etkilerini ele alan bir bilim dalıdır.

Coğrafya Nedir, Neyi İnceler? Coğrafya şu alt bilim dallarına ayrılır.

Coğrafyanın Faydalandığı Bilim Dalları Nelerdir ?

Aşağıda coğrafyaya ait bazı ifadeler ile coğrafyanın faydalandığı yardımcı bilim dalları verilmiştir. Bunları uygun bir şekilde eşleştiriniz. Göllerin oluşumunu inceleyen bilim dalıdır. 1 Oseonografya Hayvanların yeryüzündeki dağılışını inceler. 2 Zooloji Bitkilerin yeryüzündeki dağılışını inceler. 3 Meteoroloji Hava olaylarını inceleyen bilim dalıdır. 4 Pedoloji Kayaç ve mineralleri inceleyen bilim dalıdır. 5 Limnoloji Toprağın oluşumu ile toprak türlerini inceler. 6 Botanik Okyanusları inceleyen bilim dalıdır. 7 Litoloji

Neler Öğrendik ? Coğrafya tabiatta meydana gelen olayları sebep sonuç ilişkisi içinde inceleyen bir bilim dalıdır. Coğrafya bilimi bu doğrultuda bazı alt bilim dallarından faydalanır. Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi diğerlerinden farklı bir coğrafi bilim dalı tarafından incelenir? A) Çukurova deltasının oluşması B) Gediz Nehri üzerinde meydana gelen yer şekilleri C) Arabistan'da rüzgârların oluşturduğu yer şekilleri D) Dünyadaki mağaraların oluşum şekli E) ABD'de meydana gelen kasırgaların oluşum nedeni Çözüm İlk dört seçenekte verilen olaylar coğrafyanın alt bilim dalı olan jeomorfoloji tarafından incelenir. E seçeneğinde verilen olay ise Klimatoloji tarafından incelenir.

Neler Öğrendik ? Bir bölgede kış sporları alanında yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı o bölge ile ilgili, coğrafyanın; I. Jeomorfoloji II. Klimatoloji III. Biyocoğrafya IV. Hidroğrafya alt bilim dallarının hangilerinden faydalanmalıdır? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV Çözüm Kış sporları, kar yağışlarının görüldüğü dağlık ve engebeli alanlarda yapılır. Dolayısıyla yer şekillerini inceleyen jeomorfoloji ve iklim olaylarını inceleyen Klimatoloji'den faydalanmalıdır.

Neler Öğrendik ? Yeryüzünde nüfus arttıkça insanın doğa üzerindeki etkisi de artacaktır. Aşağıdaki faaliyetlerin hangisinde insanın doğaya verdiği zarar daha fazladır? A) Güneş enerjisi kullanımının artması B) Fabrika atıklarının arıtılmaya tabi tutulmaması C) Planlı yerleşim alanlarının inşa edilmesi D) Jeotermal santrallerinin inşa edilmesi E) Rüzgar santrallerinin inşa edilmesi Çözüm Verilen tüm seçeneklerde yer alan faaliyetlerin tamamında insan doğa üzerinde etkilidir. A, C, D ve E seçeneklerinde yer alan faaliyetlerde gerekli tedbirler alındığı zaman insan doğaya zarar vermeyebilir. Ancak B seçeneğinde yer alan faaliyette herhangi bir önleyici tedbir alınmadan atıklar doğrudan doğaya bırakılmaktadır. Bu durum da insanın doğaya verdiği bir zarardır.

Neler Öğrendik ? Volkanik araziler tarım açısından oldukça verimlidir. Tarih boyunca insanlar, patlama tehlikesine rağmen bu araziler üzerinde tarım yapmış ve bu alanlara yerleşmişlerdir. Volkanik kökenli kayaçlardan barınaklar yapmış ve kimi zaman da bu kayaçlardan çeşitli araç gereçler üretmiştir. Ani bir şekilde meydana gelen volkanik patlamalar sırasında ise zaman zaman can ve mal kayıpları yaşanmıştır. Yukarıdaki parçadan aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılamaz? A) İnsan bazı ihtiyaçları için volkanik kayaçlardan faydalanmıştır. B) Doğa, insan faaliyetlerine yön vermiştir. C) Doğa, bazı yerlerde insanın yaşam alanını sınırlamıştır. D) İnsan, doğadan faydalanırken tehlikelere maruz kalmıştır. E) İnsan, doğadaki uygun yaşam yerlerinden faydalanmıştır.

Neler Öğrendik ? Doğa, insan faaliyetleri üzerinde belirleyici role sahipken, insan da doğa üzerinde çeşitli etkilerde bulunur. Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğa üzerindeki etkisine örnek gösterilemez? A) Tünel inşa edilmesi B) Tarımsal faaliyetlerin yürütülmesi C) Şehirlerin kurulması D) Volkanik olayların görülmesi E) Rüzgâr türbinlerinin inşa edilmesi

Neler Öğrendik ? İnsan, tarih boyunca doğadan daima etkilenmiştir. Bazen çeşitli tedbirler alarak doğanın insan üzerindeki etkisini tamamen ortadan kaldırmıştır. Aşağıdaki doğa olaylarından hangisinin insan üzerindeki etkisi, alınacak tedbirlerle en aza indirilebilir? A) Depremler B) Heyelan C) Tsunami D) Kuraklık E) Volkanik patlama

Neler Öğrendik ? Coğrafya, tabiatta meydana gelen doğal ve beşeri olayları sebep sonuç ilişkisi içersinde inceleyen ve bu olayların insanlara olan etkilerini ele alan bir bilim dalıdır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi coğrafya biliminin inceleme konuları içinde yer almaz? A) Dünya'da verimli tarım arazilerinin dağılışı B) Mevsimlerin insan davranışlarındaki etkisi C) Meteorolojik gözlemlerin devamlılığının sağlanması D) Dünya ve Türkiye kabartma haritalarının hazırlanması E) Göçlerin nedenleri

Neler Öğrendik ? Coğrafya bilimi; inceleme alanına giren konularda bazı bilim dallarından yardım alır. Buna göre, ırkların yeryüzündeki dağılışını araştırmak isteyen bir coğrafyacı, aşağıdaki bilim dallarının hangisinden yardım almalıdır? A) Antropoloji B) Paleontoloji C) Limnoloji D) Filoloji E) Hidroloji

Neler Öğrendik ? Yeryüzündeki hayvan türlerinin dağılışını incelemek isteyen bir bilim adamı, coğrafyanın aşağıdaki dallarının hangisinden faydalanmalıdır? A) Jeomorfoloji B) Biyocoğrafya C) Hidrocoğrafya D) Oseonografya E) Litoloji

Neler Öğrendik ? Coğrafya bilimi yeryüzündeki doğal olayları incelerken aynı zamanda doğal olayların insanla olan ilişkisini sebep sonuç ilişkisi içinde inceler. Tarımsal faaliyetleri incelerken bir ürünün yetiştirileceği bölgenin yer şekilleri, iklim ve toprak verilerini incelemek zorundadır. Yeni tarım alanları açılacaksa o bölgedeki diğer canlı türlerinin bu durumdan nasıl etkileneceğini ortaya koyar. Tarım faaliyetleri için gerekli olan sulama suyu için de bölgedeki akarsuların rejimi ve akım değerleri mutlaka incelenmelidir. Yukarıdaki parçada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için aşağıdaki bilim dallarından hangisinin verilerinden faydalanma zorunluluğu yoktur? A) Klimatoloji B) Hidroğrafya C) Jeomorfoloji D) Biyocoğrafya E) Oseonografya

Neler Öğrendik ? Doğa, insan faaliyetleri üzerinde etkilidir. İnsan bazı faaliyetlerinde doğanın olumsuz etkisini en aza indirmek için çeşitli tedbirler alır. Aşağıdakilerden hangi bu açıklamaya örnek gösterilebilir? A) Kutup bölgelerinde yerleşim alanlarının olmayışı B) Çöl bölgelerinde nüfusun seyrek olması C) Okyanus kıyılarında nehirler boyunca iç kesimlere denizyolu ulaşımının sağlanması D) Mısır'da yerleşme için Nil nehri kıyılarının seçilmesi E) Eğimli yamaçlarda açılan yolların kenarlarına istinat duvarları yapılması