Hazırlayan: Doç.Dr.Azize KARAHAN MEME CERRAHİSİ Hazırlayan: Doç.Dr.Azize KARAHAN

Hedefler Memenin yapısını açıklayabilme Memeye yönelik gerçekleştirilen cerrahi girişimleri karşılaştırabilme Mastektomi sonrası gelişebilecek sorunlardan ve komplikasyonlardan 5 tanesini açıklayabilme Mastektomi sonrası hemşirelik bakımını tartışabilme Mastektomi sonrası gerçekleştirilecek egzersizlerden en az beş tanesini gösterebilme Mastektomi sonrası rekonstrüksiyon cerrahisini açıklayabilme Mastektomi sonrası taburculuk eğitiminde yer alan öncelikli konuları açıklayabilme

Kavramlar Lumpektomi Quadrantektomi Mastektomi Modifiye Radikal mastektomi Lenfödem

Ortak yönleri….

Farkı? BRCA gen mutasyonuna sahip olanlar yakın izlenmeli

Vaka S hanım 52 yaşında, evli, 2 çocuk sahibi (Kız:12y, erkek:21y), öğretmen Herhangi bir kronik hastalığı yok Banyo esnasında memede sert ele gelen kitle fark ediyor Yapılan tetkik ve biyopsi sonucunda invazif duktal karsinom tanısı alıyor. Sentinel lenf biyopsisi sonucunda lenfatik yayılımı belirleniyor. Modifiya Radikal Mastektomi planlanıyor S Hanım doktora bile çok nadir giderken, böyle bir tanı aldığına inanamadığını, ne yapacağını bilemediğini belirtiyor …….

Giriş Bir çok kültürde meme; kadınlığı, cinselliği ve annelik duygularını simgelemektedir (McCain; Sawaya, 1984). Memenin alınması kadınlık duygusunu ve benlik saygısının azalmasına, cinsel ilginin azalmasına ve depresyona yol açabilmektedir (Daniel & Maxwell; Schain et al.; Spencer). Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Memenin yapısı Meme; süt bezleri, kanallar ve bu dokulara destek veren bağ ve yağ dokusundan oluşan bir yapıdır.

Pektoralis kasları Pektoralis majör Kası Pektoralis minör kası

Memenin lenf nodları A Pektoralis Majör Kası B Aksiller lenf nodları: levels I C Aksiller lenf nodları : levels II D Aksiller lenf nodları : levels III E Supraklavikular lenf nodları F memedeki lenf nodları Aksillada sayıları 20-30 kadar olan lenf nodu (nodi lymphatici axillares) bulunmaktadır

Lenfatik yapı Aksiller lenf nodlarına, memenin dış kadranından, göğüs bölgesinden ve karın duvarlarından gelen yüzeyel lenf damarları ve üst ekstremitenin lenf damarlarından gelen lenf sıvısı dökülmektedir. http://www.cancer.sutterhealth.org/information/bc_notebook/sentinelnodebiopsy.html

İstatistik Amerikan Kanser Kurumu’nun 2007 verilerine göre; Meme kanseri kadınlar arasında en yaygın kanser çeşididir. Akciğer kanserinden sonra kadınlarda ölüme yol açan ikinci faktördür. Kadınların yaşamalarının herhangi bir döneminde invaziv meme kanseri olma riski 1/8 iken; meme kanserine bağlı ölüm 1/33’dür (ACS 2007). . Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer OverviewPlastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Meme kanserli kadınların %5-10’unda ise otozomal dominant kalıtım paterni saptanmıstır (15). Bu hastaların coğunda BRCA1 veya BRCA2 mutasyonu saptanmıstır. Küresel çapta akciğer kanseri en yaygın kanser türü ve kanserle ilişkili ölüm nedeni iken; kadınlarda en yaygın kanser türü ve kanserle ilişkili ölüm nedeni meme kanseridir http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789283204237_tur_p1-104.pdf

Avustralya’da meme kanseri kadınlarda en yaygın (26%) kanser tanısıdır (Australian Bureau of Statistics, 2006). ABD’de Kanserlerin %32’si, İngiltere’de %25’i meme bölgesindedir (Centers for Disease Control and Prevention, 2003; National Statistics Online, 2003). Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188 ABD’de her yıl 49 binin üzerinde kadın bu hastalıktan dolayı ölmektedir (ACS 2007). WHO; 2008

TÜRKİYE http://www.kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-istatistikleri.html

İstatistik Türkiye de her yıl yaklaşık 30000 kadının meme kanseri tanısı aldığı düşünülmektedir. Türkiye de yaklaşık 100.000’de 40-45 Batı toplumunda 100.000’de 200-250’dir. Meme kanserine yakalanan kadınların üçte ikisi 50 yaş ve üzerinde görülse de meme kanseri genç kadınlarda da görülmektedir. Türkiye’deki istatistikler Amerikada kilere benzer.

Memenin hastalıkları Bening Malign

Memenin Bening Hastalıkları Fibrokistik değişiklikler ve fibro adenom Mastalji (memede ağrı, hassasiyet) Mastit, abseler Meme ucu anormallikleri Yağ nekrozu Mesiner, ALW, Fekrazad MH, Royce M, Breast Disease: Benign and MalignantMed Clin N Am, 92 (2008) 1115–1141

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Meme Kanseri Histolojik Sınıflandırılması İnvazif Kanser İnvazif duktal karsinom (%80) İnvazif lobuler karsinom Musinoz karsinom Meduller karsinom Papiller karsinom Tubuler karsinom Adenoid kistik karsinom Sekretuvar (juvenil) karsinom Apokrin karsinom Metaplastik karsinom İnflamatuvar karsinom Diğerleri Meme başının Paget’s hastalığı İnvazif Olmayan Kanser Duktal Karsinoma in situ Lobuler Karsinoma in situ Duktal karsinoma in situ (DCIS), memenin non-invaziv bir tümörü olup, tarama mammografisinin yaygınlaşması sonucu insidansında son iki dekadda belirgin ölçüde artış izlenmiştir. Doğal davranışı tümörün derecesine ve histolojik tipine göre değişmekte olup, tedavisiz bırakıldığında düşük dereceli olanların üçte biri 30 yıl kadar sonra invaziv kansere dönüşmekte, yüksek dereceli olanlarda ise bu süre 5 yıla kadar inmektedir. Tedavi edildiğinde ise olguların %1-32’sinde (mastektomi olanların %1-2’sinde, lumpektomi uygulananların ise %32’sinde) rekürrens meydana gelmektedir. Rekürrenslerin yarısı invaziv rekürrens olarak ortaya çıkmaktadır. İn situ:yerinde /yüzeyel tümör yüzeyel olabilir. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Normal bir süt kanalı kesiti Süt kanalı içindeki hücreler kansere dönüşerek aşırı çoğalmaya başlaması . Kanser hücreleri kanalın içini doldurması fakat kanalın dışına çıkmaması(Duktal karsinoma in situ DCIS) Kanser hücreleri süt kanılının dışına taşmıştır (invaziv duktal karsinoma)

Evreleme ve Tanılayıcı Çalışmalar Meme muayenesi Mamografi Ultrason Elastografi (özeli bir USG) Magnetik rezonans Kserografi, termografi Tomografi Sintigrafi Biyopsi Kserografi: Röntgen aracılığıyla memenin, elektrikle yüklenmiş selenyumlu levhalarda görüntüsünün elde edilmesidir. Kserografi, mamog-rafiden daha ayrıntılı bilgiler verir. Termografi: Termografi, özel kağıtlar üzerine memeden yayılan ısının geçirilerek saptanmasıdır. Tümör ve iltihap kütleleri olağandan daha çok ısı yayarlar. Bu fazla ısılı bölgeler termografi aracılığıyla saptanır. Ancak kesin teşhisde bulunulamaz. Bekçi (sentinel) lenf nodu, metastaz yapması beklenen lenf düğümlerinin Elastografi dokunun mekanik özellikleri ile ilgilenir. Dışarıdan kuvvet uygulanmasıyla dokudaki gerinim derecesini ölçerek dokunun sertliği / kıvamı hakkında bilgi sağlayan yeni gelişmiş dinamik bir ultason tekniğidir. Ultrasonografi probunun doku üzerinde oluşturduğu minimal basınç değişiklikleri ile elastografi görüntüleri elde edilir. Kompresyon dokunun pozisyon değişikliğine neden olur ve bu, sert dokularda daha azdır. Doku deplasmanı ne kadar az ise lezyonun sertliği o kadar fazla ve malignite olasılığı da o kadar yüksektir. Elastografi: Duktal karsinom Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer OverviewPlastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Tedavi Cerrahi Radyoterapi Sistemik Tedavi Kemoterapi Hormon tedavisi Hedefe yönelik tedavi Bir çok kadın için cerrahi diğer tedavilerden önce tercih edilir. Tümör hücerisinde estrojen ve progesteron reseptörü bulunması durumunda uygulanıyor. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Ameliyat öncesi hazırlık Fiziksel Psiko-sosyal Yasal Anksiyetenin azaltılması Bilgilendirme

Mastektomi Çeşitleri medical-dictionary.thefreedictionary.com/Mast... SLN:Mavi boya (isosulfan mavisi veya metilen mavisi) tek başına veya radyoaktif bir madde ile birlikte tümörün olduğu bölgeye veya meme başının altına enjekte edilir. Boya 5-7 dk. içerisinde koltuk altındaki ilk (sentinel) lenf bezine ulaşır. Sentinel lenf bezlerinin sayısı birden fazla olabilir; ortalama 2’dir.  Bu lenf bezleri çıkarılarak tümör hücreleri içerip içermedikleri araştırılır. Tümör hücresi görülmezse işlem sonlandırılır; koltuk altındaki diğer lenf bezlerinin çıkartılmasına gerek yoktur. Eğer bu lenf bezlerinde kanser hücrelerine rastlanırsa, koltuk altı lenf bezlerinin alınması (Level II aksiller disseksiyon) gerekir. medical-dictionary.thefreedictionary.com/Mast...

Mastektominin etkisi Kadınların mastektomiye yönelik ifadeleri: “ Çok gencim, eğer 60-70 yaşında olsam üzülmezdim…gencim ve daha yapacağım çok şey var ve mümkün olduğu kadar normal olarak yaşamak istiyorum” “ 60 yaşındayım ama hala yapacağım çok şey var…” “kesin olarak beden imajım değişecek, pansumanlar açıldığında şeklin değiştiğini görmek…” Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Meme koruyucu cerrahi Evre I-II meme kanserli kadınlarda meme koruyucu tedavi uygun tedavi yöntemi olarak kabul edilmiştir Lumpektomi, segmentektomi, kadrantektomi, SLN Örneklemesi Haydaroğlu ve ark. Meme Sağlığı Dergisi 2006 Cilt: 2 Sayı: 2:72-76

Cerrahi çeşitleri Lumpektomi: Meme kanserlerinde, tümörlü dokunun sağlıklı doku ile birlikte alınmasıdır (yineleme riskini azaltmak için sonrasında radyasyon tedavisi verilir). Segmental mastektomide tümör etrafındaki doku ve fasya tabakası çıkarılır. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Lumpektomi Koltuk altındaki lenf nodlarının bir bölümü de alınabilir. Meme koruyucu cerrahidir.

Parsiyel (segmental) mastektomi Tümöral yapı ile birlikte daha fazla meme dokusunun çıkarılmasıdır.

Cerrahi çeşitleri Basit ya da Total Mastektomi: Memenin tamamının alınmasıdır; lenf nodlarının bir bölümü de alınabilir. Bazen her iki memede alınabilir. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Mastektomi sonrası görünüm Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Mastektomi Meme koruyucu cerrahide ilerlemelere rağmen erken evre meme kanserleri için en temel tedavi şekli olmaya devam etmektedir. Tanı alan kadınların %40’ına mastektomi uygulanmaktadır. Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Cerrahi çeşitleri Modifiye radikal mastektomi: Koltuk altlarındaki lenf nodlarının ilk iki bölümünün ve göğüs kasları dışında memenin tamamının alınmasıdır. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Mastektomi yöntemleri Cilt rezeksiyonu ile birlikte Modifiye Radikal Mastektomi. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Cerrahi çeşitleri Radikal mastektomi: Memenin altındaki göğüs duvarı kasları, lenf nodları ve memenin tamamının alınmasıdır. Meme ve aksillar lenf nodları, bazı sinir ve damarlar korunarak çıkartılır.Bu sinirler N.torasikus longus, N.torakodorsalis’tir. Bu sinirlerin yaralanmaları durumunda skapular elevasyon ve Latissimus Dorsi kasının felcine bağlı o kolun adduksiyonunda ve içe rotasyonunda zayıflama meydana gelebilir. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Cerrahi çeşitleri Radikal mastektomi: Bu cerrahi nadiren gerçekleştirilir, çünkü modifiye radikal girişimin daha az şekil bozukluğu ve soruna yol açtığı kanıtlanmıştır. Meme ve aksillar lenf nodları, bazı sinir ve damarlar korunarak çıkartılır.Bu sinirler N.torasikus longus, N.torakodorsalis’tir. Bu sinirlerin yaralanmaları durumunda skapular elevasyon ve Latissimus Dorsi kasının felcine bağlı o kolun adduksiyonunda ve içe rotasyonunda zayıflama meydana gelebilir. Ely,S. Vioral, AN. Breast Cancer Overview. Plastic Surgical Nursing ❙ July-September 2007, V:27, N: 3;p:128-132

Radikal Mastektomi Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Radikal Mastektomi Klasik Halsted Mastektomi, Pektoralis majör ve minör kaslarının alınması, tam aksiller diseksiyon ve sekonder iyileşmeyle yara kapanmasını içerir. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Aksiller diseksiyonun komplikasyonları Kol ödemi, Nöropati, Seroma, infeksiyon ve Hematom Gerçekte erken evrede gelen kadınlarda- %70-80 hastaya aksiller lenf diseksiyonu gereksiz Sentinel Lenf Nodu (SLN) Biyopsisi Standart aksilla disseksiyonu ile ortalama 20-30 kadar lenf bezi çıkmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar göstermiştir ki koltuk altının doğru örneklenebilmesi için en az 10 adet lenf bezinin çıkartılması gerekmektedir. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/patoloji/dr_esener_baylan.pdf

Sentinel Lenf Nodu Biyopsisi Sentinel: bekçi-nöbetçi SLN, tümörün lenfatik akımını alan ilk lenf nodu anlamına gelir. Kuramsal olarak eğer SLN metastaz içermiyorsa diğer lenf nodları da negatif demektir Tümörün bulunduğu yerden direne olacağı ilk lenf noduna SLN denir. Hipotetik olarak eğer SLN tümör içermiyorsa diğer lenf nodları da tümör içermiyor demektir. Bu durumda SLN’de tümör yoksa tedavide bölgesel lenf nodu disseksiyonuna gerek kalmaz. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/patoloji/dr_esener_baylan.pdf

Sentinel Lenf Nodu Biyopsisi SLN tayini için preoperatif lenfosintigrafi ile cerrahi gama prob kullanımı ve mavi boya ile lenfatik haritalama yöntemi olmak üzere iki ayrı yöntem kullanılmaktadır Tümörün bulunduğu yerden direne olacağı ilk lenf noduna SLN denir. Hipotetik olarak eğer SLN tümör içermiyorsa diğer lenf nodları da tümör içermiyor demektir. Bu durumda SLN’de tümör yoksa tedavide bölgesel lenf nodu disseksiyonuna gerek kalmaz. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/patoloji/dr_esener_baylan.pdf

Mastektomi Sonrası Yaşanan Sorunlar Mastektomi ameliyatları sonrası hastalar fizyolojik, psikolojik ve sosyal yönden bir çok sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar.

Mastektomi sonrası yaşanan sorunlar Depresyon Yorgunluk Cinsel istek kaybı Beden algılamasında bozulma Benlik saygısında azalma Sosyal izolasyon Karamanoğlu AY, Özer Gök F. (2008) Mastektomili Hastalarda Evde Bakım. Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı:1;3-8

Mastektominin etkileri Meme kanseri sıklıkla emosyonel strese sebep olur. Mastektomi yapılan kadınların %20-30’u yaşam kalitelerinde anlamlı bozulma yaşarlar. Meme kanseri sıklıkla emosyonel strese sebep olur. Kadınların büyük bir bölümünde bu durum zaman içinde gelişir Boman L, Lindgren A, Sandelin K.(2002) Women’s perceptions of seroma and their drainage following mastectomy and axillary lymphnode dissectionEuropean Journal of Oncology Nursing 6 (4), 213-219

Mastektominin etkileri Mastektomi uygulanan kadınlar konservatif meme tedavisi uygulananlara göre beden imajlarının daha bozuk olduğu ve mastektomili kadınların giyimde/giysi seçiminde daha çok zorlandıkları belirlenmiştir. Çavdar İ (2006) Meme Kanserli Hastalarda Cinsel Sorunlar Meme Sağlığı Dergisi 2006 cilt: 2 sayı: 2;64-66

Mastektomi sonrası yaşanan sorunlar Kadınlık özelliklerini kaybetme korkusu Hastalığın tekrarlamasına ilişkin endişeler Uygun giysi bulmada güçlük Meme protezlerinin yarattığı sıkıntılar Geleceğe yönelik beklenti ve planların bozulması. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. (2008) Mastektomili Hastalarda Evde Bakım. Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı:1;3-8

Mastektomi sonrası komplikasyonlar Solunumla ilgili sorunlar Kanama Enfeksiyon Yara iyileşmesinde gecikme Hematom Seroma flep nekrozu Selülit Sinir hasarı Kolda lenf ödem Boman L, Lindgren A, Sandelin K.(2002) Women’s perceptions of seroma and their drainage following mastectomy and axillary lymphnode dissectionEuropean Journal of Oncology Nursing 6 (4), 213-219

Yara iyileşmesi Özellikle radikal ve modifiye radikal mastektomilerde hastanın insizyonu büyüktür. Seroma sıklıkla meydana gelir. Özellikle mastektomi sonrası ve yara kavitesinin geniş olduğu aksiller bölgede oluşan seromayı azaltmak için genellikle dren önerilmektedir. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Solunum komp. önlenmesi Ameliyat sonrasında solunumunun hızı ve derinliğinin değerlendirilmesi. Ameliyat öncesinden, derin solunum ve öksürük egzersizleri Hastanın ağrısının giderilmesi Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı

Enfeksiyonun önlenmesi İnsizyon alanı ağrı, kızarıklık, şişlik ya da drenaj yönünden izlenir. Drenler takibi Aseptik teknik. Yeterli ve dengeli beslenme Uygun cilt bakımı İnsizyon tam olarak iyileşinceye kadar, deodoronat gibi cildi tahriş eden ve yara iyileşmesini olumsuz yönde etkileyen maddeler kullanılmaz Yara drenaj sisteminin açık olup olmadığı izlenir; gelen drenajın rengi ve miktarı değerlendirilir. Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı

Lenf ödem Koldaki lenfatik drenajı sağlayan koltukaltı lenf nodlarının-kanalarının çıkarılması sonucu lenfatik akışın kesintiye uğramasıdır. Lenf ödem olasılığı çıkarılan lenf nodlarının sayısına ve ameliyat türlerine bağlı olarak farklılık gösterir. Tedavisi zor, kronik bir durumdur. Lenf ödem görülme oranı meme kanseri tedavisinden bir yıl sonra %13 ile %50 arasında değişmektedir. Lenf ödem gelişen hastaların %13’ünde şiddetli lenf ödem gelişmekte ve %77’sinde lenf ödem ilk 3 yılda ortaya çıkmakta Koltuk altı lenf bezlerinin tamamının ya da %30'dan fazlasının alındığı durumlarda, koltuk altı damarlarda tromboz da oluşabilir. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005, 9(2)

Kolda lenf ödem http://www.jaxlymph.com/img/LymphedemaArm.jpg Ameliyat öncesi her iki kolun fiziksel muayenesi yapılır. • Her iki kolun çevre ölçümleri alınır ve karşılaştırılır. Kol çevre ölçümü dirsek çıkıntısının 7,5cm altı ve üstü ve 14cm altı ve üstünden yapılır (Erbahçeci ve Algün 1992). • Her iki kol ve omuzun hareket derecesi değerlendirilir. • Hasta beslenme yönünden değerlendirilir. Hasta tartılır ve kilosu hasta için ideal olan değer ile karşılaştırılır. Ayrıca hastanın albumin ve total protein değerlerine bakılır. • Hastaya ameliyattan sonra erken dönemde lenf ödem gelişimini önlemek için yapılacaklar (kolun pozisyonu, kolu korumak için yapılması gerekenler, egzersizler) konusunda eğitim verilir. http://www.jaxlymph.com/img/LymphedemaArm.jpg

Lenf ödem görülme yüzdesi Kolda lenf ödem görülme oranı; radikal mastektomi sonrası %39.5, modifiye radikal mastektomi sonrası %24 ve meme koruyucu cerrahi sonrası %9.3 dür. Ayla Akkaş Gürsoy, Meme Kanseri Tedavisine Bağlı Lenfödem ve Hemşirelik BakımI, c.ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005, 9(2)

Lenfödem evreleri Evre I (hafif): Doku “gode bırakma” evresindedir; yani kola parmakla basıldığında basılan nokta hafifçe çukurlaşır ve bu çukurluk bir süre devam eder. Genellikle bu evredeki kişiler sabah uyandıklarında kol normal veya normale yakındır. Günün ilerleyen saatlerinde kol şişmesi gelişir Evre II (orta): Dokular artık süngerimsi bir yapı kazanmışlardır ve parmakla basıldığında basılan nokta hafifçe çukurlaşır, fakat parmak kaldırıldığında tekrar düzelir Evre III (şiddetli): Artık geri dönüştürülemeyen döneme geçilmiştir ve kol iyice (büyümüş) şişmiştir. Dokular sert (fibrotik) ve baskıya cevapsızdır

Lenf ödemin etkileri-1 Lenf ödem gelişen kolda; duyusal bozukluklar, gerilime bağlı ağrı, güç kaybı, hareketlerde kısıtlılık, fonksiyon kaybı enfeksiyona yatkınlık ve ciltte hassasiyet gelişmektedir. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Lenf ödemin sonuçları-2 Kozmetik deformite, Tekrarlayan selülit ve/veya lenfanjit atakları Ciddi fiziksel ve psikolojik rahatsızlık Atalay, Türk Meme Sağlığı Dergisi 2007, 3(3): 143-149

Lenf ödem Lenfödemi olan kadınlarda depresyon, anksiyete, öfke, beden imajında değişim, cinsel yaşamda sorunlar, sosyal uyumsuzluk ve kanserle baş etmede yetersizlik görüldüğü belirlenmiştir. Ayla Akkaş Gürsoy, Meme Kanseri Tedavisine Bağlı Lenfödem ve Hemşirelik Bakımı, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005, 9(2)

Girişim Ameliyat olan taraftaki kola; omuz 20-45 derece abdüksiyonda, kol yaklaşık 45-60 derece horizontal pozisyonda bilekten ve bilek omuzdan yüksekte olacak şekilde pozisyon verilir. İlk 24 saat kolun pozisyonu korunur ve kol kullanılmaz Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Lenf ödemin takibi ve önlenmesine yönelik uygulamalar Kolun elevasyonunun sağlanması Kol çevresinin ölçülmesi Etkilenen koldan tansiyonun alınmaması, kan verilmemesi ve damar içine sıvı verilmemesi Cilt ve tırnak bakımı, tüylerin uygun alınması Travmalardan korunması Takı takılmaması, Balenli sütye takmaması sıkan giysilerin giyilmemesi Fazla ısıdan korunması Egzersizler Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı, Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Mastektomi Sonrası Egzersiz Programı 1. gün Opere kol elevasyonda, 45 derece abduksiyon, el pompalama egzersizleri, omuz izometrik egzersizleri 2. gün Kendine bakım aktiviteleri, opere kolu kullanmaya teşvik, dirsek- el bileği- el aktif EHA egzersizleri 3. gün Omuz eklemi aktif egzersizleri 4. gün - Omuz abduksiyon-fleksiyon hasta toleransına göre Ev programı Aktif EHA, makara ve tırmanma egzersizleri, Codman egzersizleri EHA:Eklem Hareket Açıklığı 3. gün Omuz eklemi aktif egzersizleri ( abd ve flex 40 derece, IR-ER tolere edebildiği kadar) http://www.maymet.org/pdf/maymet_12_1.pdf

Etkilenen kol ve omuzda hareket sınırlılığı Aksiller diseksiyona ve ameliyat kesisine bağlı ağrı, kolda ödem, hastanın kolunu hareket ettirmekten korkması ve skar dokusunun oluşturduğu gerilmeler bu kısıtlamaya yol açar. Omuz donması oluşabilir. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Omuz Sertliği/Donması Özellikle pektoralis majör ve minör kaslarının çıkarıldığı mastektomi ameliyatlarından sonra kavrama gücünde azalma olması ve göğüs duvarının zayıflaması hastanın kol ve omuz hareketlerini sınırlayan diğer nedenlerdir. Uzun süre hareketsiz kalma omuz ekleminde değişikliklere yol açmakta ve bu durum omuz sertliği ya da “donmuş omuz sendromu” olarak adlandırılmaktadır Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Omuz donmasına yönelik uygulamalar Hasta, kol egzersizleri gerçekleştirmesi ve kendine bakım aktivitelerini yerine getirmesi konusunda desteklenir, 4-6 hafta içinde işine dönebileceği konusunda bilgilendirilir.

Mastektomi Sonrası Egzersiz

Mastektomi Sonrası Egzersiz

Ağrı Mastektomi ameliyatı sonrasında ağrı, kişinin ağrı eşiği ile ilişkilidir ve kişisel farklılıklar gösterir Ağrı kontrolü için hasta kontrollü analjezi yöntemi postoperatif 12-24 saat kadar uygulanmaktadır Hastanın ameliyat olan tarafın aksi yönünden destek alarak kalkması gerilmeyi ve ağrıyı azaltır. Ameliyat sonrası ilk birkaç günde ameliyat olan taraf desteklenir. Ağrı çok görülmeyebilir ya da üç gün içinde oldukça azalır. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Fantom ağrı ve meme hissi Fantom meme ağrısı bir ekstremitenin alınmasından sonra yaşanan fantom ağrısı ile aynıdır. Hastalar alınan memelerini hala varmış gibi hissederler; hatta memenin ucunda ve içinde ağrı tanımlarlar. Karamanoğlu AY, Özer Gök F. Mastektomili Hastalarda Evde Bakım Meme Sağlığı Dergisi 2008 Cilt: 4 Sayı: 1;3-8

Fantom Ağrıya Yönelik Uygulamalar Hastaya bu durumun olabileceği ve giderek azalacağı ve yaklaşık bir yıl içerisinde kaybolacağı açıklanmalıdır. Ağrı ile baş etme yöntemleri(hayal kurma, kendisini mutlu eden şeyleri düşünme, müzik dinleme, okuma vb) Önerilen ağrı kesicilerin kullanımı Hastanın yaşadığı ağrıya ilişkin düşünce ve duygularının araştırılması.

Hastanın duygularını ifade etmesine izin verilir. Meme kanseri, metastaz olasılığı, cerrahi girişim ve şekil bozukluğuna ilişkin korku ve anksiyete; aile yaşantısında değişiklik Hastanın duygularını ifade etmesine izin verilir. Hastaya uygulanan işlemler ve tedaviler açıklanır; Hasta stresle etkili baş etme yöntemlerini kullanması konusunda desteklenir. Hastanın aile üyelerinin ve diğer yakınlarının bakıma katılmaları sağlanır, duygularını ifade etmelerine izin verilir ve etkili baş etme yöntemlerini kullanmaları sağlanır. Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı

Memenin alınmasına bağlı beden imgesinde rahatsızlık Hastanın bedenindeki değişikliklere yönelik düşünceleri ve duyguları değerlendirilir. Hastanın ameliyat alanına bakmaya hazır olup olmadığı değerlendirilir ve hasta bu konuda desteklenir. Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı

Memenin alınmasına bağlı beden imgesinde rahatsızlık Hastanın memesini kaybetmesi nedeniyle yas yaşayabileceği dikkate alır, bu konuda aileye açıklama yapılır ve onların desteği sağlanır. Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi, 5-9 Eylül 2007, Ankara Hemşirelik Kurs Kitabı

Evde Bakım Tam iyileşme 3-4 haftayı bulabilmektedir. Doktora haber verilmesi gereken durumlar: Ateşiniz 37.8 0C ve daha fazla olursa İnsizyon bölgesinde kızarıklık İnsizyon bölgesinden akıntı Ağrının artması Deri flebinin altında sıvı toplanması Lenfödem Developed by RelayHealth. © 2011 RelayHealth and/or its affiliates. All rights reserved. http://www.nursingconsult.com/nursing/patient-education/full-text

Rekonstrüksiyon Cerrahisi Mastektominin psikososyal etkilerini iyileştirmek için cerrahi meme rekonstrüksiyonu gerçekleştirilebilmektedir. Avustralya’ da mastektomi yapılan kadınların %25’ine meme rekonstrüksiyon uygulanmaktadır (Breast Cancer Network Australia, 2007). Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Rekonstrüksiyon Abdominal alandan flepler Latissimus dorsi müskulokutanöz flap Gluteal flep Torakoepigastrik flep Alloplastik (Slikon jel implantları, Salin dolu slikon implantlar,slikon enjeksiyonları) Kombinasyo prosedürler (örn TRAMP la birlikte implantlar) Silikon jel implantlar patladığında ciddi doku reaksiyonuna yol açabiliyor. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Meme rekonstrüksiyonu Transverse rektus abdominus muskulokutanöz (TRAM) flap meme rekonstrüksiyonu, en yaygın kullanılan otolog meme rekonstrüksiyonudur. Bu prosedür abdomenden rektus abdominusun deri, subkutan doku ve yağ dokusunun bir bölümünün mastektomi yapılan defisitli alana transferdir Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

TRAMP Meme başı için ve areola için kasık bölgesindeki dokudan yararlanılıyor ve dokuya dövme yapılarak koyulaştırılabiliyor. Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Meme rekonstrüksiyonu transverse rectus abdominus musculocutaneous (TRAMP) Önce Sonra Hill O, White, K (2008) Exploring Women’s Experiences of TRAM Flap Breast Reconstruction After Mastectomy for Breast Cancer, Oncology Nursing Forum, 35 (1):8188

Rekonstrüksiyon Cerrahisi Kuadrantektomi/Otojenik latissimus rekonstrüksiyonu gerçekleştirilmiş. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Rekosntrüksiyon Cerrahisi Silikon implant rekonstrüksiyonu. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Salin dolu implantlar http://www.fda.gov/cdrh/breastimplants/labeling/mentor_patient_labeling_5900.html

Rekonstrüksiyon cerrahisi Radikal mastektomi defektini düzeltmek için latissimus dorsi myokutanöz flep kullanılır. Latissimus flep hemen meme derisinin genişlemesini sağlar ve sonrasında silikon implant yerleştirilir. Townsend et al. (2008) Sabıston textbook of surgery , Saunders, 18 th edition,

Meme rekosntrüksiyonun komplikasyonları Enfeksiyon Ağrı, skar oluşumu ve hastanede kalış süresinin uzaması Memede hissizlik, (meme başı yokluğu) Memenin daha sert ve asimetrik olması Uzun süreli psikolojik sorunlar Henson HK (2002)Sexuality and Disability 20 (4) : 261-275

Türk Kanser Savaş Kurumu Derneği MEME KANSERİ BİLGİLENDİRME HATTI 0800 314 9999                                                                                                      Kendi Kendine Meme Muayenesi   Mamografi ile Meme Kanserinin Erken Teşhisi, Hayat Kurtarır Meme Kanseri Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Yararlı Siteler Onkoloji Hemşireliği Derneği http://www.onkohem.org.tr/ Meme Hastalıkları Dernekleri federasyonu: http://www.mhdf.org.tr/ Meme sağlığı derneği http://www.memeder.org/ http://www.turkkanser.org.tr/ http://www.memekanseri.org/mevah.php http://www.breastcancer.org

Modifiye radikal mastektomi https://www.youtube.com/watch?v=1PwQrgU2Lic Rekonstrüksiyon prosedürü https://www.youtube.com/watch?v=BiSL8E6Sckc

TEŞEKKÜRLER!