ULS2008 ULUSLARARASI GÜVENLİK KURAMLARI ve ANALİZİ Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri: Birey, Devlet, Uluslararası Sistem (II) Dr. Bülent ŞENER Yrd. Doç., KTÜ İİBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı

ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Devletler, bireylerden daha büyük ve karmaşık varlıklardır. Devletler, uluslararası sistemdeki en güçlü birimlerdir. Devlet hem siyasi-topraksal bir birim, hem davranışsal bir birim hem de merkezi örgütlenmesi yüksek sosyo-politik bir birimdir. Ülke (Toprak) Nüfus (Millet) Egemenlik/Hükümet (İçsel ve Dışsal)

ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI MODERN DEVLETİN BİLEŞENLERİ Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI MODERN DEVLETİN BİLEŞENLERİ Devlet fikri (Ulus/Ulus-devlet + Örgütleyici İdeoloji/Ulusal çıkar) Ülke + Nüfus Hükümet kurumları + İdeoloji (Fiziksel bileşenler) (Anayasal ve değersel bileşenler) E G E M E N L İ K

ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI

Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Ulusal Güvenlik Nedir? Dar anlamda: Toprak bütünlüğünün korunması Bağımsızlığın korunması Geniş anlamda: Ulus olarak sahip olunan değerlerin (maddi + manevi) korunması (İç güvenlik + Dış güvenlik) Kavramın ilk kullanımı : ABD, 1947, Ulusal Güvenlik Yasası (National Security Act) Başkan ve ABD Savunma Bakanlığı/Pentagon (sorumlu) ABD Ulusal Güvenlik Konseyi/NSA (askeri ve sivil danışmanlar) Ulusal Güvenlik Danışmanlığı (Başkan’a bağlı danışmanlar) Merkezi İstihbarat Ajansı (CIA) ULUSAL GÜVENLİĞİN BAĞLI OLDUĞU FAKTÖRLER Uluslararası anarşi (Kalıcı) Uluslararası sistemin yapısı (Dinamik ve değişken) Devletlerin karşılıklı etkileşimi (işbirliği + çatışma) Devletlerin iç yapıları (Ulusal güç ve Ulusal çıkar)

Ulusal Güvenliğe Yönelik Temel Tehditler DEVLETİN GÜVENLİĞİ Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Ulusal Güvenliğe Yönelik Temel Tehditler Başka devlet(ler) kaynaklı tehditler Bölgesel kaynaklı tehditler Uluslarüstü gruplardan kaynaklanan tehditler Çevresel ve küresel tehditler Ulusal Güvenlik Stratejileri Caydırıcılık Tarafsızlık Güvenlik ortamının şekillendirilmesi (Güç dengesi ve ittifaklar) Kriz yönetimi ve savaş dışı operasyonlar Sınırlı askeri güç kullanımı (Zorlayıcı diplomasi) Kesin sonuçlu savaş (Konvansiyonel ya da nükleer) Başarı = Tehdidin Niteliği + Ulusal güç kapasitesi + Ulusal güvenlik yapılanmasındaki esneklik

Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri DEVLETİN GÜVENLİĞİ Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Ulusal Çıkar ve Ulusal Güvenlik Arasındaki İlişki Ulusal çıkarlar, dış politikanın ve ulusal güvenliğin tasarlanmasında ve yürütülmesinde bir çerçeve vazifesi görmektedirler. Bazı ulusal çıkarlar sabit ve sürekli, bazıları değişken, bazıları da kısa sürelidir. Ulusal çıkarlar genellikle 4 türde olup, bunlar önem derecelerine göre genellikle 4 kategoride sınıflandırılabilirler: Süreklilik/Değişmezlik ULUSAL ÇIKAR MATRİSİ (+) (-) Savaş riski (+) (-) Ulusal Çıkarlar Önem Dereceleri (Çıkar Yoğunlukları) Beka Hayati Önemli İkincil Anavatanın savunulması X Bölgesel çıkarlar Ekonomik çıkarlar Ulusal/Uluslararası ve ideolojik değerler

Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Devlet Kurumları ve Ulusal Güvenlik Arasındaki İlişki Kurumlar, güç yoluyla tehdit edildiğinde tehlike onların yenilmesidir ve bunun tek çaresi savunmadır. Kurumlar karşıt fikirlerle tehdit edildiğinde ise tehlike meşruiyetlerinin sarsılması ve destek eksikliği yüzünden dağılmasıdır. Ulusal güvenlik sorunu, hükümetlerin (siyasal iktidarların) kendi güvenlikleri ile devlet güvenliği arasındaki bağlantıyı iç politikadaki baskıları arttırmak için/meşrulaştırmak için istismar etmesine yol açabilir. Bir ülkede eğer iç güvenlik kalıcı olarak ulusal güvenliğe bağlanabilirse, o zaman bir hükümet (siyasal iktidar) polis devletinin bütün aygıtlarıyla kendisini koruyabilir (Sürekli iç ve dış düşmanlar söylemi ve aralarında işbirliği olduğu söylemi).

ULUSAL GÜVENLİK VE DEVLETİN DOĞASI Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Ulusal Güvenlik ve Ulus-Devlet Modelleri Arasındaki İlişki Ulus ile devlet arasındaki ilişki dört farklı biçimi olarak ortaya çıkmaktadır: İlkel ulus-devlet (Orijinal ulus-devlet) Devlet-ulus Parçalı ulus-devlet Çok uluslu ulus-devlet Devlet Fikri ve Ulus Arasındaki İlişki «Devlet fikri»nin iki bileşeni vardır: Ulus (hayati önemde) (Olmazsa olmaz şart) Örgütleyici ideolojiler (Gerekli) Güvenli bir devlet için örgütleyici ideoloji; Tutarlı olmalı Geniş bir biçimde benimsenmeli «Devlet fikri»nin zayıf olduğu ülkelerde «devlet kurumları» devlet yapısı içerisinde fikirlerin yerini alabilir.

ULUSAL GÜVENLİK VE ZAYIF DEVLETLER Güvenliğin Referans Nesneleri/Düzeyleri Zayıf (Başarısız/Kırılgan) Devletlerin Ayırt Edici Özellikleri 1) Yüksek düzeyde siyasi şiddet (Afganistan, Kamboçya, İsrail, Sri Lanka, Güney Afrika, Etiyopya)   2) Vatandaşların günlük yaşamında siyasi polis gücünün dikkat çeken rolü (eski SSCB, eski Romanya, Çin Halk Cumhuriyeti, Irak, Kuzey Kore) 3) Devleti bütünleştirme konusunda hangi ideolojinin kullanılacağı hakkında temel politik çatışma (Peru, El Salvador, Afganistan, Polonya) 4) Tutarlı bir ulusal kimliğin eksikliği ya da devlet içinde çatışan ulusal kimliklerin varlığı (Nijerya, Etiyopya, Sudan, Güney Afrika, eski SSCB ve Yugoslavya, Sri Lanka, Türkiye) 5) Siyasi otoritede açık ve gözlemlenebilir bir hiyerarşi eksikliği (Lübnan, Sudan, Çad, Uganda) 6) Medya üzerinde yüksek düzeyde devlet kontrolü (1990 öncesi Nikaragua, Çin Halk Cumhuriyeti, İran, eski Doğu Almanya, Türkiye?) 7) Politik koşulların genellikle orduyu devleti bir arada tutmak için (güç ve/veya ulusal meşruiyete sahip tek yapılanma olarak) hükümetin içine sevk etmesi (Özellikle askeri hükümetler ve rejimler genellikle zayıf devletlerin bir göstergesidir.)