www.sakarya.edu.tr

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ e-MY İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Yrd.Doç.Dr.Tuba CANVAR KAHVECİ www.sakarya.edu.tr

İÇERİK İnsan Kaynakları Yönetiminin Gelişimi İş ve İnsana Yönelik Çalışmaların Gelişimi İnsan Kaynakları Yönetimi Kavramının Gelişmesi İnsan Kaynakları Yönetiminin Kapsamı

İnsan Unsuru Doğru iş İNSAN KAYNAKLARI Doğru zaman VERİMLİLİK Doğru yer İnsanın işletmede verimli ve etkin çalışması ya da insan kaynaklarından optimal çıktının elde edilmesi isteniyorsa 3D ilkesinden söz edilebilir. İnsan kalifiye özelliği ile iş dünyasında yeni bir yer kazanmaya başlamış, yeniden yapılanan ve genişleyen iş ortamında geleneksel zincirleri kırarak, çok yönlü, yaratıcı, yüksek motivasyon içinde çalışan bir varlık konumuna geçmiş ve bütün bu değişim sürecinin doğal sonucu olarak da insan kaynakları firmanın en önemli kaynağı biçiminde algılanmaya başlanmıştır. Bütün bu gelişmeler sonunda ortaya çıkan İnsan Kaynakları Yönetimi disiplini, kısaca üretim faktörlerinden biri olan insanla ilgili çalışmaları yürüten bilim dalı olarak tarif edilebilir. Batı’dan gelen bu kavram HRM (Human Resources Management) olarak dilimize çevrilmiş ve İnsan Kaynakları Yönetimi adını almıştır. Bu anlayışa göre insan bir gider unsuru değil, yaratıcılık ve değer üretmesi nedeniyle önemli bir kaynaktır. İşletmelerde insan kaynağı en önemli sermaye unsurlarından birisi olarak da sayılabilir. 3D İlkesi

İş ve İnsana Yönelik Çalışmaların Gelişimi İnsan kaynakları yönetimi, esas olarak 1980’li yıllarda gelişen bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. İnsan unsurunun en önemli güç olarak gerek üretim, gerekse hizmet sektöründe yer alması, sanayi sonrası toplumun en önemli özelliklerinin başında yer almaktadır. İş alanı ne olursa olsun kurumun başarısını belirleyen birinci öğenin çalışanlar ve onların arasındaki ilişkilere dayandığı gerçeği, çalışanlara yönelik politika, ilke ve uygulamaların ve çalışanların yönetiminin başlı başına bir araştırma ve uygulama alanı olmasına yol açmıştır. İş ortamındaki insana yönelik araştırma sonuçları 1960’lı yıllarda gerek üretimin artışında ve gerekse kalitenin geliştirilmesinde işgörenin içinden gelen çalışma isteği, kurumun amaçlarına bağlanma düzeyi ve iş tatmininin rol oynadığı belirgin biçimde vurgulanmıştır.

İKY Kavramının Gelişmesi İnsana ilişkin olgu ve olaylara belirli bir ortam ve bütünlük içinde bakılması ihtiyacı doğmuştur. İnsan kaynakları yönetimi bu bütünlüğü oluşturmak üzere ortaya çıkmıştır. Bilgi toplumunun beraberinde getirdiği en önemli olgulardan birisi de insana olan ilginin giderek artmış olmasıdır. Bu durum örgütsel ortamda genelde insan ilişkileri başlığı altında toparlanabilecek birçok yeni yaklaşımların ve farklı bakış açılarının geliştirilmesine yol açmıştır.

İKY Kavramının Gelişmesi İnsan kaynakları yönetimi, genel olarak yönetim ve özellikle çalışanların yönetimini geniş bir bakış açısıyla ve insanı merkez alarak bir bütünlük içinde ele almaktadır. Bir disiplin olarak gelişmesi, yeni olmakla birlikte insana ilişkin olarak yararlandığı teori, ilke, teknik ve uygulamalar; eğitim, sosyoloji, psikoloji ve yönetim bilimlerinde kullanılan yaklaşımlardır. İnsan kaynakları yönetimi, genel olarak yönetim sürecinden ve yönetim alanındaki gelişme ve bilgi birikiminden yararlanmış ve bunların üzerine eklemeler yapmıştır. …..Bu yüzden ….. Dolayısıyla tarihçesi sözü edilen bilim dallarından bağımsız olarak düşünülmelidir.

İKY Kavramının Gelişmesi Büyük önem taşıyan insana tek bir boyuttan, tek bir bakış açısı ile yaklaşmanın yetersizliği olmuştur. İnsanı duygusal, sosyal, zihinsel, bedensel yönleri ve içinde yer aldığı insan ilişkileri yumağı ile bir bütün olarak ele alma ihtiyacı, insan kaynakları yönetiminin doğmasına sebep olmuştur.

ÇEVRESEL DEĞİŞİMLER BİREYSEL DEĞİŞİMLER ÖRGÜTSEL DEĞİŞİMLER Yaşanan hızlı değişim İşgücü farklılıklarının artan önemi Çalışma kanunları ve standartları İş ve aile bireylerinin rollerindeki gelişmeler Hizmet sektörünün gelişimi ve değişimi İnternetin gelişimi BİREYSEL DEĞİŞİMLER Küçülme Merkezden uzaklaşma ve takım çalışması Örgüt kültürü Teknoloji Dış kaynaklardan yararlanma ÖRGÜTSEL DEĞİŞİMLER Etik ve sosyal sorumluluk Personel güçlendirme Beyin göçü İş güvencesi artan rekabet, küreselleşme ve teknolojik avantaj anlayışı gibi pek çok gelişme beraberinde insan kaynakları politika, yaklaşım ve işlevlerinde önemli değişimleri getirmiştir. İnsan kaynakları politika, yaklaşım ve işlevlerini önemli ölçüde etkileyen bu değişim ve gelişimler aşağıdaki şekille özetlenmiştir.

İKY Tanımı ve Amaçları İKY, geniş anlamda, örgütün en değerli varlığı olan, bireysel ve toplu olarak örgütsel amaçlara ulaşılmasına katkıda bulunan çalışanların yönetimine stratejik, kapsamlı ve iç tutarlılığı olan bir yaklaşımdır. İKY iki temel felsefe üzerinde kurulur: Firmanın hedefi doğrultusunda insan gücünün verimli kullanılması, İşgören gereksinimlerinin karşılanması ve gelişimlerinin sağlanması (işten tatmin). İKY, yönetici ya da operasyonel basamaklarda çalışan personelin organizasyona alınması, yerleştirilmesi, yetiştirilmesi ve etkinliğin sürekli arttırılması için tüm destek faaliyetlerin devreye sokulmasını amaçlar. insan kaynaklarının işgücü verimliliğini arttırmak ve kişinin işinden tatmin olmasını sağlamak gibi bir denge noktasında yeni yerini bulduğu söylenebilir.

kaynakları yönetimi amaçları İnsan kaynakları yönetimi amaçları Kadrolama; Stratejik insan kaynakları planlaması İşgören bulma İşgören seçme Eğitim ve geliştirme; Oryantasyon Eğitim Geliştirme Kariyer planlaması Motivasyon; İş tasarımı Performans değer. Takdir ve ödül Çalışan hakları Koruma; Güvenlik ve sağlık İletişim İşçi ve işveren ilişkileri İşçi sendikaları Yönetim geleneği Dört temel fonksiyonun organizasyon içinde konumlanışı ve dış çevre ile ilişkileri şekildeki gibi ifade edilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi, insan kaynakları yönetimi, organizasyon içinde özellikle kadroların oluşturulmasıyla ile başlar, daha sonra personelin eğitimi, gelişimi, motivasyonu, performansının arttırılması ve sağlık, güvenlik gibi önlemlerin alınmasıyla çalışmalara devam eder. Ancak küreselleşen dünya, yeni yönetim teknikleri, işçi sendikaları ve devletin yasal düzenlemeleri gibi dış çevre faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerekir. Yasal düzenlemeler Küreselleşme

İKY Tanımı ve Amaçları İnsan kaynakları yönetiminin bir firmaya getireceği katkılar ise şöyle özetlenebilir: İnsan kaynaklarını bilinçli yönetmek işletme için bir yatırım ve karlılık getirir. İnsan kaynakları yönetimi, firmaya sürekli gelişim olanakları sağlar. Çalışanların iş güvenliği ve sağlığı gibi çıkarlarının korunmasına katkıda bulunur. İnsan kaynakları yönetimi her türlü kaygıdan uzaklaşarak değişime açık ve sürekli başarıya yönelik insanlar yaratılmasında yardımcı olur.

İKY Tanımı ve Amaçları İnsan Kaynakları Yönetiminin hedefleri ve özellikleri ; Örgütün amaçlarına etkin bir biçimde ulaşmasını sağlar, Örgütsel hedefler ile çalışan isteklerini birleştirerek işletme üstünlüğünü oluşturmaya yönelik harekete geçmeyi sağlar, Örgüt çalışanlarının, insan kaynakları yönetimi uygulamalarında davranış ve tutumlarına önem verir, Örgüt çalışanlarının ve örgütün hedeflerini maksimize ederken hem yönetime hem de örgütün diğer birimlerine katkıda bulunur,

İKY Tanımı ve Amaçları İKY anlayışında en önemli öğe olan çalışanın etkinliğinin, gelişiminin, motivasyonunun, yüksek performansının ve verimliliğinin sürekliliğini ve bireysel gelişimlerini sağlamaya çalışır, Örgütü bir bütün olarak ele alarak çalışanların ilişkilerini koordine eder, Esnek roller ve ekip çalışmasına önem vererek, örgütsel değişimi destekler ve organize eder, İKY, çalışanların moral düzeylerini yüksek tutmayı hedefleyen örgüt ikliminin oluşmasına ve tüm çalışanlar tarafından paylaşılan bir örgüt kültürünün geliştirilmesine vurgu yapar.

İKY Tanımı ve Amaçları İnsan Kaynakları Yönetiminin etkileri; Daha düşük işe alma maliyetleri Boş kadroları daha hızlı doldurma Daha kaliteli insanları işe alma Daha yüksek personel elde tutma düzeyi Daha düşük personel geliştirme maliyetleri Daha yüksek verimlilik düzeyleri Daha yüksek iç müşteri memnuniyetinin sağlanması olarak tespit edilebilir. İnsan Kaynakları Yönetiminin ana ilkesi “Doğru zamanda, doğru yerde, en uygun yapıdaki insanın bulundurulmasını sağlamaktır.

İKY Kapsamı İnsan kaynakları yönetimi personel yönetimi işlevlerini de içeren, ancak bununla sınırlı kalmayan bir perspektife sahiptir. Personel yönetimi; işgörenlerle kurum, kurumla devlet arasında ve daha çok çalışanlarla ilgili mali-hukuki ilişkileri içeren bir bölüm niteliğinde olup; insan kaynakları yönetiminin önemli bir alt çalışma alanını oluşturur. İnsan kaynakları yönetimi genel olarak personel yönetimi ile endüstri ilişkilerini kapsar niteliktedir. Bu kapsamda gerçekleştirilen uygulamalar ise insan psikolojisi ve daha doğru bir ifade ile davranış bilimlerinin sağladığı veriler ışığında gerçekleştirilmektedir.

İKY Kapsamı İnsan kaynakları yönetimi temel amacı kurumun hedeflerine en verimli biçimde ulaştırılmasıdır. İnsan kaynakları yönetimi işle ilgili sorular ve insan ilişkileri üzerinde yoğunlaşarak kurumun geleceğe hazırlanmasını ve başarılı olmasını sağlamaya çalışır. Personel yönetimi ise uygulama alanı olarak daha çok günlük sorunlarla ve uygulamalarla ilgilenir. İnsan kaynakları yönetimi iş ortamında insana yönelik bütün çalışmaları kapsar.

10 1 9 2 3 8 4 7 6 5 Özlük İnsan Kaynakları Planlaması İşleri İnsan Kaynakları Yönetimi 1 İnsan Kaynakları Planlaması 2 İş Analizleri ve İş Tanımları 3 4 5 6 7 8 9 10 İşgören Bulma ve Seçme Eğitim ve Kariyer Geliştirme Performans Değerlendirmesi İş Değerleme ve Ücretleme Endüstri İlişkileri İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Bilgi Sistemleri Özlük İşleri İnsan kaynaklarının dar anlamda ne gibi işlevleri kapsadığını göstermek amacıyla bir çember şemadan yararlanılabilir.

İKY Kapsamı İnsan Kaynakları Planlaması: Mevcut işgücünün bugünkü envanteri çıkarılarak gelecekte firmanın gereksinme duyacağı insan kaynaklarının niceliği ve niteliği belirlenir. İş Analizi ve Tanımları: İşletmede yapılan işler ayrı ayrı ve ayrıntılı biçimde incelenir, işin özellikleri ortaya konur ve formlar üzerinde tanımlar yapılır. İşgören Bulma ve Seçme: Öncelikle işlerin niteliği belirlenir, daha sonra işgören gereksinmesi, niteliği ve ünvanlar saptanır, görüşme, teknik deneme ve psikoteknik uygulama, sağlık denetimi yapılır, adayın gireceği işe ilgisi ölçülür, işe yeni alınan işgörenin işe alışması ve işletmeyle bütünleşmesi sağlanır.

İKY Kapsamı İşgören Eğitimi ve Kariyer Geliştirme: Mevcut personelin daha verimli çalışması için işletme içinde ve dışında çeşitli eğitim programları düzenlenir. Ayrıca kişi ve örgüt açısından kariyer gelişim planları hazırlanır. Performans Değerlemesi: Çalışanların belirli dönem sonlarında elde ettikleri başarı düzeyi saptanır ve buradan ücret ve terfi gibi ödüllendirmelere gidilir. İş Değerlemesi ve Ücretleme: Mevcut işler önem derecesine göre öncelikle gruplandırılır, daha sonra diğer faktörler de göz önüne alınarak adil bir ücret sistemi kurulur.

İKY Kapsamı Endüstri İlişkileri: Sendikalarla yapılan görüşme sonucu cüret ve diğer sosyal konularda uzlaşmaya varılması ve nihayet toplu sözleşmelerin düzenlenmesi söz konusu edilir. İş Güvenliği ve Sağlığı: Çalışanların sağlık ve güvenlik açısından, özellikle iş kazalarına ve meslek hastalıklarına karşı koruma altına alınmasına ilişkin çalışmalara yer verilir. Bilgi Sistemleri: İnsan kaynaklarının giderek karmaşıklaşması nedeniyle işlerin daha düzenli ve sistematik olarak yürütülmesi ve izlenmesi açısından bilgi destek sistemlerinden geniş olarak yararlanılır. Özlük İşleri: Personelin işe giriş ve çıkışları, sicil tutma ve bürokratik işlemlerin yapılaması gerekir. Yukarıda ifade edilen çok sayıda İKY işlevleri içerisinden şu beş işlev, hemen hemen tüm İKY uygulamaları içinde yer almaktadır; İşgören temini ve seçimi Eğitim ve geliştirme, Performans değerlendirme, Kariyer planlama ve geliştirme, Ücret ve ödül yönetimi.

Kaynaklar Fındıkçı İ., İnsan Kaynakları Yönetimi, Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd.Şti., 7.Baskı, İstanbul 2009. Gök S., 21.Yüzyılda İnsan Kaynakları Yönetimi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,1.Baskı, İstanbul 2006. Sabuncuoğlu Z., İnsan Kaynakları Yönetimi, Ezgi Kitabevi Yayınları, 1.Baskı, Bursa 2000. Etçioğlu E., İnsan Kaynakları Yönetimi Ders Notları, Sakarya Üniversitesi, e-Mühendislik Yönetimi Tezsiz Yükseklisans Programı.