Öğretim İlke ve Yöntemleriyle İlişkili Temel Kavramlar Doç.Dr. Mehmet Erdogan Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı

Bir yıl sonrasını düşünüyorsan, tohum ek Ağaç dik, on yıl sonrası ise tasarladığın Ama yüz yıl sonrası ise düşündüğün Halkı eğit Bir kez ürün verir ekersen tohumu Bir kez ağaç dikersen, on kez ürün alırsın Yüz kez olur bu ürün, eğitirsen halkı Kuan Tzu

EĞİTİM Formal Eğitim In-formal Eğitim Yaygın Eğitim Örgün Eğitim Program Türleri Resmi Program Uygulanan Program İhmal Edilen Program Örtük Program Programları n Aşamalı Sınıflaması Eğitim Programı Öğretim Programı Ders Programı Öğrenme Öğretme

Eğitim …bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. …yaşantılar, deneyimler, gözlemler ve deneme- yanılma yoluyla bireyin kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir.

Eğitim bireyin yeni bir davranışı kazanması biçiminde olabileceği gibi, önceden sahip olduğu istenmeyen davranışları terk etmesi şeklinde de olabilir. Yaşantı Davranış değişikliği EĞİTİM

 Yaşantı: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir.  Kasıt: Bireyde oluşması istenilen davranış değişikliklerinin daha önceden seçilmiş, hedeflenmiş ve tesadüfi olmadığını belirtmek için kullanılmıştır.  İstendik: Davranış değişikliklerinin neler olacağının daha önceden tasarlandığını göstermek için kullanılmıştır.  Süreç: Bir işi sonuçlandırmakta yerine getirilen eylemler, işler dizisi.

Bireyin (insanın) eğitim açısından üç önemli boyutu vardır. Biolojik Sosyal Kültürel

 Biyolojik boyutu canlı organizma oluşundan kaynaklanır.  Kültürel boyutu sosyal yolla iletilen davranış biçimleri, sanat, inanç, gelenek ve insan çalışma ve düşüncelerinin tüm ürünleridir.  Sosyal boyutu organize gruplar halinde yaşamasından kaynaklanır.

Eğitim – toplumsallaşma / kültürlenme (Tekin, 1996) Eğitim; bireyin toplumsallaşması, toplumsal değerleri içselleştirerek o toplumun bir parçası olması ya da bireyin kültürlenme sürecidir. Kişinin toplumsal yeteneklerinin ve optimum kişisel gelişiminin sağlanması için, seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan bir süreç (Varış, 1981). Bireyin zihinsel gelişim süreci (Bruner, 1964).

KAPSAMI Eğitim, okul öncesinden başlayarak yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu süreçte bireyden elde etmiş olduğu yaşantıları kullanarak hayatını devam ettirme olanağı bulacaktır. Elde etmiş olduğu yaşantılar yoluyla davranışlarında değişmeler meydana gelecektir. Bu yolla birey çocukluk, gençlik ve yetişkinlik dönemlerine göre bilgi, beceri, tutum ve değerleri elde ederek yaşamını sürdürecektir. Bunu da eğitim yoluyla öğrenerek kazanacaktır. Eğitim yaşam boyu devam eden bir süreçtir (Varış, 1991)

Eğitim İnformal Eğitim (günlük yaşam deneyimleri) Örgün Eğitim (Okul öncesi, ilköğretim, lise, üniversite) Yaygın Eğitim (Çıraklık eğitim, halk eğitim...vb) Planlı ve programlı Formal Eğitim

EĞİTİM ÇEŞİTLERİ Formal Eğitim; Örgün ve Yaygın Eğitim ◦Örgün Eğitim: Okul ile ilişkilidir. İlköğretimden başlayıp üniversite eğitimine kadar devam eden dönem. ◦Formal eğitim, planlı, programlı, bir amaç doğrultusunda belirli bir mekanda uzman kişilerin rehberliğinde düzenlenen bir etkinliktir. Eğitim sürecinin devam etmesinde en önemli noktaların başında planlı bir biçimde olmasıdır. Bu süreç okullarda belirlenmiş amaçlar doğrultusunda gerçekleştirilmektedir.

Non-Formal (Yaygın) Eğitim: Örgün eğitimden yararlanmamış veya örgün eğitimin herhangi bir kademesinden ayrılmış veya herhangi bir kademesinde bulunan kişilere örgün eğitimin yanında veya dışında verilen eğitim türü [çıraklı eğitim, halk eğitim...vb] Informal Eğitim: Planlı ve organizeli olmayan eğitim türü. Günlük yaşam deneyimler. Aile içinde, akranlarla beraber ve usta-çırak ilişkisi sonucu kazanılan davranışlar informal eğitim sürecinde gerçekleşir. İnformal eğitim bireyin içerisinde bulunduğu ortamda kendi kendine sistemsiz ve denetimsiz bir şekilde kültürlenmesidir. Bu kültürlenme olumlu yönde olabileceği gibi istenmeyen bir yönde de olabilir.

YAŞAMBOYU EĞİTİM Hizmet Öncesi Eğitim -İlköğretim -Ortaöğretim -Üniversite Hizmet İçi Eğitim - Hizmette iken alınan eğitim Hizmet Sonrası Eğitim -Hizmetten ayrılma (yetişkin eğitimleri

Hizmet Öncesi Eğitim (pre- service): öğrencinin kendisinden bir hizmet beklenmediği, kendisinin bizzat eğitim aldığı süreç Hizmet İçi Eğitim (in-service): kişinin hizmette bulunduğu sürece görmüş olduğu eğitim.

Öğrenme (Learning): (1) Yaşantı ürünü ve az çok kalıcı izli davranış değişikliği. (2) Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucu bilgi veya davranışlarında meydana gelen kalıcı izli değişme. (3) Öğrenme, bireyin çevresi ile etkileşimi sonucunda kendisinde oluşan düşünce, duyuş ve davranış değişikliğidir. İstediğimiz hedef ve davranışlar; Bilişsel Duyuşsal Davranışsal olabilir. Oyun Çevresi Okul çevresi Aile Çevresi Öğrenmenin oluşmasında çevre esastır;

Öğrenme sonucunda mutlaka bir davranış değişikliği meydana gelir. ◦Birey hiç göstermediği bir davranışı göstermeye başlayabilir ◦Var olan davranışı değiştirebilir ◦Daha önce öğrendiği yanlış / eksik davranışı düzeltebilir Öğrenme yaşantı ürünüdür. ◦Doğuştan gelen, içgüdüsel davranışlar ve refleksler yaşantısal olmayıp öğrenilmiş değildirler. Öğrenme kalıcı izlidir. ◦Kendiliğinden öğrenme – günlük yaşam deneyimleri, gözlem, deneme yanılma, taklit vb. ◦Yönlendirilmiş öğrenme – öğrenme ortamını hazırlayan bir başka kişi veya araç söz konusudur.

Öğretme (Teaching) Davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde yapılması süreci / çabası. Öğrenmenin sağlanması için çevrenin düzenlenmesi. Öğrenmenin kolaylaştırılması, öğrenmeye rehberlik edilmesi, öğrenene öğrenmeyi gerçekleştirmesinde yardımcı olunması süreci olarak ele alınmaktadır

Öğretim (Instrution) Okullarda ve planlı bir şekilde yapılan tüm okul içi faaliyetler; öğretme ve öğrenme faaliyetlerinin tümü. Hayat boyu süren eğitimin, okulda planlı, programlı ve destekli olarak yürütülen ve genellikle sertifika ile sonuçlanan, öğrenmenin gerçekleşmesi ve istenilen davranışın geliştirilebilmesi için uygulanan süreç (Varış, 1996). Bireye kılavuzluk etme işi.

Eğitim Yaşam boyu devam eder Zaman ve mekan yönünden, kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur Her türlü yaşantı üzerinde durulur Öğretim Okulda, planlı programlı bir şekilde dar bir zaman dilimde gerçekleşir Belli bir sürede ve çoğunlukla sınırlık mekanlarda gerçekleşir Güdümlüdür, planlıdır, programlıdır ve desteklidir Hedefler açık ve net olarak belirlenmiştir.

Program Belli bir amaca ulaşmak için yapılması gereken etkinliklerin ◦ Nelerden oluşacağının ◦ Aşamalı (yatay ve dikey ilişki) bir şekilde sıralanması ◦ Aktivitelerin alacağı zamanı ◦ Aktivitelerin nasıl uygulanacağı ◦ Öğrenme kazanımlarına ne düzeyde ulaşıldığının belirlenmesinin bir tasarısı

Program Geliştirme (Curriculum development): Eğitim programlarının hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü.

Öğretim Süreçleri (NASIL) Değerlendirme (NE KADAR?) İçerik (NE?) Ders planı Öğretim Yöntemleri Öğretim İlkeleri Görsel-İşitsel Araçlar Sınıf içi İletişim Disiplin Alanlar Bilişsel Duyuşsal Psikomotor Kaynaklar Birey Toplum Bilgi Amaçlar (NİÇİN?) PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

Eğitim Programı  Öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği  İstendik hedef ve davranışların kazanılması için stratejilerin belirlendiği yazılı doküman ya da eylem planı  Eğitimi düzenleyen ve yönlendiren sistem  Okulun rehberliği ve gözetiminde çocuklar için düzenlenen tüm faaliyetler  Öğrenme programı

Örtük Program Öğretim Programı Diğer ders dışı etkinlikler Ders Programı Kurslar, geziler, toplantılar Eğitim Programı

Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması Resmi (kuramsal, açık, yazılı) program İşlevsel (gözlenen, gerçekleşen, uygulanan) program İhmal edilen (geçersiz, görmezden gelinen) program Örtük (gizli, yazılı olmayan) program Ekstra program

Resmi (Kuramsal, Açık, Yazılı) Program Tanımlanmıştır. Yazılı bir doküman haline getirilerek eğitim otoritelerince onaylanmış ve okullara gönderilmiştir. Eğitim felsefesini ve politikasını yansıtır, resmidir, teoriktir, açık ve ilan edilmiştir. Tasarıdır, varsayımsal olarak olması gerekeni ortaya koyar.

İşlevsel (Uygulanan) Program Okulda öğretmenler aracılığıyla uygulamaya konulan programdır. Okuldan okula farklılık gösterebilir. Kuramın uygulamaya dönüşmesidir. Resmi programın okula, çevreye ve öğretmene göre farklılaşmasıdır. Resmi programın uygulamada yaşama geçirilmiş biçimidir. Bu nedenle daha somuttur.

İhmal Edilen (Görmezden Gelinen) Program Resmi programın atlanan, eksik bırakılan, üstünkörü geçiştirilen yanlarını oluşturur. Bu durum okulun sahip olduğu olanaklardan ya da öğretmen yeterlik, tutum ve davranışlarından da kaynaklanabilir.

Örtük (Gizli, Yazılı Olmayan) Program Resmi programda yazılı olarak yer almayan, kasıtlı olarak düzenlenmemiş ve planlanmamış öğrenmeleri içeren programdır. Resmi programı destekleyen ya da engelleyen daha çok okul kültürü ve ikliminden kaynaklanan, kurumdaki bireylerin sahip olduğu inanç, değer, tutum ve yaklaşımlardan doğan program türünü yansıtır.

Ekstra Program Resmi program dışı olan örtük programdan farklı olarak planlı olan; sportif, sanatsal, kültürel etkinlikleri kapsar. Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği altındadır. Katılım, gönüllülük esasında dayalıdır. Okulun fazladan düzenlediği çalışmalardır. Okul korosu, öğrenci toplulukları, konferanslar, vb.

ÖĞRETİM PROGRAMI Eğitim programının amaçlarına hizmet edecek biçimde, belli bir öğretim kademesinin çeşitli sınıflarında bireye belli bilgi kategorileriyle ilişkili olarak okul içinde ya da dışında ne tür yaşantıların sağlanacağını gösteren düzenektir. Okulda ya da okul dışında bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir.

Döngüsel İlişki Öğrenme-öğretme süreci Ölçme ve Değerlendirme Hedefler İçerik

İLETİŞİM “Birey veya bireylerin karşılıklı bilgi, duygu ve düşüncelerini paylaşma süreci” “İki birim arasındaki mesaj alış-verişi”

İletişimin temel özellikleri Bireylerden biri hazır değilse iletişime başlanamaz İletişim kişiye değil kişi ile yapılır İletişimde sözcükler, eller, bakış, duruş, tepki gibi öğeler önemlidir.

Etkili bir iletişim süreci için… Mesaj net olarak tanımlanmalı Dil anlaşılır bir şekilde kullanılmalı Farklı kanallar kullanılmalı Dönüt sistemi oluşturulmalı

İletişim Türleri Sözsüz İletişim Sözlü İletişim Yazılı İletişim

1. Sözsüz (Beden Dili) iletişim Göz ilişkisi / teması Yüz ifadeleri Baş hareketleri Jestler Beden Duruşu Yakınlık Yöneliş Bedensel Temas Dış görünüş

2. Sözlü İletişim Sözlü iletişim, karşılıklı olarak konuşma ve dinleme etkinliklerini kapsar. Sözlü iletişimin başarısı, konuşan ve dinleyen arasında ortaklaşa bir temele dayanır. Sözlü iletişim, her zaman konuşan ve dinleyen arasında bilgi, beceri, tutum ve davranış açısından etkileşim olmasını gerektirir (Ergin, 2000). Aksi halde konuşan ve dinleyen arasında doğru mesaj paylaşımı gerçekleşmez.

3. Yazılı İletişim Mesajı, katılımcıların anlayabileceği ortak simgeler aracılığı ile (tahta, slayt vb.) iletmemizdir. Burada iletişim aracı yazıdır. İçerik, destek materyaller ve ortamlarla sunulur.

İLETİŞİM SÜRECİ Kanal Mesaj Yöntem ÖğretmenÖğrenci KAYNAK mesajın ileti birimi MESAJ İletişimin içeriği KANAL mesajın sunuluş biçimi ALICI mesajın gönderildiği birim DÖNÜT Alıcının mesaja verdiği tepki

43 İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Yaşantı Alanı Kod Çözme Alıcı Mesaj Ortak Yaşantı Alanı Dönüt