REHBERLİK

ÇAĞDAŞ ANLAYIŞA GÖRE EĞİTİMİN AMAÇLARI Çağdaş anlayışa göre eğitimin genel amacı gerek bedensel gerekse zihinsel olarak sağlıklı, yaşadığı topluma etkin şekilde uyum sağlayabilen ve insanlığa katkıda bulunabilecek insanlar yetiştirmektir.Bu genel amacı çözümlediğimizde çağdaş eğitimin amaçlarını özet olarak bireyi “kendi için” ve “toplum için” yetiştirmek olduğu görülmektedir.

BİREYİ KENDİSİ İÇİN YETİŞTİRMEK -Eğitimde amaç bireyin önce “kendisi için” yararlı ve gerekli donanımları kazanmasını sağlamaktır.Eğitim bunu gerçekleştirmek için şu alt amaçlara ulaşmaya çalışır: -Bireyi bir meslek sahibi yapmak -Toplumsal uyumunu sağlamak -Bireye kendisini geliştirme olanaklarını sağlamada yardımcı olmak.

BİREYİ TOPLUM İÇİN YETİŞTİRMEK -Bireyin toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlayacak iyi bir insan, iyi bir vatandaş olarak yetişmesine çalışmakta önemli bir başka amaçtır,bunu sağlayabilmek için şu alt amaçlar önemlidir: -Toplumun ekonomik yaşamı için nitelikli insan gücünü sağlamak. -Bireye iş yaşamında esnek, gelişmeye açık, yaratıcı ve verimli olabilecek davranışlar kazandırmak.

ÇAĞDAŞ EĞT.ANLAYIŞINA GÖRE EĞİTİMİN İŞLEVİ Çağdaş eğitimin işlevi, öğrencilerin bedensel, psikolojik ve toplumsal yönlerden bir bütün olarak devamlı bir şekilde gelişmelerine, topluma aktif uyum yapabilecek mutlu ve üretken kişiler olarak yetişmelerine ortam sağlayarak yardım etmektir.

O halde eğitim sürecinde öğrenciye öyle bir ortam oluşturmalıyız ki bu ortam içinde öğrencinin yukarıda sıralanan amaçlara ulaşması ve kendini her yönüyle tüm olarak geliştirmesi mümkün olsun. Bu işlevi gerçekleştirecek örgün eğitimin ve okulun yapısı nasıl olmalıdır?

OKULUN YAPISI Çağdaş eğitimin amaçlarına ulaşmak ve eğitimin işlevini gerçekleştirmek üzere örgün eğitimde okulun yapısı da değişmiş ve geleneksel okullarda öğretim ve yönetim hizmetlerinin yanında üçüncü bir hizmet grubu olarak Öğrenci Kişilik Hizmetleri (Ö.K.H) yer almıştır.

Buna göre çağdaş okulun yapısında 3 temel hizmet grubu vardır. -Çağdaş örgün eğitim;  Öğretim  Yönetim  Öğrenci kişilik hizmetleridir.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ Öğrenci kişilik hizmetleri, çağdaş eğitim anlayışının örgün eğitim etkinlikleri içine katmayı zorunlu gördüğü profesyonel bir hizmetler grubudur. Okulda, öğrenciye öğretim çalışmalarından ayrı, sınıf öğretimi dışında sağlanan ve onun kişiliğinin duygusal ve toplumsal yanları ile sağlıklı bir şekilde gelişmesine hizmet eden etkinlikleri kapsar.

SORU: Bir okulda yürütülen RPD hizmetleri çağdaş eğitim anlayışı çerçevesinde aşağıda verilen boyutlardan hangisinin kapsamında yer alır? A- Öğrenci kişilik hizmeti B- Yönetme hizmeti C- Öğretim hizmeti D- Okul aile birliği E- Değerlendirme hizmeti

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN AMACI Eğitim süreci içinde bu hizmetlerin amacı, bireyin eğitimden en olumlu bir şekilde yararlanarak, her yönüyle tüm olarak gelişmesine ve sağlıklı bir kişilik kazanmasına olanak sağlayacak eğitim ortamını yaratmaktır.

Çağdaş eğitim anlayışına göre öğrenci, kendi gelişmesine etkin bir şekilde katılacak bir sorumlu olarak düşünülmektedir. Okula ise böyle bir sorumluluğun yerine getirilmesi için en uygun ortamı hazırlama işi düşmektedir. İşte böyle bir ortamı oluşturabilmek, okulda öğrencilerin gelişimleri ve uyumları için gerekli hizmetleri sağlamakla gerçekleşebilir.

Ö.K.H nin kapsamına giren hizmetler, genel olarak eğitim süreci içindeki öğrencinin ihtiyaçlarını karşılamaya, öğretimi güçleştiren sorunları ortadan kaldırmaya yöneliktir. Başka bir deyişle bu hizmetler öğrencilere yeterli düzeyde sağlanabilirse öğrencinin öğretim sırasında başarısını ve uyumunu sınırlayıcı yada kısıtlayıcı bir takım sorun ya da engellerle karşılaşması önlenmiş ya da en alt düzeye indirilmiş olacaktır.

Böylece öğrenci, eğitim süreci içinde hem öğretimden daha yeterli bir düzeyde yararlanarak daha başarılı olabilecek hem de kendini her yönüyle geliştirebilme fırsatlarını değerlendirebilecektir. Özetle Ö.K.H öğrenciye kendisini geliştirmesi için en uygun eğitim ortamını hazırlar.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN KAPSAMI SAĞLIK HİZMETLERİ SOSYAL YARDIM HİZMETLERİ REHBERLİK HİZMETLERİ ÖZEL YETİŞTİRME HİZMETLERİ SOSYAL VE KÜLTÜREL HİZMETLER Sağlıkla ilgili önlemler alma Parasal yardım hizmeti- burs,kredi… Psikolojik Danışma hizmeti Başarısızlığı giderici, yetiştirme çalışmaları Boş zaman eğitimi verme Sağlık eğitimi verme Ek görev-iş bulmaOryantasyon hizmeti Özel yetenekleri geliştirme çalışmaları Boş zamanları değerlendirme olanakları hazırlama Sağlık kontrolleri ve taramaları yapma Barınma hizmetleri- Yurt,pansiyon…vb. Bireyi tanıma hizmeti İhtiyaca göre gerekli hazırlık kursları İlgilere göre çeşitli etkinlikleri planlama ve yürütme – spor,sanat,kültür… vb alanlarda Tedavi hizmetleriBeslenme hizmetleri- Yemekhane,kantin Bilgi toplama ve yayma hizmeti Ulaşım hizmetleriYöneltme ve yerleştirme hizmeti İzleme ve değ. hizmeti

REHBERLİĞİN TANIMI “Rehberlik, bireye kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması ve doğru kararlar vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel yardım sürecidir.” (Kuzgun) “Rehberlik, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye yapılan psikolojik yardımlardır.” (Kepçeoğlu)

TANIMLARDAKİ ORTAK NOKTALAR: Rehberlikhizmetleri öğrencinin gelişmesini ve uyumunu sağlamaya yöneliktir. Bu yardım sistemli olarak ve profesyonel düzeyde sunulmalıdır. Rehberlik bir süreçtir. Çeşitli aşamalar içeren ve süreklilik gösteren bir hizmettir.

REHBERLİĞİN AMACI Öğrencinin gelişmesine ve uyumuna yardım etmeye yöneliktir. Rehberliğin temel yada sonal (nihai) amacı bireyin kendini gerçekleştirmesidir.

Bu kavramla kişide var olan tüm gizilgüçlerin, yeteneklerin, kapasitelerin ortaya konması, uygulama alanına sokulması, kullanılması ve geliştirilmesi kastedilir. Kelime karşılığı “tam verimlilik” olarak verilebilir.

KENDİNİ TANIMA (Kendini anlama ve kabul etme ) Ben kimim? Özelliklerim neler? Kuvvetli ve zayıf yönlerim? Yeteneklerim ? İhtiyaç ve problemlerim neler? BULUNDUĞU ORTAMI VE ÇEVREYİ TANIMA Çevredeki eğitim ve iş olanakları neler? Ailenin sınırlılıkları ? Toplumun gerçekleri, bana sağlanan fırsatlar? BEN NE YAPABİLİRİM ? NE YAPMALIYIM? Bulunduğum ortamda bu çevrede sahip olduğum yetenekleri nasıl geliştirebilirim? Çevrenin bana sunduğu fırsatları en iyi nasıl değerlendirebilirim? Bulunduğum ortama nasıl uyum sağlayabilirim? KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME (NİHAİ AMAÇ)

REHBERLİĞİN KAPSAMI PDR hizmeti Oryantasyon hizmeti Bireyi tanıma hizmeti Bilgi toplama ve yayma hizmeti Yöneltme ve yerleştirme hizmeti İzleme ve değerlendirme hizmeti Müşavirlik hizmeti

SORU: Aşağıdakilerden hangisi bireyi tanıma hizmetlerinin ilkeleri arasında yer almaz? A) Bireyleri tanımanın tek amacı ve gereği onların kendilerini tanımalarına yardımcı olmaktır. B) Okullarda tanıma hizmetleri yeni gelen öğrencileri kapsar C) Bilgiler objektif, geçerli ve güvenilir olmalıdır. D) Özel ve gizli olmayan bilgilerden ilgili herkes yararlanabilir. E) Takım halinde birlikte çalışmayı gerektirir.

SORU: Aşağıdakilerden hangisi rehberliğin temel özellikleri arasında yer almaz? A) Rehberlik bir süreçtir. B) Rehberlikte toplumun değer hükümleri çok önemlidir C) Rehberlik yardımı bireye dönüktür. D) Rehberlik bireye yardım etme işidir. E) Rehberliğin esası bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.

REHBERLİĞİN İLKELERİ 1-Rehberliğin temelinde insan hak ve sorumlulukları ile yakından ilgili demokratik ve insancıl bir anlayış vardır. 2-Rehberlik anlayışı, her türlü çalışması ile öğrenciyi merkeze alan bir eğitim sistemi öngörür. 3-Rehberlik yardımının esası, öğrencilerin kendi kişiliklerini daha iyi anlamaları ve problemlerine çözüm yolları bulmada onların kendi kendilerine yeter bir duruma gelmelerini sağlamaktır.

4-Rehberlik hizmetleri öğrencinin her yönüyle gelişmesi ve kendini gerçekleştirmesine yardım etmelidir. 5-Rehberlik uygulamalarında öğrenci ile ilgili herkesin ortak bir anlayış ve işbirliği içinde çalışması gereklidir. 6-Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve ihtiyaçlarına uygun alanlarda yoğunlaştırılmalıdır. 7-Uygun bir okul rehberlik programı, çevre koşulları ve özellikleri ile öğrenci nitelikleri ve ihtiyaçlarının düzenli ve sistemli olarak değerlendirilmesi temeline dayandırılmalıdır.

8-Okulda etkili bir öğretim programı, etkili bir rehberlik programını gerektirir. Öğretim ve rehberlik hizmetleri karşılıklı olarak birbirine bağımlıdır. 9-Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklara saygı esastır. 10-Rehberlik hizmetleri planlı, programlı, örgütlenmiş bir biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalıdır.

11-Rehberlik hizmetlerinde “süreklilik” “gönüllülük” “gizlilik” esastır.

REHBERLİK ÇALIŞMALARININ TARİHSEL GELİŞİMİ İlk rehberlik çalışmaları A.B.D ‘de 1908 tarihinde Boston’da Frank PARSONS “Boston meslek bürosunu” kurmasıyla resmi ilk çalışmalar başlamıştır. Ülkemizde ise yılında Gazi Eğitim enstitüsünde ders programlarına Rehberlik dersinin konulması ile rehberlik çalışmalarının başlatıldığı söylenebilir.

REHBERLİĞİN GELİŞMESİNİ ETKİLEYEN ETMENLER 20.yy. da geleneksel eğitim anlayışı terk edilmeye başlanmıştır. Çünkü eğitimin artık değişen ihtiyaçlara ve yeni gelişmelere uyum sağlamadığı, bireyin beklentilerine cevap vermediği eleştirileri ileri sürülmüştür.

SOSYO-KÜLTÜREL VE EKONOMİK ETKENLER 1-Hızlı değişmeler sonucu topluma uyumun güçlenmesi -Bilimde ve teknolojide gelişmeler -Toplumlararası kültürel alış-verişin hızlanması -İnançlar ve değerlerdeki değişmeler -Nüfus artışı ve göçün etkisi -Kuşaklar arası çatışmalar -Suç işleme oranının artması -Ruhsal bozukluklar ve hastalıkların artması

2-Aile yapısının ve fonksiyonun değişmesi -Geleneksel aileden çekirdek aileye geçiş -Çocuk eğitiminde ailenin rolünü etkileyen çevresel etmenlerin artması -Ailenin fonksiyonlarından bazılarının okula kayması -Kadının çalışma hayatına katılması

3-Toplumun nitelikli insan gücü ihtiyacının artması - Kalkınmada nitelikli insan gücü gereğinin kabul edilmesi -Toplumun iş hayatındaki değişmeler -Mesleklerin çeşitlenmesi ve meslek seçiminin zorlaşması

FELSEFİ VE PSİKOLOJİK ETKENLER 1-Toplumda demokratik fikir ve düşüncelerin gelişmesi -Bireye verilen değerin artması -Bireylere tanınan seçme özgürlüğü -Bireye karar verme gücünün kazandırılması -İlerici eğitim anlayışının benimsenmesi

2-Demokrasinin eğitime etkisi - Eşit eğitim hakkı -Öğrenci merkezli eğitim anlayışının gelişmesi -Demokrasinin istediği insan özelliklerinin eğitimde kazandırılması için uygun ortam sağlama gereği

3-Psikoloji/psikometrideki gelişmeler -Bireyin kişilik özelliklerinin ölçülmesi ve tanınması -Bireysel farkların eğitimde dikkate alınması gereği -Eğitimde bireyin duygusal yönüne verilen önemin artması -Bireyin özellikleri ile öğrenim ve meslek alanları arasındaki ilişkinin kavranması

REHBERLİK TÜRLERİ HİZMET ALANLARINA GÖRE REHBERLİK 1-Eğitim alanında rehberlik: Bireyin kendi yetenekleri ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda en iyi şekilde yetişmesi ve çevrelerine sağlıklı bir şekilde uyum sağlaması için yürütülen rehberlik hizmetleri artık eğitimin ayrılmaz bir parçası olmuştur. 2-Sağlık alanında rehberlik: Rehberlik hizmetleri, bireylerin hastalanmalarını önlemeye yönelik koruyucu hekimlik hizmetlerinde, ruh ve beden sağlıklarını korumaya yönelik temel bilgileri edinmeleri için verilmektedir.

3-Sosyal yardım kurumlarında rehberlik : Ülkemizde kızılay, çocuk esirgeme kurumu huzurevleri…Sosyal yardım kurumları arasında yer alır. Bu kurumlarda rehberlik hizmetleri bireylerin ruh sağlığının korunması ve geliştirilmesi için verilmektedir. 4-Endüstri alanında rehberlik : Sanayi kuruluşlarında personel seçimi ve personelin kariyer gelişimine yardımcı olmada, çalışanların iş yaşamı ile ilgili streslerle başa çıkmalarında, iş arayanların meslekler konusunda bilgilendirilmesinde rehberlik hizmetleri önemli bir yer tutmaktadır.

ÖĞRETİM BASAMAKLARINA GÖRE REHB. 1-Okul öncesi eğitimde rehberlik: Okul öncesi eğitimi, zorunlu ilköğrenim çağına gelmemiş çocukların bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimini, planlanmış bir ortam içinde sağlayan ve onları ilköğretime hazırlayan bir eğitim kademesidir. (17 yaşına kadar olan zihinsel gelişmenin %50’si 4 yaşına kadar oluşmaktadır. Bloom 1964.) -Dil gelişimini sağlama -Kişiliği oluşturan ilgi, yetenek, tutum, inanç ve değerleri güçlendirme -Güven duygusunu, özerklik ve girişimci özellikleri güçlendirme

2-İlköğretimde rehberlik : Öğrencilerin gelişimsel özellikleri göz önüne alınarak ilköğretim 1.Kademe ve 2.Kademe deki rehberlik hizmetleri farklılaşmaktadır. Birinci kademedeki rehb.hizmetlerinin genel amacı öğrencinin kendini tanımasına kabul etmesine, olumlu bir benlik algısı geliştirmesine ve sosyalleşmesine yardımcı olmaktır.(Bu dönemdeki rehb.hizmetleri daha çok grup rehberliği etkinlikleri ile sürdürülür.)

İkinci kademede de rehberlik hizmetleri yürütülürken ergenlik döneminin özellikleri dikkate alınır. Özellikle ergenliğe girişte ortaya çıkabilecek sorunlar dikkate alınarak rehberlik hizmetleri sunulur ve sorunları önleyici çalışmalar önem kazanır. -Gerek yönlendirmenin isabetli olması, gerekse bireyin bütün olarak gelişimine yardım için ilköğretim süresince öğrencinin tanınması ve onun kendini tanıyıp kabul etmesi gereklidir.

3-Ortaöğretimde rehberlik : (Ergenlik döneminin gelişimsel özelliklerine bağlı olarak bireysel etkinlikler daha fazla önem kazanmaya başlar.) Olumlu kimlik kazanmasına yardımcı olacak etkinlikler Ergenin anlama ve anlaşılma ihtiyacına cevap verme Farklı düşünme biçimlerine anlayışlı davranma Akran grupların etkisinden olumlu yararlanma Sanat, spor ve sosyal aktivitelere yönlendirme Eleştirisel düşünme biçimlerine anlayış gösterme Uygun özdeşim kurabileceği modeller sunma

4-Yükseköğretimde rehberlik : Çevreye uyum sağlamasına yardımcı olma Üniversitenin işleyişi hakkında bilgi verme Burs, yurt, kredi…vb konularda bilgilendirme Sanat, spor ve kültürel ortamlar oluşturma