OLAĞANDIŞI DURUMLARIN EPİDEMİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ

İnsanoğlu depremden sele, fırtınadan soğuk dalgasına dek doğanın güçleri tarafından giderek daha çok tehdit edilmektedir.

1960’larla karşılaştırıldığında, doğal nedenli olağandışı durum sayısı 3’e katlanmış ve dünya ekonomisine maliyeti 9 kat artmıştır

Sadece doğal nedenli olağan dışı durumlar, son yirmi yılda 3 milyon kişinin ölümüne, 800 milyon kişinin etkilenmesine neden olmuştur.

Sadece doğal nedenli olağandışı durumlara bağlı alt yapı hasarının doğrudan maliyeti ise, 1998 yılı için 71 milyar dolar olarak hesaplanmıştır.

Savaş ve Çatışma nedeniyle 13,5 milyon kişi ülke içinde yerinden olmuş, 12,4 milyon kişi ise başka bir ülkeye sığınmak zorunda kalmıştır.

Yıkıcı doğa olaylarına karşı doğal savunmanın ormansızlaşmayla yok edildiği ve küresel ısınmanın; rüzgarın, yağmurun ve güneşin gücünü tahmin etmeyi zorlaştırdığı koşullarda, plansız gecekondulardaki yaklaşık 1 milyar insan yüksek bir risk altında yaşamaktadır.

Fırtına, Sel, Kuraklık, Volkan patlaması hazırlıksız toplumlarda felakete dönüşmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu doğa olaylarının sonucu yıkıcı olmaktadır.

Yoksullar daha çok etkilenmektedir. Çünkü; Sismik aktiviteye dayanabilecek bina giderlerini karşılayamazlar. Genellikle fay hatlarında ve sel, tayfun gibi dalga riski yüksek olan deniz ve nehir kenarlarında yerleşmişlerdir.

Çünkü; Endüstriyel alanlara yakın bölgelerde, kötü binalarda, kötü koşullarda yaşarlar. Eğitim fırsatlarından yararlanamadıkları için olağandışı durum oluştuğunda uygulayabilecekleri yaşam kurtarıcı davranış ve becerilerine sahip değillerdir. Olağan koşullarda da sağlık hizmetlerine, özellikle 112 gibi telefonla ulaşılan acil sağlık hizmetlerine daha az ulaşabilirler.

yılları arası olağandışı durumların %90’ından fazlası, yoksul kıtalar olan Asya ve Afrika’da görülmüştür. Doğal nedenli olağandışı durumlarda ölümlerin %96’sı, dünya nüfusunun %66’sını oluşturan en yoksul ülkelerde görülmektedir.

Dünyada her yıl 1 milyondan fazla (yaklaşık dakikada 2) deprem olmaktadır. Son yirmi yılda depremler yaklaşık 1 milyon kişinin ölümüne yol açmış, ölümlerin %80’inden fazlası sekiz ülkede (Çin, Japonya, İtalya, Peru, Türkiye, SSCB, Şili, Pakistan) olmuştur. Depremin büyüklüğüne, Kentsel merkeze yakınlığına, Felaket hazırlığı ve Önleme stratejilerine bağlı olarak acil olgu sayısı değişmektedir.

Depremde Morbidite ve Mortaliteyi Artıran Faktörler Depremin morbidite ve mortalite nedenselliği, her depremde farklılık göstermekle birlikte, bazı çevresel ve kişisel faktörlerin etkilediği bilinmektedir.

Toprak Kayması Toprak kayması, köyleri, dağ eteklerindeki evleri gömebilmekte, özellikle dağlık bölgelerdeki yolları tıkayabilmekte veya yıkabilmekte, nehir yataklarını tıkayıp baraj oluşturabilmekte ya da barajların yıkılmasına neden olarak sele yol açabilmektedir

Artçı Depremler Çoğu depremi kendisi kadar kuvvetli artçı şoklar izlemektedir. Bu da ikinci bir can ve mal kaybına yol açabilmektedir.

Yerel Hava Koşulları ve Oluş Zamanı Yerel hava koşulları en fazla kurtarılmayı bekleyen yaralıları etkilemektedir. Depremin oluş saati morbidite ve mortaliteyi önemli ölçüde etkilemektedir. Gece saatlerinde olan depremler uykuda yakalanıldığı için daha çok ölüme neden olmaktadır. Ancak, yüksek katlı iş binalarının ve okul binalarının fazla olduğu kent merkezlerinde gündüz saatlerinde olan depremler de önemli can kayıplarına neden olabilmektedir.

Zararlı Maddeler Deprem; nükleer santral, araştırma merkezleri ve hidrokarbon depolarına zarar verip kimyasal ve toksik ürünlerin açığa çıkmasına bağlı zararlara yol açabilmektedir.

Yangın Riski Depremi izleyen ikincil olağandışı durumlar arasında yangınlar en ciddisidir. En çok zarar gören bölgeler gecekonduların yer aldığı resmi olmayan konut sektörünün ağırlıklı olduğu bölgeler ve geçici yerleşim alanlarıdır.

Gelişmekte olan ülkelerde yüksek risk oluşturduğu bildirilen bazı faktörler Kadın olmak, 5-9 yaş arası çocuk olmak, 60 yaş üzerinde olmak, Kerpiç-briket evlerde yaşamak, Betonarme binalarda iki ve üzeri katlarda yaşamak, Yıkıntı altında kalmak, Deprem sırasında donup kalmak, Deprem sırasında uyuyor olmak.