Arş Gör Dr. Celaleddin Turgut KOÜ Psikiyatri ABD Kanserli Hastalarda Psikososyal Yaklaşımlar 1

Kanser Tanısı Alma  Düşünce;  Duygusal (olayla ilgili duygular)  Bedensel (fiziksel olarak ortaya çıkan belirtiler)  Davranışsal tepkileri (olay karşısındaki tavrı, tutumu) şekillendirir. 2

 Olaya verilen anlam bireyin o olay ya da durumla ilgili zihninde oluşturduğu kavramsal süreçlerle ilgilidir  Kanser;  ölüm  acı çekme  korku  değerlerin ve kontrolün kaybı olarak anlamlandırılır. 3

 Kanser tanısı alan bireyler duygusal, bilişsel ve fiziksel alanda dağılma, korku, kaygı, çaresizlik gibi duyguları yaşarlar.  Dışarıdan gelecek etkilere çok duyarlıdırlar ve bu nedenle hekim, hemşire, psikolog, sosyal çalışmacı hasta üzerinde önemli etkiye sahiptir 4

Psikiyatrist olarak kanser tanısı almak  “Kanserli bir psikiyatrist olarak, yaşamı tehdit eden hastalıklarla mücadele ederken karmaşık duygularla yüzleşen hastalara klinisyenlerin nasıl yardım edeceğine dair derin bir anlayışa sahip oldum”  “Kansersin!”  “Aldığım ilaçlardan birisi çok toksikti hemşire plastik örtüyle kapladı beni, ellerine sadece özel eldivenler giyerek maddeyi aldılar, işte oradaydım… toksik madde direkt olarak bana veriliyordu, kalbimin hemen yanından.... Tüm vücuduma yayılıyordu” Krelstein M, Exploring the Interface Between Cancer and Psychiatry, Oncology, Volume:24-7, June

 “Bu deneyim- ve daha bir çoğu- çok güçlü duygular ortaya çıkardı. Fakat benimle çalışan bir psikiyatrist yoktu, neler hissettiğimi konuşacak kimsem yoktu”  “Hemşireler etkindi ve sürekli doğru ilacı doğru hastaya verdiklerinden emin olmaya çalışıyorlardı, fakat beni tanımak ve kafamdakileri öğrenmek için zaman harcamaya ilgisizlerdi” Krelstein M, Exploring the Interface Between Cancer and Psychiatry, Oncology, Volume:24-7, June

 “Eğer bir psikiyatrist düzenli olarak ziyaret etseydi, hislerimi paylaşma konusunda daha hevesli olabilirdim ve de iyi hissederdim. Fakat kanser koğuşunda hislerin hasta dışında kimseyi fazla ilgilendirmediğini hızlıca öğrendim”  “Benimle ilgilenen harika arkadaşlarım olduğundan dolayı mutluyum fakat hiç kimse hastalığım yerine “merhaba nasıl hissediyorsun, harika görünüyorsun” demedi”  “Psikiyatrinin kanserle mücadele eden hasta üzerinde yaşamsal rol aldığına dair aklımda soru işareti yok” Krelstein M, Exploring the Interface Between Cancer and Psychiatry, Oncology, Volume:24-7, June

Kanser Hastalarının Hastalığa Verdiği Tepkiler  İnkar ve Yalıtma: “Hayır bu bana olamaz!” Hastanın kendisini toparlamasına ve savunma mekanizmalarını harekete geçirmelerine izin veren tampon görevi yapar. 8

 Öfke: Öfke, haset, içerleme “Neden ben, neden o değil?” Öfke her yöne yöneltilebilir (aile, personel) 9

 Pazarlık: İşbirliği, tedaviye uyum, çaba gösterme dönemi “Eğer Tanrı bizi dünyadan almaya karar verdiyse ve öfkeli yakarışlara yanıt vermiyorsa, belki de iyilikle istersek daha olumlu davranabilir” 10

 Depresyon: Kayıp duygusu Bedensel değişiklikler Organ kayıpları Ekonomik kayıplar 11

 Kabullenme: Bu evre duygudan yoksundur. “Uzun bir yolculuktan önceki son istirahat” Fazla konuşmaz, misafirden hoşlanmaz Ailenin yardıma ve desteğe ihtiyaç duyduğu dönemdir 12

Hastalara Tanılarını Söylemenin Önemi  Tanı ve tedavi seçenekleri hakkında verilen dürüst bilgi hastalara tedavilerine aktif katılma şansı tanıyarak hastanın kanserle başetmesine yardımcı olmaktadır [1]  Yetersiz ya da eksik bilgi hastanın anksiyetesini, emin olamama halini, stresini ve memnuniyetsizliğini artıracak ve tedavi kararlarını olumsuz etkileyecektir [2] 1.Marıa E. Carlsson, S.R.N., B.A., and Peter M. Strang M.D., PH.D. Gynecologıc Oncology. Facts, Misconceptions, and Myths about Cancer What Do Patients with Gynecological Cancer and the Female Public at Large Know?. 1997;65:46–53 2. Michael Jefford and Martin H N Tattersall. Informing and involving cancer patients in their own care. Lancet Oncology. 2002;3:629–37. 13

Hastalara verilen bilginin 6 işlevi vardır : 1. Kontrol kazanmak 2. Anksiyeteyi azaltmak 3. Uyumu arttırmak 4. Gerçekçi beklentiler sağlamak 5. Kendine bakımı ve katılımı arttırmak 6. Güvende olma duygusunu sağlamak Marıa E. Carlsson, S.R.N., B.A., and Peter M. Strang M.D., PH.D. Gynecologıc Oncology. Facts, Misconceptions, and Myths about Cancer What Do Patients with Gynecological Cancer and the Female Public at Large Know?. 1997;65:46–53 14

Bireyin Kansere Uyumu  Demografik  Tıbbi  Psikososyal 15

Demografik veriler/ kansere uyum  Yaşla uyum arasında ilişki yoktur [1]  Genç hastalar yaşlılara göre sıkıntıya daha yatkındır [2]  Erkekler daha iyi uyum gösterir [3]  Kadınlar daha iyi uyum gösterir [4]  Yüksek gelir ve eğitime sahip hastaların uyumu daha iyidir [5]  Sosyoekonomik düzey ve kanser uyumu arasında ilişki yoktur [6] 1. Osborne, R. H., Elsworth, G. R., & Hopper, J. L. (2003). Age-specific norms and determinants of anxiety and depression in 731 women with breast cancer recruited through a population- based cancer registry. European Journal of Cancer, 39, 755–762 2.Mosher, C. E., & Danoff-Burg, S. (2005). A review of age differences in psychological adjustment to breast cancer. Journal of Psychosocial Oncology, 23, 101– Parker, P. A., Baile, W. F., De Moor, C., & Cohen, L. (2003). Psychosocial and demographic predictors of quality of life in a large sample of cancer patients. Psycho-Oncology, 12, 183– Schnoll, R. A., Knowles, J. C., & Harlow, L. (2002). Correlates of adjustment among cancer survivors. Journal of Psychosocial Oncology, 20, 37–59. 5.Carver, C. S., & Antoni, M. H. (2004). Finding benefit in breast cancer during the year after diagnosis predicts better adjustment 5 to 8 years after diagnosis. Health Psychology, 23, 595– Helgeson, V. S., Reynolds, K. A., & Tomich, P. L. (2006). A meta-analytic review of benefit finding and growth. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, 797–

Tıbbi durum/kansere uyum  İlerlemiş kanser hastalarının uyumu daha iyidir [1]  Kanser tipi ve evresi ile uyum arasında ilişki yoktur [2,3,4,5] 1.Kugaya, A., Akechi, T., Okamura, H., Mikami, I., & Uchitomi, Y. (1999). Correlates of depressed mood in ambulatory head and neck cancer patients. Psycho- Oncology, 8, 494– Carver, C. S., Smith, R. G., Antoni, M. H., Petronis, V. M., Weiss, S., & Derhagopian, R. P. (2005). Optimistic personality and psychosocial well-being during treatment predict psychosocial well-being among long-term survivors of breast cancer. Health Psychology, 24, 508– Schnoll, R. A., Knowles, J. C., & Harlow, L. (2002). Correlates of adjustment among cancer survivors. Journal of Psychosocial Oncology, 20, 37– Parker, P. A., Baile, W. F., De Moor, C., & Cohen, L. (2003). Psychosocial and demographic predictors of quality of life in a large sample of cancer patients. Psycho-Oncology, 12, 183– Gall, T. L., Miguez de Renart, R. M., & Boonstra, B. (2000). Religious resources in long-term adjustment to breast cancer. Journal of Psychosocial Oncology, 18, 21–37. 17

Psikososyal değişkenler/kansere uyum  Yüksek düzeyde destek sıkıntıyı azaltır, iyilik halini artırır [1,2]  Güçlü sosyal destek düşük kortizol seviyesiyle/ düşük fizyolojik sıkıntıyla ilişkilidir [3]  Aktif problem çözücü başetme yöntemleri iyi uyumla, kaçıngan yöntemler kötü uyumla ilişkili [4]  Mizah, disforik duyguyu azaltır yüksek düzeyde pozitif duyguyla ilişkilidir[5]  Kendini suçlama kötü uyumla ilişkili [5] 1. Helgeson, V. S., Snyder, P., & Seltman, H. (2004). Psychological and physical adjustment to breast cancer over 4 years: Identifying distinct trajectories of change. Health Psychology, 23, 3– Crothers, M. K., Tomter, H. D., & Garske, J. P. (2005). The relationships between satisfaction with social support, affect balance, and hope in cancer patients. Journal of Psychosocial Oncology, 23, 103– Chan, et al. (2006). A randomized controlled trial of psychosocial interventions using the psychophysiological framework for Chinese breast cancer patients. Journal of Psychosocial Oncology, 24, 3–26. 4.Lutgendorf, S. K., Anderson, B., Ullrich, P., Johnsen, E. L., Buller, R. E., Sood, A. K., et al. (2002). Quality of life and mood in women with gynecologic cancer: a one year prospective study. Cancer, 94, 131– Shapiro J., Coping-Related Variables Associated with Individual Differences in Adjustment to Cancer, Journal of Psychosocial Oncology, 28:1-22,

 İyi yönünü arama, daha fazla pozitif duygulanım, daha az depresyon ile ilişkili, ama anksiyeteyle ilişkisizdir  Terapist;  hastanın hastalığı kabullenmesi  başetmesinin stratejilerinin yaşamına olan etkisi üzerine odaklanması  kendisini suçlamadan vazgeçmesi konusunda cesaretlendirmelidir. Shapiro J., Coping-Related Variables Associated with Individual Differences in Adjustment to Cancer, Journal of Psychosocial Oncology, 28:1-22,

Sıkıntı  “Psikiyatrik”, “psikososyal”, ya da “duygusal” gibi terimlerden daha kabul edilebilir ve daha az etiketleyicidir  Kulağa normal gelir ve daha az can sıkıcıdır  Özbildirimle tanımlanabilir ve ölçülebilirdir Linda E. Carlson, Amy Waller, and Alex J. Mitchell, Screening for Distress and Unmet Needs in Patients With Cancer: Review and Recommendations, J Clin Oncol 30:

Sıkıntı  Korku, endişe, üzüntü’den; klinik depresyon, yaygın anksiyete, panik, izolasyon, ruhani ya da varoluşsal kriz’e kadar uzanır Linda E. Carlson, Amy Waller, and Alex J. Mitchell, Screening for Distress and Unmet Needs in Patients With Cancer: Review and Recommendations, J Clin Oncol 30:

Altıncı Hayati Belirti 1. Nabız 2. Solunum 3. Kan basıncı 4. Ateş 5. Ağrı 6. Sıkıntı NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology (NCCN Guidelines ) ® Distress Management Version NCCN.org 22

Sıkıntı Termometresi  Sıkıntınızı 0 ile 10 arasında puanlar mısınız?  4 ve üstünü ek sorularla değerlendir (hemşire ya da onkolog)  Problem listesi – hastaların sıkıntılarının kaynağını yazmalarını iste (Fiziksel, sosyal, psikolojik, ruhani) NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology (NCCN Guidelines ) ® Distress Management Version NCCN.org 23

24

25

Sıkıntıya yatkınlık etkenleri  Psikiyatrik bozukluk hikayesi  Depresyon/özkıyım hikayesi  Bilişsel bozulma  Ciddi eş hastalanım  Ruhani/dini kaygılar  Kontrol edilemeyen şikayetler  Sosyal durumlar  Aile/bakımveren anlaşmazlığı  Yetersiz sosyal destek  Yalnız yaşama  Tıbbi bakıma kısıtlı ulaşım  Genç yaş, kadın  Taciz hikayesi  Başka stresörler 26

Kırılgan dönemler  Şüpheli belirtiler bulunması  Tanının koyulması  Tedaviyi bekleme  Tedavi sonrası taburculuk  Tedavi başarızlığı  Hastalığın tekrarlaması  Tedavi sonunda 27

Kanserli yakınına bakım verenler; Karşılaşılan zorluklar  Fiziksel; yorgunluk,bakımla gelen ağrılar  Rol karmaşası; kendi meslekleri mi, hasta bakımı mı  Finansal; kemoterapi, eczane, bakım masrafları  Psikolojik; kaygılı,sinirli hastaya bakım ve ölümü bekleyen hastanın çektiği acılara şahit olma Uyum yöntemleri  Ağlama ve izolasyon; hastadan uzaklaşma  Manevi değerlere sarılma; dua, kadere sığınma Bessa Y., MS, Moore A. Caring for a loved one with cancer:It’s my job.Journal of Psychosocial Oncology,30: ,

Aile içi durum  Olumlu etkiler; diğer aile bireyleri tarafından değer görme,vicdani rahatlık  Olumsuz etkiler; zamanın büyük ölçüde hastaya ayrılmasıyla, diğer aile bireyleriyle yeterince ilgilenememe,ev işlerinde aksamalar İhtiyaçlar ve istekler  Finansal; devletten ve akrabalardan yardım beklentisi  Sağlık çalışanlarından; hemşire ve doktorların hastalarını dinlemesive anlamaya çalışması, ilgi göstermesi Bessa Y., MS, Moore A. Caring for a loved one with cancer:It’s my job.Journal of Psychosocial Oncology,30: ,

Kanser ve psikiyatrik bozukluklar  Uyum bozuklukları  Anksiyete bozuklukları  Akut stres bozukluğu  TSSB  GTDB Anksiyete bozuklukları  Diğer Anksiyete Bozuklukları  İlaca bağlı Anksiye Bozuklukları  İlaç yoksunluk sendromları  Depresyon  Uyku bozuklukları  Deliryum 30

 Uyum bozukluğu kanserli hastalarda saptanan psikiyatrik bozukluklar arasında ilk sıradadır (% 55.8)  Genç ve orta yaş kanserli hastalarda, kadın cinsiyet ve kemoterapi alanlarda anksiyete seviyesi yüksektir  Prostat kanserli hastalarda anksiyete en sık görülen ruhsal yakınmadır  Kanser hastalarında depresyon yaygınlığı %20’dir. Tokgöz G, Yaluğ İ, Özdemir S, Yazıcı A, Uygun K, Aker T. Kanser hastalarında major depresyon yaygınlığı ve ilişkili etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2008; 9: Güleç G ve ark, Kanser ve psikiyatrik bozukluklar, Psikiyatride güncel yaklaşımlar 2011;3(2):

 Depresif belirtiler kanser hastaları için hiçbir zaman doğal kabul edilmemelidir. Bu durum yoğun kanamayı dalak rüptürü için doğal kabul eden doktorun hastanın kanamadan ölmesine izin vermesiyle eşdeğerdir.  Tedavi edilmeyen depresyon, kanser tedavi uyumunda bozulmaya, hastanede kalış sürelerinde uzamaya, ilişki ve uyku sorunlarına, ağrıda, hastalanmada ve ölümlerde artışa yol açar. Cassem NH, Bernstein JG. Depressed patients. In Massachusetts General Hospital Handbook of General Hospital Psychiatry (Eds NH Cassem, TA Stern, JF Rosenbaum, M Jellinek): St. Louis, Mosby, 1997 Güleç G ve ark, Kanser ve psikiyatrik bozukluklar, Psikiyatride güncel yaklaşımlar 2011;3(2):

33

Psikososyal Bakım  Temel amacı; Hastaların, yakınlarının, profesyonel bakımverenlerin zihinsel durumunu, duygusal iyilik halini, kanser ve tedavisini, tedaviye ilişkin yan etkileri tanımak, düzeltmek, yönetmektir. Jacobsen et al, journal of clinical oncology, Vol 30, No 11(April 10), 2012:pp

Psikososyal Müdahaleler  Hastanın sıkıntısını azaltmayı ve problem çözme tekniklerini öğreterek yardım etmeyi amaçlar  Kısa sürelidir, çoğunlukla yapılandırılmıştır.  Hasta yakınları için de faydalıdır Shapıro J et al, A Naturalistic Evaluation of Psychosocial Interventions for Cancer Patients in a Community Setting, Journal of Psychosocial Oncology, 28:23–42,

Psikososyal Müdahaleler  Grup terapileri hastaların benzer tecrübeleri yaşamış hastalardan duygusal destek almasını ve tecrübelerini ölüm ve bilinmeyen gelecek korkusundan korumak için kullanmasını sağlar.  Grup terapileri anksiyete ve depresyonu azaltmada, üyelerin birbirlerini olumlu etkilemeleri dolayısıyla bireysel terapilere göre daha etkindir. Kissane D., Beyond the psychotherapy and survival debate: the challenge of social disparity, depression and treatment adherence in psychosocial cancer care, Psycho-Oncology 18: 1–5 (2009) 36

Psikososyal Müdahaleler  Psikolojik iyilik halini artırır  Anksiyete ve depresyonu azaltır  Yaşam kalitesini artırır  Başetme ve ruhsal uyumu artırır  Sağkalımı uzatır (?) Weis J, Support groups for cancer patients, Support Care Cancer(2003) 11:

38

 Psikososyal müdahaleler çeşitli sorunlara odaklanabilir:  Hastalık ve tedavisi hakkındaki bilgiyi artırmak  Duygusal uyumu, başetmeyi artırmak  Bakımla ilgili memnuniyeti artırmak  Hastalık ve/veya tedaviyle ilişkili belirtileri düzeltmek  Hastanın uyumunu artırmak  Yaşam kalitesini artırmak Weis J, Support groups for cancer patients, Support Care Cancer(2003) 11:

Dışavurumcu/Destekleyici Gruplar:  Duyguların dışavurumu  Grup üyeleri arasında destek ve kişisel tecrübelerin paylaşımı  Tıbbi ve psikoeğitim Shapıro J et al, A Naturalistic Evaluation of Psychosocial Interventions for Cancer Patients in a Community Setting, Journal of Psychosocial Oncology, 28:23–42,

Psikoeğitim Grupları:  Eğitim, bilgi ve belli becerilerin oluşturulması üzerine kuruludur  Belli kanser tiplerine ait bilgi, belirsizliği azaltma, hastaların tedaviden ne umdukları üzerinedir. 41

Sanat Terapisi Grupları:  Grup ortamında yapılandırılmış sanat aktiviteleri  Suluboya, kil, küpürler albümü  Aktivitelerin temaları kanser tecrübeleriyle ilişkilidir  Ağrı (müzik terapisi), düşük öz güven (boyama, heykeltraşlık), beden algısı (dans terapisi) 42

Bireysel terapiler:  Bireysel terapiler kişinin yaşadığı sıkıntı belirginse veya psikiyatrik bozukluğu varsa gerekir  Bireysel terapilerde amaç kişinin kendi gücünü, kaynaklarını ve öz kontrol yöntemlerini kullanmayı öğrenebilmesidir  Genellikle kanserle ilişkili sorunlara odaklanılır 43

Hareket/Destek Grupları:  Hareket aktivitesi ve grup desteğinin birleşiminden oluşur  Kanserle ilişkili durumlara odaklanılır  Tedavi sonrası güçlerini kazanmaları ve fiziksel kısıtlılıklarla mücadele konusunda yardım edilir 44

Saf hareket sınıfları:  Pilates, yoga, dans, labirent deneyimi  Bu sınıflar aşikar olarak terapötik veya destekleyici değildir  Fiziksel ve ruhsal iyilik haline faydası vardır 45

 Şifa sanatları:  Masaj, reiki ve refleksoloji  Sıkıntıyı azalatır, iyileşmeyi hızlandırır 46

Ahbap servisi (Buddy service):  Hastalar aynı cinsiyet, benzer yaş ve benzer tıbbi durumlarına göre eşlenir  Eşler birbirlerine destek ve bilgi sağlarlar  İletişim genellikle telefonla olur 47

48

Eğitim etkinlikleri:  Genellikler onkologlar tarafından düzenlenen belli bir kanser tipi ve tedavisinin anlatıldığı eğitim programlarıdır. Dinlenme etkinlikleri:  Sadece keyif almak için yapılan aktivitelerdir. Eğitim ve terapi amacı yoktur Shapıro J et al, A Naturalistic Evaluation of Psychosocial Interventions for Cancer Patients in a Community Setting, Journal of Psychosocial Oncology, 28:23–42,

 Eğitim etkinliklerinin hastadaki umut ve mutluluk hissi azaltarak uyumunu bozduğu gözlemlenmiştir.  Duygusal paylaşımın olmaması  Uzmanın destekten yoksun olarak detaylı tıbbi bilgi vermesi  Sanat terapisi gruplarının diğer müdahalalerden daha fazla faydalı etkisi olduğu gözlemlenmiş  Mutluluk, olumlu duygulanım, umut, iyi yanını görme  Psikoeğitim, dışavurumcu/destekleyici gruplarının, hareket sınıflarının, şifa sanatlarının, ahbap servislerinin etkinliğine dair kanıtlar vardır Shapıro J et al, A Naturalistic Evaluation of Psychosocial Interventions for Cancer Patients in a Community Setting, Journal of Psychosocial Oncology, 28:23–42,

Shapıro J et al, A Naturalistic Evaluation of Psychosocial Interventions for Cancer Patients in a Community Setting, Journal of Psychosocial Oncology, 28:23–42,

52

Chemo Club  Batı Avusturalya’da Sir Charles Gairdner Hospital ve Aspire fitness Centre ortak girişimidir  Egzersiz seansları hepsi gönüllü olan fizyoterapist, egzersiz fizyologu ve alıştırma hemşiresi tarafından yapılmaktadır  Haftada 2 iki gün, bir saat yapılır  Seans yürüyüşle başlıyor ve daha sonra hastalara ihtiyaç ve kapasitelerine göre çeşitle çalışmalar yaptırılıyor McGrath, P et al, Benefits from Participation in the Chemo Club: Psychosocial Insights on an Exercise Program for Cancer Patients, Journal of Psychosocial Oncology Volume 29,1,

Hastalara göre;  “Her zaman söylerim, oraya gitmeye bayılıyorum, oraya gitmeye bayılıyorum ve benim için muazzam oldu”  “Çok faydalı”  “Zekice”  “Harika”  “En iyisi”  “Hoş bir ortam” McGrath, P et al, Benefits from Participation in the Chemo Club: Psychosocial Insights on an Exercise Program for Cancer Patients, Journal of Psychosocial Oncology Volume 29,1,

 “Şunu farkettim ki insanlar kendilerini kötü hissediyorlar, omuzları düşüyor, chemo club’a geldikten sonra birkaç hafta içinde kendilerine geliyorlar, geziyorlar, değişiyorlar”  “Normal bir spor salonuna gidemiyorsunuz, çünkü her an istifra edebilirsiniz. Onlar neler olup bittiğini anlayamazlar. Bu durum bizim için utandırıcı olur” McGrath, P et al, Benefits from Participation in the Chemo Club: Psychosocial Insights on an Exercise Program for Cancer Patients, Journal of Psychosocial Oncology Volume 29,1,

Chemo Club’ın yararları  Kişisel güçlenme hissi  Kişisel amaç oluşturma  Sosyal destek sağlama  Referans grup oluşturma  Katılımcı dostu ortam oluşturma  Fiziksel rehabilitasyon  Önerilerin olumlu deneyimlere dayalı olması McGrath, P et al, Benefits from Participation in the Chemo Club: Psychosocial Insights on an Exercise Program for Cancer Patients, Journal of Psychosocial Oncology Volume 29,1,

Amerikan Kanser Birliği Destek Programları  Tedaviye giden yolculuk  Umut konağı  Adam adama (prostat kanser grubu)  Başa çıkabilirim  Sıradaki ne  Paylaşım çemberi  Sağ kalanlar ağı  Destek leri  İyi görün iyi hisset  Hikayeni anlat 57

Başa Çıkabilirim  Kansere karşı koymak için ACS tarafından sunulan ücretsiz eğitim programı. –hastalar ve bakım verenler için-  Başa çıkabilirim sınıfları kanser hakkındaki mitleri dürüst bilgiler ile gidermeye yardımcı olur ve kanserle ilişkili soruları cevaplar 58

Başa Çıkabilirim  Tanı ve tedavi  Tedavinin yan etkileri  Öz güven ve yakınlık  Kaygılar ve duyguları nakletme  Ekonomik kaygılar  Ağrı yönetimi  Beslenme ve fiziksel aktivite  Kanserle ilişkili yorgunluk  Ruh, beden ve zihin sağlığını koruma 59

60

Kemoterapi sırasında müzik terapisi  Kemoterapi sırasında  Hastannın rahat bir pozisyonda oturması istenerek  Kemoterapinin amacına ulaştığını hayal etmeleri konusunda cesaretlendirilerek  Tüm dikkatleri müziğe vermeleri istenerek uygulanır Yıldırım S,Gürkan A,Müziğin, kemoterapi yan etkilerine ve kaygı düzeyine etkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2007; 8:

Kemoterapi sırasında müzik terapisi  Kanser tedavisiyle ilişkili yan etkileri ve hastaların kaygı düzeylerini azaltmıştır  İmgelem teknikleriyle birleştirilen müzik terapisinin hastaların kaygı düzeyin azalttığı ve algıladıkları kusma düzeyinde etkili olduğu gözlemlenmiştir Sabo CE, Michael SR. The influence of personal message with music on anxiety and side effects associated with chemotherapy. Cancer Nurs 1996; 19: Smith M, Casey L, Johnson D, Gwede C, Riggin OZ. Music as a Therapeutic Intervention for Anxiety in Patients Receiving Radiation Therapy. Oncol Nurs Forum 2001; 28: Yıldırım S,Gürkan A,Müziğin, kemoterapi yan etkilerine ve kaygı düzeyine etkisi, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2007; 8:37-45 Frank JM. The effect of music therapy and guided visual imagery on chemotherapy induced nausea and vomiting. Oncol Nurs Forum1985; 12:

Sağ kalanlarda fotoğrafla ifade etme (photovoice)  Hastalara fotoğraf makinası verilerek böylece“üçüncü göz” yaratarak çevresindekileri belgelemesi ve aynı zamanda bunları yansıtmasına olanak verir.  Özellikle hayatta kalanlarda uygulanır  Ortak bir tema belirlenerek hastaların fotoğraf çekmesi istenir ve bunlar bireysel görüşmede ve grup ortamında konuşulur  Bu fotoğrafta neler görüyorsun?  Bu durum hakkında neler hissediyorsun?  Bu neden oldu? Wang, C., & Burris, M. (1997). Photovoice: Concept methodology and use for participatory needs assessment. Health Education and Behavior, 24(3), 369– 387. Jaehee Yı, Self-Portraits of Families with Young Adult Cancer Survivors: Using Photovoice, Journal of Psychosocial Oncology, 28:219–243,

64

65

Psikoterapi sağ kalımı uzatır mı? Yapılan Araştırmalar:  Fawzy ve Spiegel’e ait çalışmalarda psikoterapötik müdahalelerin sağ kalımı uzattığı bildirilmiştir[1,2]  Melbourne Grup Terapi Çalışması: : Hastalara bilişsel varoluşçu grup terapisi yapılmış. Anksiyete ve tekrarlama korkusu azalmış olarak saptanmış. Yaşam kalitesi artmıştır. Kanser tedavisi hakkındaki bilgileri, grup memnuniyeti ve desteğin farkında olma durumu artmış. Fakat sağ kalımı uzatmamıştır.[3] 1. Spiegel D, Bloom JR, Kraemer HC et al. Effect of psychosocial treatment on survival of patients with metastatic breast cancer. Lancet 1989;2(8668):888– Fawzy FI, Kemeny ME, Fawzy NW et al. A structured psychiatric intervention for cancer patients. Arch Gen Psychiatry 1990;47:729– Kissane DW, Bloch S, Smith GC et al. Cognitiveexistential group psychotherapy for women with primary breast cancer: a randomised controlled trial. Psycho- Oncology 2003;12:532–

 Bir başka çalışmada dışavurumcu-destekleyici grup terapisi yapılan meme kanseri hastalarının sağ kalım süresinin uzamadığı ama depresif epizotu önlediği bildirilmiştir.[1]  Spiegel önceki çalışmasının kopyasını 2007’de yaptığında sağ kalımı uzatmadığını tespit etmiştir.[2] 1. Kissane D, Grabsch B, Clarke D et al. Supportiveexpressive group therapy for women with metastatic breast cancer: survival and psychosocial outcome from a randomized controlled trial. Psycho-Oncology 2007;16:277– Spiegel D, Butler L, Giese-Davis J et al. Effects of supportive-expressive group therapy on survival of patients with metastatic breast cancer. Cancer 2007;110: 1130–

 Christoffer Johansen ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada psikoeğitsel müdahalenin kanser hastalarının sıkıntısını azalttığı ve başetmelerini artırdığını tespit etmiştir.  Yaşam sürelerini uzamamıştır. Tedavi reddeden hastaların daha kısa yaşam süresi olduğu ve bu hastaların sosyoekonomik düzeylerinin düşük olduğu gözlemlenmiş.[1] 1. Boesen E, Boesen S, Frederiksen K et al. Survival after a psycho-educational intervention for patients with cutaneous malignant melanoma: a replication study. J Clin Oncol 2007;25:5698–

 PROSPECT çalışmasında depresyonlu hastalardan kişilerarası psikoterapi alanların almayanlara oranla 5 yıllık sağ kalım oranları daha uzun olarak gözlemlenmiş.[1]  Spiegel’in sonraki çalışmasında depresyonu düzelen hastaların depresyonu kötüleşen hastalara göre sağkalımın uzadığı gözlemlenmiştir [2] 1 Gallo J, Bogner H, Morales K et al. The effect of a primary care practice-based depression intervention on mortality in older adults. Ann Intern Med 2007;146: 689– Spiegel D. et al, Decrease in Depression Symptoms Is Associated With Longer Survival in Patients With Metastatic Breast Cancer:A Secondary Analysis, J Clin Oncol 29:

 Sonuç olarak;  Sosyal yoksunluk  Depresyon  Tedavi uyumsuzluğu kısa sağ kalımla ilişkilidir.  Kişinin sağkalımına direkt etki etkilememesine rağmen psikososyal kazançlar bu programları değerli kılmaktadır. Kissane D., Beyond the psychotherapy and survival debate: the challenge of social disparity, depression and treatment adherence in psychosocial cancer care, Psycho-Oncology 18: 1–5 (2009) 70

TESEKKÜRLER … 71