Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit Project No. TR 06.AI/SV Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response 1 Avian İnfluenza Kuş Gribi Hastalığı Tavuk Vebası Hastalığı

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 2 Hastalığın Tanımı Evcil ve yabani kanatlılar ile memeli hayvanların bazılarında, solunum ve sindirim sistemine ait belirtilerle birlikte yüksek bulaşma ve ölüm ile seyreden çok bulaşıcı viral bir hastalıktır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 3 Hastalığın Görüldüğü Türler Kanatlı, insan, at, domuz, kedigiller(kedi, aslan), fok, balina, vizon Kanatlılar arasında; -hindi, tavuk, ördek-kaz, bıldırcın, deve kuşu –sülün, beç tavuğu, martı, keklik, deniz kuşları, bataklık kuşları –muhabbet kuşu, tavus kuşu, papağan

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 4 Özellikle tavuk ve hindileri etkileyen, çok bulaşıcı ve öldürücü olan bu hastalık, çok büyük ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Tavuk ve hindilere hastalığın bulaşmasında ördek ve kazlar önemli bir role sahiptir. En Çok Etkilenen Türler

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 5 Hastalığın Şiddeti Hiç belirti göstermeden hafife, Hiç belirti göstermeden öldürücüye kadar değişmektedir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 6 Kanatlı hayvanlarda yüksek ölüm ile seyreden hastalık ilk kez 1878 yılında İtalya’da belirlenmiş ve hastalık "tavuk vebası" olarak adlandırılmıştır. Kuş gribi etkeni ile ilgili bilgiler ancak 1970’li yıllardan sonra iyi anlaşılmaya başlanmıştır. Tarihçe

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 7 Grip Etken Grupları Görüldüğü Türler AKanatlılarda, Memelilerde (insan, at, domuz, vizon, kedi, kaplan, dağ gelinciği ve deniz memelilerinden balina,ayı balığı ve fok) Bİnsan Cİnsan, Domuz Grip Etken Grupları

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 8 1/100 milimetre Kuş gribi etkeni Kırmızı kan hücresi Salmonella hastalık etkeni

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 9 Yaklaşık 100nm 1/10,000 milimetre

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 10

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 11 Kuş Gribi Etkeninin Tanımlanması Etkenin üst yüzeyinde bulunan proteinler Hemaglutinin (H) ve Neuraminidase (N) olarak iki ayrı şekil ve yapıda bulunur. 16 farklı tip H = (H 1, H2,H3…H16) 9 farklı tip N = (N1,N2,N3…N9) Kuş gribi etkeni HXNY (H5N1 gibi) olarak isimlendirilir. Bu etkenin 144 çeşidi bulunmaktadır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 12 HA NA Yaklaşık 1/10,000 milimetre

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 13 Çok Patojen Kuş gribi: Hayvanlarda H5 ve H7 ya da AI virusunun herhangi bir alt tipinin hayvanlarda oluşturduğu ölüm oranı en az %75 ise veya laboratuvarda deney hayvanlarında yapılan özel bir testte patojenite indeksi 1,2’den büyük bulunursa, bu Kuş gribi hastalığının ihbarı mecburi yüksek patojen formu (HPNAI) olarak, Düşük Patojen Kuş gribi: Hayvanlarda H5 ve H7 ya da AI virusunun herhangi bir alt tipinin hayvanlarda oluşturduğu ölüm oranı %75’den az ise veya laboratuvarda deney hayvanlarında yapılan özel bir testte patojenite indeksi 1,2’den küçük bulunursa, bu Kuş gribi hastalığının ihbarı mecburi düşük patojen formu (LPNAI) olarak, tanımlanır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 14 Etkenin Canlılardaki Dolaşımı

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 15 Etkenin Yayılması ve Göçmen Kuşlar Göçmen ve yabani su kuşları, hastalık etkenini ülkeden ülkeye ve uzak mesafelere hasta olmadan taşıyabilirler.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 16 Bulaşmada göçmen ve özellikle yabani su kuşları önemli rol oynamaktadırlar. Göçmen kuşlar hasta olmadan bu hastalığın etkenini çok uzaklara taşıyabilirler. Hasta veya taşıyıcı kanatlıların dışkıları ve akıntıları ile bulaşık yem, su, alet-ekipman, personel, kuluçkahanede kırılan yumurtalar yayılım nedenleridir. Hastalığın Hayvanlar Arasında Bulaşması

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 17 Hastalık en çok hayvandan hayvana bulaşma şeklinde olmaktadır. Kanatlı hayvanlardan yumurta yoluyla yavrularına bulaşması ile ilgili kesin bir kanıt bulunmamakla beraber hasta hayvanlardan elde edilen yumurtaların kabuklarında etkenin varlığı tespit edilmiştir. Hastalığın Hayvanlar Arasında Bulaşması

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 18 Hastalığın Hayvanlar Arasında Bulaşması Hastalığın hava yolu ile taşınması sınırlıdır. Ayrıca hastalık böcekler, kan emici sinekler ve kemirgenlerle hasta hayvanlardan hassas olan hayvanlara temas yolu ile bulaşır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 19 Hastalığın Hayvanlar Arasında Bulaşması Hastalığın hayvanlara bulaşmasından belirtilerinin görülmesine kadar geçen süre birkaç saat ile 1-5 gün arasında değişebilmektedir. Hastalar 1-7 gün içinde ölürler. Genellikle hasta kanatlılar 2 hafta süreyle etkeni çevreye yayarlar ve 4 hafta sonra hastalık etkeni genellikle saptanamaz.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 20 Etkenin Çevre Koşullarına Dayanıklılığı 20 ºC’de 7 gün 4 ºC’de 35 gün 0 ºC’de 90 günden fazla hastalık yapıcı özelliğini korur. Çevresel koşullara bağlı olarak özellikle soğukta ve nemli ortamlarda yaklaşık 105 gün canlı kalır. (Bu durum özellikle göl, gölet, vb. sulak alanlarda dikkate alınmalıdır)

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 21 Karkaslarda(etlerde) ortam sıcaklığında birkaç gün canlı kalır. Buzdolabı sıcaklığında güne kadar canlılığını korur. Kanatlı et ürünleri ette pembe bölge kalmayacak şekilde pişirildiğinde hastalık etkeni ölür. Etkenin Çevre Koşullarına Dayanıklılığı

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 22 Dezenfektanlar; Başlıca formalin, iyot, fenol bileşikleri, çamaşır suyu, sabun, vb. maddeler etkenin hastalık yapıcı özelliğini yok eder. Asit özellikli maddeler; etkenin hastalık yapıcı özelliğini yok eder. Kimyasal Koşullara Dayanıklılığı

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 23 Hastalığın Belirtileri Bulaşma çok yüksektir. Çok öldürücü olan tipleri ile ölümler %100’e ulaşabilir. Hastalığın hiçbir belirti görülmeyen şeklinden, hafif solunum yolu hastalıklarına ve çok öldürücü olan şekillerine kadar oldukça değişken belirtileri bulunmaktadır. Bazı olaylarda hastalık çok hızlı etki göstererek herhangi bir belirti oluşturmadan ani ölümler görülebilir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 24

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 25

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 26

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 27

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 28

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit Project No. TR 06.AI/SV Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response 29

An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 30 Hastalığın Belirtileri Yumurtacılarda, yumurta veriminde düşüş veya tamamen durması, yumurta kabuğunda şekil bozuklukları, İştah kaybı, sulu ishal, Öksürük, hırıltılı solunum ve aşırı göz yaşı akıntısı, Başta ve yüzde şişkinlikler, Gözde kızarıklık, kanamalar ve şişlikler İbik şişkin ve uçlarında morarma, üzerinde kanamalar Tüysüz deride morarma

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 31 Hırıltılı solunum ve aşırı göz yaşı akıntısı

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 32

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 33

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 34

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 35 Hasta ve Normal Hayvanda İbik ve Sakalların Görünüşü

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 36

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 37

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 38 Sinirsel belirtiler, Hayvanlarda bir araya toplanma, Tüylerde bozukluklar, kırılmalar, Koyu kırmızı görünümünde deri, Parmakların arasında kanamalar, Hayvanın arkasından kan gelmesi, Durgunluk,hareketsizlik ve yem tüketiminde azalma Hastalığın Belirtileri

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 39

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 40

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 41

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 42

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 43

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 44

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 45 AI Bezli midede kanamalar Kuş gribi (Tavuk vebası) Newcastle (Yalancı Tavuk vebası)

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 46 Hastalığın Teşhisi Hastalığın canlı ve ölü hayvanlardaki belirtilerine göre hastalık teşhis edilemez. Çünkü hasta kanatlı hayvanlarda bütün tipik belirtiler görülmeyebilir. Mutlaka laboratuvar teşhisi gereklidir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 47 Numune alma Hastalığın teşhisi için Resmi Veteriner Hekim tarafından; En az 5 adet canlı veya ölü hayvan, En az 20 adet kan, Ağızdan ve arkadan swap dediğimiz en az 10’ar tane örnekler alınır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 48 Ayırıcı Teşhis Ani ölümlerle seyreden hastalık vakalarında –Newcastle-Yalancı Tavuk vebası –Bulaşıcı Laringo Trakeitis-ILT hastalığı –Ani zehirlenmeler Yüz, ibik ve sakallardaki belirtiler de, –Tavuk Kolerası –Pasterollosis, Klamidiyozis, Mycoplasmosis, Septisemik hastalıklar ile karışabilir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 49 Karar Kuş gribi’nin herhangi bir formuna yakalanmış olan kanatlılar imha edilir. Ayırıcı Teşhis Hastalık laboratuvar teşhisi ile kesinlik kazanır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 50 Tedavi Hayvanlarda tedavisi yoktur.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 51 Korunma ve Kontrol Bio-güvenlik önlemleri (Detaylı olarak ayrı bir sunu halinde verilecektir) Aşılama Şu anda ülkemizde aşı kullanımı yasaktır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 52 Aşılama Neden Yasak ? Hastalık etkenin çok sayıda alt tipi (H1-H16,N1-N9) ve bu alt tiplerin değişik kombinasyonları(H3N5, H5N1,H7N9 gibi) bulunduğundan, aşı üretiminde tip seçimi ve hastalıktan korunma için hangi tip aşıların kullanılacağı ciddi sorun oluşturmaktadır. Bugün için tehlikeli olan H5N1’in yerini, yarın H7N9 alabilir. Aşılar hastalık belirtilerini azaltıyor, ancak hastalığın çıkışını engellemiyor. Çünkü hastalığın gizli seyretmesine neden oluyor. Aşılanan hayvanlar hastalık etkenini azda olsa etrafa saçmaya devam ediyor. Genel olarak, düşük patojen hastalık etkenini taşıyan hayvanlar aşılandığında hastalık etkeni değişerek yüksek patojen haline gelebiliyor. Daha fazla ölümlere neden olabiliyor. Laboratuvarda, aşılı hayvanların hastalık teşhisi zorlaşıyor. Aşılı hayvanların devamlı, çok iyi laboratuvar yöntemleriyle kontrol edilmesi gerek.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 53

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 54 Türkiye’de bulunan önemli kuş alanları

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 55 Riskli Yerler Türkiye’nin göçmen kuşların önemli göç yolları üzerinde bulunması ve ülkemizde yaklaşık 500 adet sulak alanın bulunması, bunlardan 150 tanesinin de uluslararası öneme sahip kuş alanları olması dikkate alındığında, Türkiye’nin tamamına yakın bir kısmının bu hastalığın tehditi altında olduğu ve bundan sonra da olacağı görülmektedir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit YILI HAYVANLARDAKİ KUŞ GRİBİ MİHRAKLARI (Ekim 2005-Mart 2006) Köy Tavuklarında:201 (50 İl) Yabani Kanatlılarda :30(18 İl) Toplam Etkilenen İl:54

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit YILI HAYVANLARDAKİ KUŞ GRİBİ MİHRAKLARI ( Batman-Diyarbakır) Batman: 11 Diyarbakır: 6 Köy Tavuklarında :17 (H5N1) Yabani Kanatlılarda : 1(H5N1)

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 58 Riskli Dönemler Özellikle son yıllarda dünya gündemini meşgul eden dünyadaki ısınmanın göç yollarının, göç zamanlarının ve göç eden türlerin değişimine neden olması nedeniyle ülkemiz için riskli dönemler tam olarak bilinemese de, son iki yıldır ülke olarak yaşadığımız tecrübeye dayanarak tehlikeli dönemin 15 Eylül ile 15 Nisan arası olduğu söylenebilir.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 59 Kuş gribi hayvanlardan insanlara bulaşan ve insanlarda da ölüme neden olan, birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de bildirimi zorunlu olan bir hastalıktır. Hayvandan İnsana Bulaşma !..

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 60 Hastalığın İnsanlara Bulaşması Hasta veya hastalıktan ölmüş hayvanlarla temas, Hayvanların göz yaşı, burun akıntısı, boğaz akıntısı veya dışkılarıyla temas, Hayvanlara ait çıkartılarla kirlenmiş yüzeylere temas edilmesi, Hastalık etkeninin karıştığı havanın solunması.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 61 Risk Altında Bulunanlar Hayvan sahipleri, bakıcılar, veteriner hekimler, kesimhanelerde çalışanlar, laboratuvarlarda teşhiste çalışan personel, avcılar ve özellikle riskli dönemlerde göl, gölet, vb. sulak alanlara saz kesimi, balıkçılık yapmak için giren kişiler ile sulak alanlar çevresinde hayvan otlatanlar hastalık riskine maruzdur.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 62 Hastalığın İnsanlardaki Belirtileri İnsanlarda ateş, boğaz ağrısı, kas ve eklem ağrıları, kuru öksürük, solunum güçlüğü gibi grip belirtilerinin yanı sıra, göz hastalığı, akciğer hastalığı, beyin hastalığı, karın ağrısı ve ishal görülebilmektedir. Hastalık etkenin insanlara bulaşmasından hastalık oluşumuna kadar geçen süre yani kuluçka süresi 3-10 gün kadardır. Ölüm oranları % arasındadır.

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 63 YıllarEtken İsimleri AdıDünyadaki ölümler H1N1“İspanyol” Gribi20-40 milyon H2N2“Asya” Gribi1 milyon H3N2“Hong Kong” Gribi1 milyon Son yüzyılda insanlarda görülen grip salgınları Hastalığın İnsanlardaki Tarihçesi Kuş gribi hastalığı nedeniyle Dünya da yeni bir grip salgını tehlikesinin yaşanacağı ve yaklaşık 5 milyon ile 300 milyon arasında insanın bu hastalıktan öleceği beklenmektedir…

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 64

Technical Assistance to Avian Influenza Preparedness and Response An EU-funded project managed by the Central Finance & Contracts Unit 65 BEN Mİ? KENDİMİ HARİKA HİSSEDİYORUM! GERÇEKTEN GAYET İYİYİM. BURNUMU BİLE ÇEKMİYORUM... HİÇ BUNDAN DAHA İYİ OLMAMIŞTIM… KUŞ GRİBİ…