LEJYONER HASTALIĞI SÜRVEYANSI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Öğrenim Hedefleri-1 Katılımcılar bu oturumun sonunda; Çevresel sürveyansın tanımını yapabilmeli Çevresel sürveyansın neden yapıldığını açıklayabilmeli Çevresel sürveyansın ne zaman yapılabileceğini söyleyebilmeli Çevresel sürveyansın kimler tarafından yapılacağını açıklayabilmeli

Öğrenim Hedefleri-2 Çevresel sürveyansda neler yapıldığını (hangi örneklerin alındığında, kaç örnek alındığını, kaç tane örneğin neye göre alındığını) söyleyebilmeli Çevresel sürveyansda kullanılan formları tanımlayabilmeli

Lejyoner Hastalığı Sürveyansı Vaka Sürveyansı Çevresel Sürveyans

Lejyoner Hastalığı Sürveyansı Vaka Sürveyansı: Hastalığı önleme-kontrol faaliyetleri, epidemiyolojik analiz Çevresel Sürveyans: Vakaların ve salgınların önlenmesi, vaka bildirilmesi durumunda kaynağın araştırılması

Vaka Sürveyansı Hastalığın tanısının konulması ve sonrasında ilgili formlar kullanılarak bildirimlerinin yapılması. Bildirimlerden elde edilen verilerin değerlendirilmesi.

Lejyoner Hastalığının Epidemiyolojik İncelemesi Tek vaka: Bir konaklama biriminde, 2 yıllık zaman diliminde tespit edilen, tek lejyoner hastalığı vakasının olma durumudur. Küme vaka: Bir konaklama biriminde, 2 yıllık zaman dilimi içinde iki veya daha fazla lejyoner hastalığı vakasının olma durumudur. Hızlı gelişen küme vaka: Bir konaklama biriminde 3 aylık zaman dilimi içinde üç veya daha fazla vaka tespit edilmesi durumudur.

Bildirimler Ülke içinde tanısı konulan vakalar ; Tanı konulan yataklı tedavi kurumlarından yapılır. Ülkemizde konaklama öyküsü olan ülkelerinde tanısı koyan vakalar; Avrupa Bölgesi Lejyoner Hastalığı Bildirim Ağı ELDS-Net tarafından veya Diğer Ülkelerde Ulusal Odak Noktaları tarafından yapılır.

Vaka Bildirimleri Yataklı tedavi kurumu (hekim), gelen test sonuçlarına göre vakayı değerlendirir ve Lejyoner hastalığı olası veya kesin tanısı ile uyumlu vakalar için “Lejyoner Hastalığı Vaka Bildirim Formu”nu doldurur ve Form 014 ile birlikte Toplum Sağlığı Merkezine gönderir. Toplum sağlığı merkezi vaka ile ilgili formları Halk Sağlığı Müdürlüğüne gönderir.

Çevresel Sürveyans Toplum kaynaklı Lejyoner hastalığında vaka bildirimine bağlı olarak, Hastane kaynaklı Lejyoner hastalığında ise; herhangi bir lejyoner hastalığı vaka bildirimi olmadan, belirlenen aralıklarla vakaların ve salgınların önlenmesi, vaka bildirilmesi durumunda kaynağın araştırılması amacı ile yapılır.

Çevresel Sürveyansın Amacı Vakanın etkilenmiş olabileceği kaynağı bulmak ve bu kaynaktan başka vakaların meydana gelmesini önlemektir.

Çevresel Sürveyansın Amacı Ülkemizde de çevresel sürveyans çalışmaları, “Lejyoner Hastalığı Kontrol Programı” kapsamında Halk Sağlığı Müdürlükleri Bulaşıcı Hastalıklar Birimi/Şubesi ile koordineli olarak Çevre Sağlığı Birimi Birimi/Şubesi tarafından yapılır. Çalışma sonuçları, Bulaşıcı Hastalıklar Birimi/Şubesi aracılığı ile THSK BHDB’ye gönderilir.

Sürveyans Algoritması

Çevresel Sürveyans-1 Legionella’lar bina su sistemlerine nasıl yerleşir? Korozyon Kullanılan malzemenin cinsi PVC Bakır Tortu – dip sedimenti Durgunluk Ölü boşluklar Organik içerik

Çevresel Sürveyans-2 Mikroorganizmalar biyofilm ile nasıl korunur? Biyofilme sahip organizmalar, besin yoksunluğu, pH değişiklikleri, oksijen radikalleri, dezenfektanlar, fagositoz ve antibiyotiklere karşı planktonik (serbest haldeki) hücrelerden daha dirençlidir.

Çevresel Sürveyans-3 Su Borusu Valfinde Biyofilm Oluşumu Etkisi Biyofilm tabakası, bakterileri: başta klor olmak üzere dezenfektanlardan, besinsizlikten, kuraklıktan, pH dalgalanmalarından toksinlerden korur.

Çevresel Sürveyans-4 Legionellalar su sistemlerinde nereye yerleşir? Sıcak-soğuk su tankları Musluklar-duş başlıkları Tesisat boruları içinde biyofilm Air-conditioner sistem- soğutma kuleleri Ventilatör ve nebulizörler (hastanelerde) Diş üniteleri Sprey nemlendiriciler (manav-çiçek reyonlarında) Buz makineleri Dekoratif havuz ve fıskiyeler vb.

Kaynaklar ve Rezervuarlar-1 Karakteristik Özellik Toplum Kaynaklı LH Seyahat İlişkili LH Nozokomiyal LH Legionella kaynakları Soğutma kuleleri, Sıcak ve soğuk su sistemleri, SPA havuzları, Termal havuzlar/kaynaklar, Nemlendiriciler, Lokal pompalama, Saksı karışımları ve doğal gübreler Nemlendiriciler Termal havuzlar, kaynaklar, Solunum terapisi ekipmanları, Medikal tedavi

Kaynaklar ve Rezervuarlar-2

Çevresel Risk Faktörleri Karakteristik Özellik Toplum Kaynaklı LH Seyahat İlişkili LH Nozokomiyal LH Çevresel risk faktörleri Bulaş kaynaklarına yakınlık Su soğutma sistemlerinin kötü dizaynı veya kötü bakımı, Yetersiz çalışan eğitimi Kısa kalışlar ve sezonluk kullanım için dizayn edilmiş tatil yerlerinde kalış, Aralıklı oda rezervasyonu ve su kullanımı, Aralıklı su desteği ve iniş çıkış gösteren su sıcaklığı kontrolü, Kompleks su sistemleri, Su sistemini yönetecek çalışanların yetersiz eğitimi Karmaşık su dağıtım sistemi, Uzun borular, Kötü su sıcaklığı kontrolü, Düşük su akış hızları

Çevresel Sürveyans Çalışmaları Çevresel sürveyans çalışmaları belirtilen konaklama birimlerinde vaka çıktığı takdirde yapılacaktır. Hastanelerde vaka çıkmasa dahi yıllık belirli periyodlarda izlem yapılacaktır. Hastanelerde vaka çıkması durumunda çevresel sürveyans yapılacaktır.

Çevresel Sürveyans Çalışmaları Yapılacak Birimler-1 Oteller, moteller, tatil köyleri, misafirhaneler gibi turistik konaklama birimleri Kaplıcalar, rehabilitasyon merkezleri, huzurevleri, bakımevleri Yataklı tedavi kurumları ve ağız ve diş sağlığı merkezleri Konaklamalı gemiler (yolcu ve yük gemileri) Büyük alışveriş merkezleri, rekreasyonel alanlar, fuarlar

Çevresel Sürveyans Çalışmaları Yapılacak Birimler-2 İş merkezleri ve işyerleri (endüstriyel havalandırma sistemlerinin ve/veya soğutma makinelerinin kullanıldığı fabrikalar v.b.) Konutlar (vakanın kendi konutu) Diğer (vakanın, yukarıda sayılanlardan başka, son 15 gün içinde evinin dışında en az bir gece geçirmiş olduğu yer veya konut). Not: Yukarıda adı geçen bina veya birimler “konaklama birimi” olarak tanımlanmaktadır.

Çevresel Sürveyans Başlatılması-1 Vakanın bildirimini takiben ilişkili olduğu düşünülen yeni konaklama öyküsü bulunan birimlerde çevresel sürveyans başlatılır.

Çevresel Sürveyansın Başlatılması-2 Halk sağlığı müdürlüğü tarafından Lejyoner Hastalığı Vaka Bildirim Formu THSK ya gönderilir. HSM vaka bildirimi yaparken diğer yandan da söz konusu vakanın etkene maruz kalmış olabileceği konaklama birimi aynı il sınırları içerisinde ise çevresel sürveyans çalışmalarını başlatır.

Çevresel Sürveyansın Başlatılması-3 Eğer vakanın etkene maruz kalmış olabileceği konaklama birimi başka bir ilde ise veya ELDSNet tarafından bir vaka bildirimi yapılmış ise THSK (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu) tarafından, konaklama biriminin bulunduğu ilin halk sağlığı müdürlüğüne bildirim yapılır ve çevresel sürveyans çalışmalarının başlatılması istenir.

Vaka İle İlişkili Konaklama Biriminde Çevresel Sürveyans Vaka ihbar edilen konaklama birimine; Herhangi bir işlem yapılmadan, konaklama biriminin mevcut durumunu değerlendirmek ve su numunesi almak için, bildirimi takiben 24-48 saat içerisinde gidilir.

Vaka İle İlişkili Konaklama Biriminde Çevresel Sürveyans Yapılan dekontaminasyon işlemlerinin durumunu değerlendirmek için dekontaminasyon çalışmalarının başlamasından 24 saat sonra, Dekontaminasyon işlemleri sonrasında, konaklama biriminin son değerlendirmesini yapmak ve su numunesi almak için ilk gidişten en geç 15 gün sonra gidilir.

Lejyonella Analizi İçin Su Örneklerinin Alınması-1 Öncelikle konaklama birimi su sistemine hiçbir dekontaminasyon işlemi uygulanmadan su örneklemesi yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Laboratuvar çalışmasından maksimum sonucun elde edilebilmesi için, su sisteminden yeterli sayıda su örneğinin, örnekleme protokolüne uygun bir şekilde alınması sağlanmalıdır.

Lejyonella Analizi İçin Su Örneklerinin Alınması-2 Her konaklama biriminde belirlenen mutlak su örnek alım yerlerinden örnek alınmalıdır. 500’den az yataklı konaklama birimlerinde periferik noktalardan (katlardaki odaların sıcak su muslukları ve duş başlıklarından) en az 10 su örneği alınmalıdır. 500’den fazla yataklı konaklama birimlerinde ise periferik noktalardan ilave her 50 yatak için en az bir örnek daha olacak şekilde örnek alınmalıdır.

Lejyonella Analizi İçin Su Örneklerinin Alınması-3 Yataklı sağlık kurum ve kuruluşlarından en az yılda bir kez olmak üzere katlardaki odaların sıcak su muslukları ve duş başlıklarından 100 yatağa kadar en az 5 numune alınır, ilave her 50 yatak için bu sayıya 1 numune daha ilave edilmelidir. Bünyesinde riskli birim olarak tanımlanan doku-organ transplantasyon ünitesi, hematoloji veya onkoloji servisleri içeren hastanelerde bu birimleri de temsil edecek şekilde eşit aralıklarla yılda 2 kez rutin numune alınmalıdır.

Lejyonella Analizi İçin Su Örneklerinin Alınması-4 Konaklama birimleri farklı blok ve mekânlarda farklı su sistemlerine sahip ise her blok ve mekan ayrı bir konaklama birimi olarak kabul edilir ve temsiliyet göz önünde bulundurularak her bir sistem için ayrı örnekleme alınır. Örnekleme noktalarının seçimi ve kaç adet örnek alınacağı gibi hususlarının önceden belirlenmesindeki amaç, hem sistemin en iyi şekilde temsil edilmesi hem de doğru sonuca ulaşmayı sağlayacak en az sayıda örneğin alınmasıdır.

Örnek Alırken Dikkat Edilecek Hususlar-1 Su şişelerinin ve tüplerin üzeri önceden etiketlenmeli, yalnızca numara değil, örneğin alındığı noktanın adı yazılarak olası karışıklıklar önlenir. Etiketlerin üzerinde yer alan bilgiler su örnekleri kayıt formuna da işlenmelidir.

Örnek Alırken Dikkat Edilecek Hususlar-2 Su örnekleri alınırken suyun sıcaklığı ve bakiye klor düzeyi mutlaka ölçülür ve su örnekleri kayıt formuna kaydedilir. Su örneklerinin alınması sırasında tüm binayı temsil edecek şekilde örnek alınmasına özen gösterilmeli. Yüzme havuzlarından, su örneği alınmasına gerek yoktur.

Örneklerin Alınması-1 Su tanklarından su örneği alınması Tahliye musluğu açıldığında hemen örnek alma şişesine doldurulur ve üzerindeki etikete su tankının adı ile birlikte “1.örnek” yazılır. Su, 45 saniye-1 dakika kadar tahliye musluğundan tazyikli olarak akıtılarak tank dibinde türbülans yaratıp sedimentteki bakterinin suya geçmesi sağlanır.

Örneklerin Alınması-2 Aynı musluktan ikinci bir örnek daha alınır ve üzerine su tankının adı ile birlikte “2.örnek” olarak yazılır. Örneklerin ölçülen ısı dereceleri ve ölçülen klor düzeyi «Su örnekleri kayıt formu»’na (Ek-5) kaydedilmelidir.

Örneklerin Alınması-3 Musluk veya duş başlığından su örneği alınması Musluk hafifçe açılmalı ve beklemeksizin su şişeye doldurulmalıdır. İşlem bitince musluk tazyikli olarak açılmalıdır. Sıcak suyun 1 dakika akması sağlandıktan sonra Örneklerin ölçülen ısı dereceleri ve klor düzeyi ölçülmeli ve su örnekleri alma formuna (Ek-5) kaydedilmelidir.

Örneklerin Alınması-4 Lavabo ve duş musluklarından eküvyon ile örnek alınması Musluk hafifçe açılırak birkaç damla su akıtılır. İki steril pamuklu eküvyonun uçları musluk ağzından içeri olabildiğince sokulur. Steril eküvyon musluk ağzında 4 kez çepeçevre ve hafifçe bir kuvvet uygulayarak çevrilir. Daha sonra musluk yine hafifçe açılırak 1-2 ml su steril burgu kapaklı tüp içine akıtıldıktan sonra steril eküvyon bu tüpün içine daldırılır ve tüpün kapağı kapatılır.

Örneklerin Alınması-6 Air-conditioning soğutma kulesinden su örneği alınması Örnekleme için bina teknik servis elemanından yardım istenir ve soğutma kulesinin içine şişenin daldırılması yoluyla alınır. Birden fazla soğutma kulesi olan binalarda her kuleden ayrı örnekleme yapılır ve şişelerin üzeri ayrı etiketlendirilir. Örneklerin ölçülen ısı dereceleri ve klor düzeyi ‘’Legionella Analizi İçin Su Örnekleri Kayıt’’ formuna (Ek-5) kaydedilmelidir.

Örneklerin Alınması-7 Tıbbi Cihazlardan Örnek Alınması Tıbbi nemlendiriciler, inhalasyon cihazları ve nebülizör, ventilatör, soğuk buhar makinası gibi solunum terapi cihazlarının oksijen maskesi veya nasal oksijen hortumu gibi en uç noktalarından ve su haznesindeki sulardan örnek alınmalıdır.

Örneklerin Alınması-8 Tıbbi cihazlarda en uç noktalardan örnek alınması Cihaz çalıştırılarak distal ucun hafifçe nemlenmesi sağlandıktan sonra cihaz kapatılır. Distal ucun iç yüzeyinden steril eküvyon ile tüm alandan çevrilerek örnek alınır. Eküvyon; steril burgu kapaklı bir tüp içine konur. Eküvyonun kurumaması için cihazın su haznesinde bulunan sudan yaklaşık 5 ml su alınır ve steril burgulu kapaklı tüpün içine eklenerek kapağı iyice kapatılır.

Örneklerin Alınması-9 Örneklerin alındığı tıbbi cihazın adı ve hangi odada olduğu belirtilir. Odada birden fazla aynı cihazdan bulunması durumunda hangi cihaz olduğunu belirten tanımlayıcı bilgiler etiket üzerine kayıt edilir. Etiket numunenin üzerine yapıştırılır, aynı bilgiler “Tıbbi Cihaz Örnekleri Kayıt Formu”na da işlenir. (Ek-14)

Örneklerin Alınması-10 Tıbbi cihazlarda su haznesinden örnek alınması Steril şişeye su haznesinden su örneği direkt olarak alınır. Örneklerin alındığı tıbbi cihazın adı, hangi odada olduğu, odada birden fazla aynı cihazdan bulunması durumunda hangi cihaz olduğunu belirten bilgiler etiket üzerine kayıt edilir. Aynı bilgiler “Tıbbi Cihaz Örnekleri Kayıt Formu”na da işlenir. (Ek-14)

Teşekkür ederim.