Sindirim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Bahadır Namdar İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi-IFBY301 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi-Fen Bilgisi ABD

SİNDİRİM ANATOMİSİ

Sindirim sistemi anatomisi Sindirim borusunun genel yapısı 1- Ağız boşluğu (Cavum oris) 2- Yutak (Pharynx) 3- Yemek borusu (oesophagus) 4-Mide (Gaster-Stomachus) 5- İnce barsak (Intestinum tenue) 6-Kalın barsak (Intestinum crassum) 7- Anüs (Serc)

AĞIZ BOŞLUĞU DİL İçi epitel doku ile örtülü DİL: Yapı olarka mucoza kas ve hyoid kemikten meydana gelir. 17 kastan oluşur Üstü çok katlı yassı epitelden oluşur

Diş dİŞ Diş minesi (Sunstantia adamantina): Diş taçlarını örten cansız bir yapıda. Enamel de denir. Bileşimi Kalsiyum fosfat ve kalsiyum karbonat. Canlıda en sert yapı Semen (Cementum)Dişin taç kısmından sonrakiş kök kısmını örten kısım. Daha yumuşak ve sarı Dentin (%72 Ca tuzları %28 dentin.İnce kanalcıklara diş özündeki protoplazma uzantıları gelir. Diş pulpası (Diş özü-Pulpa dentis)Kök uçlarından giren kan damarlarıyla beslenir. Dişin duyarlılığını içindeki sinirler sağlar.

Diş tipleri Denstes incisivi: Kesici dişler Dentes caninus: Köpek dişi Dentes premolares: Küçük azı Dentes morales: Büyük azı dişi DİŞ FORMÜLÜ

YUTAK Burun boşluklarıyla ağız boşluğunun ve gırtlağının arkasından küçük dil bademciklerle özafagusun ön tarafında kalan boşluk Üst taraf genize alt taraf yemek borusuna açılık Soluk borusunun açıldığı yere gırtlak denir. Yumuşak damak mukozasından küçük dil meydana gelmiştir. Bademcikler immün sistem ile ilgili

OESOPHAGUS (Yemek borusu) ENİNE KESİT 1-Özafagusun 3mm kalınlığındaki duvarı 4 tabakadan oluşur. En iç tabakası olan mukoza 1mm kalınlıkta ve kirli kırmızı renkte. Burada çok tabakalı yassı keratinleşmeyen epitel bulunur. 2-Alttaki submukozada alveoler yapıdaki yeemek borusu bezleri ve kardial bezler bulunur ve bunlar mukozaya açılırç. 3-İçten 3. tabakayı kas tabaka (Tunica muscularis) oluşturur. İçte halka dışta uzunlamasına kaslar ¼ çizgili ¼ karışık ve 2/4 düz kas lifleri vardır. Kaslar lokmanın iletimini sağlar. 4-En dış kısımda gevşek bağ dokudan oluşan Tunica adventitia oluşturur.

MİDE YERİ KISIMLARI Karın boşluğunun yukarı bölümünde, karaciğer sol lobunun arkasında, diyaframın altında ve enine kolonun üstünde bulunur Arka yüzü pankreas ve dalakla komşudur Kardiak bölge: Özofagusla bağlantılı üst kısım Fundus: Üstte sıla doğru kıvrımlanmış bölüm Mide cismi. En geniş esas kısım Pilorik bölge: duıdenumla bağlantılı alt kısım

Mide mukozası rugae adı verilen dallanmış katlanmışl plikalara sahiptir. Dolu ise katlanmış kısımlar yassılaşır. Mide mukozası basit silindirik epitelden oluşur Epitellerin her birinde 3-8 bezin yerleştiği milyonlarca gastrik çukurdan oluşur

Mide bezleri 1-Parietal hücreler: Her bir gastrik bezin proksimal ucunda yer alan en bol bulunan hücrelerdir. Bunlar pilorda görülmez. En çok fundusta bulunur. İntrinsik faktör ve HCL salgılar. Mide pH ını korur. Intrinsik factor:Bir glikoproteindir ve B12 vitamininn intestinal kanaldan emilimini kolaylaştırır 2-Peptic-Zymogen-Şef Hücreler: Gastrik bezlerin kaide kısımlarında bol bulunur. Pepsinojen salgılar 3- Pilorik bezler: Mukus salgısı yaparlar bunlara mucoit bezler de denir. Mukoz hücrelerin arasında dağılmış halde G hücreli vardır ve bunlar gastrin hormonu salgılar. Bu hormon mide duvarının kaslarının kasılmasını sağlar. Bir diğer hücre D hücreleri somatostatin hormonu gastrin salınmasını önler.

İnce Barsak (Intestinum Tenue) Sindirim sisteminin en uzun bölümüdür. Ortalama 6m kadar Çapı 2.5-4cm Hem sindirim hem de emilimin geerçekleştiği yerdir.

İnce bağırsağın kısımları Duodenum: 12parmak barsağı . Midenin asidik ortamının nötürleştiği yer. Jejenum: Bol miktarda villus denilen ve emilim yüzeyini arttıran girintiler vardır. İleum: Barsağın son kısmı kalın bağırsakla birleştiği yer.

İnce Bağırsak Mukozasının Yapısı Sirküler plikalar: Emilim için yüzey alanını arttıran halka şeklinde katlanmalardır. Villular: Uzun parmak şeklindeki yapılanmalardır. Her bir villüs kan kapilleri ile lakteal adı verilen lenf damarlarına sahiptir. Bunlar yağ emiliminde görevli. İntestinal bezler: Makromoleküllerin sindirimine yarayan enzimleri salgılayan basit tübüler bezlerdir.

Kalın barsak (Intestinum Crassum) Görevi 1- Su Na K ve CL gibi elektrolitleri reabsorbe etmek ve intestinal içeriği fecese dönüştürmek 2- Sahip olduğu gram – bakterilerinin ürettikleri K vitamini ve B12 ile az miktarda B7 ve B5 vitamini absorbe etmek. 3- Dışkı depolamak

ÇEKUM (Kör barsak): Kalın barsağın ilk ve en geniş bölümü İleum a bağlandığı yerde «ileocecal valf» adı verilen tek yönlü açılan bir sfinkter bulunur. Bunun 2cm aşağısında apandis bulunur. Apandis bir lenfoid doku oluşumudur. KOLONLAR: En genilş en ince duvarla örtülü bölümüdir. *Yükselen * Enine *İnen * Sigmoid 3. Rektum: Düz barsakç Dışkının depo edildiği yerdir ve genişleyebilir.

SİNDİRİM SİSTEMİNE YARDIMCI ORGANLAR

Karaciğer Ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa yollar.Safrada bulunan tuzlar yağları mekanik olarak parçalarlar.Safra salgısı yağların kimyasal sindirimini kolaylaştırır. 1-Sindirime yardımcı bir organdır. 2-Karaciğer, ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa boşaltır. Safra, yağların mekanik sindiriminde rol oynar. 3-Kan şekerini düzenler. Glikoz ___________ Glikojen 4-Ayrıca karaciğer, besin ve vitamin depo eder, zehirli maddeleri zararsız hâle getirir. 5-Ürettiği safra tuzları , oniki parmak bağırsağına geçerek yağların sindirimini kolaylaştırır. 6-Bazı vitaminlerin sentezlenmesini depolanmasını sağlar .A vitamin sentezler. A,D ve K vitamini depolar. 7-Embriyo döneminde kan yapar. 8-Proteinlerin karbonhidrat veya yağa dönüşmesini sağlar. 9-Vücut ısısını ayarlar.

Safra Kesesi (Vesilica biliaris) Safra yapısı Yaklaşık 7-10 cm uzunluğunda armut biçimli bir kese şeklinde ve kaslı bir yapıdadır. Karaciğerin sağ lobunun altına yerleşmiştir. Yaklaşık 30-70ml safra alır Safra yapımı karaciğerde gerçekleşir burada depolanır. Yeşil renkte acı lezzette alkali bir sıvıdır Organik : Safra boyaları kolesterol lesıtın müsin ve safra taşlarının çekirdeğini oluşturan epitel hücrelerin döküntülerini İnorganik olarak Na C K kloritler ve fosfatlar ve kandan gelen tuzları ihtiva eder.

Safra kesesi ve yapısı 3 tabakadan yapılmıştır 1-Mukoza 2-Düz kas lifleri 3-Seröz gömlek:Üst yüzeyi örter ve karaciğer peritonuna bağlar.

Pankreas Yeri Hem açık hem de kapalı bir bez olarak çalışır Pankreasın sağ ucu damarlar ve lenf dokusu bağlarıyla duodenuma baplanır. Orta gövde kısmının ön yüzü peritona bağlanır. 16-20 cm uzunlukta 5-6 cm genişliğindedir.

Pankreas İç salgı bezi olarak salgısı insülini kana doğrudan salgılar. Dış salgı bezi olarak pankreas salgısını duodenuma boşaldırç Koledok ve Wirsung kanalları birlikte Water kabarcığına açılır.

Tükrük bezleri

Dalak Genel fonksiyonları Koruyucu organ ve kırmızı kan hücrelerinin parçalandığı yer Limfositler oluşur Eritrositler bozulur Yabancı maddelere karşı koruyucu Kanın depolanması

SİNDİRİM FİZYOLOJİSİ

Sindirilen Besinlerin Kana Geçmesi Sindirilmiş besinlerin kana geçişi, ince bağırsaklardaki villüsler (tümürler)den olur. Besin maddelerinin sindirimi tamamlandıktan sonra dolaşım sistemine aktarılmasına emilim denir. İki yolla olur: 1- Kılcal Kan Damarlarıyla: Glikoz (şeker) , amino asit, mineraller, suda çözünen vitaminler (B ve C ) ve su, villuslar tarafından emilerek, kılcal kan damarlarına geçer. Ve kan damarları aracılığıyla önce karaciğere taşınır. Karaciğerde zehirlerinden arındırılır. Protein – şeker oranı ayarlanır. Kandaki şeker dengesi sağlanır. Buradan kalbin sağ kulakçığına taşınır.

2- Lenf Yoluyla: Yağ asidi ve gliserin ve yağda çözünen vitaminler (A,D,E,K ), villuslardaki lenf damarlarıyla emilir. Lenf sistemine karışır. Bu yolla kalbin sağ kulakçığına taşınır. Yağ asidi ve gliserin, lenf damarlarından geçerken üzerleri ince bir protein kılıfla kaplanarak yağ molekülü oluşturulur. Çünkü gliserin alkol özelliği taşır. Alkol, hücre zarını erittiğinden doğrudan kana karışması zararlıdır

Su, mineraller ve vitaminler sindirime uğramazlar.