GELİŞMİŞ VE GELİŞMEMİŞ ÜLKELER GAMZE ÖNEL 11-G 1614 KUŞADASI ŞEHİT KAYA ALDOĞAN ANADOLU LİSESİ

NORVEÇ (GELİŞMİŞ) Norveç resmi adıyla Norveç Krallığı, Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülke. Finlandiya, İsveç ve Rusya Federasyonu ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilmektedir.Kuzey Avrupaİskandinav YarımadasıFinlandiyaİsveçRusya FederasyonuAtlas OkyanusuNorveç Denizifiyordla Anayasal monarşiAnayasal monarşi ile yönetilen ülkenin başkenti Oslo'dur. 385,252 km² alana yayılan Norveç'in, Finlandiya ile 729, İsveç ile 1.619, Rusya ile 167 kilometre sınırı vardır ve kilometrelik çok uzun bir sahil şeridi vardır.Oslo Norveç Avrupa ortalamasının üstünde yaşam standartına ve ekonomik gelişmişliğe sahip olduğu için Avrupa Birliği'ne girmek istememektedir. Zira, ülke kıyılarındaki petrol rezervlerinin zenginliği ve dünya ve Avrupa balıkçılık sektörünü elinde bulundurması ile tanınmaktadır.Avrupa Birliği'ne olumsuz yaklaşmalarının bir nedeni de balıkçılık sektörünü olumsuz etkileyeceği yönündeki çekinceleridir. Öte yandan; Norveç,İsviçre, İzlanda ve Lihtenştayn ile birlikte EFTA (Avrupa Serbest Dolaşım Örgütü) üyesidir ve bu örgütü terk edip AB'ye geçmeyi istememektedir.Avrupa Birliğipetrol balıkçılıkİsviçreİzlandaLihtenştaynEFTA Avrupa Birliği'nin ısrarları işe yaramamaktadır. Zira ülkede iki kere referandum yapılmış ikisinde de Avrupa Birliği'ne red çıkmıştır. Bugünlerde yapılan anketlerde AB'yi isteyenlerin oranı %50 civarındadır.referandum Norveç ayrıca bir NATO ülkesidir. Kuzey kutbunda Rusya ile ABD arasında dengeleyici role sahiptir.NATOKuzey kutbundaRusyaABD Norveçin en önemli sorunu azalan ve yaşlanan nüfus sorunudur, ülkede yaşayan insanların sayısı beş milyon civarındadır ve işgücü eksikliği çekmektedir. Öte yandan Avrupa'nın en pahalı ülkesidir.

KÖKEN BİLİM Norveç'in resmi adı Bokmål yazı geleneğine göre Kongeriket Norge, Nynorsk yazı geleneğine göre ise Kongeriket Noreg'dir (Norveç Krallığı). Ülkenin adının iki farklı yazılış şeklinin olması zaman zaman tartışmalara neden olmaktadır. Özellikle para, pul ve pasaport gibi resmi evraklarda 1980'lere kadar Norge adı yaygın olarak kullanılırken, 80'lerden sonra her iki yazılış şekli de bir arada kullanılmaya başlandı. Ülkenin adının Eski Nors dilindeki yazılışı Noregr'di. Ortaçağ Latincesinde ise adı Nor(th)vegia'ydı. Ülkenin adının ilk yazılış şekli 9. yüzyıl Hålogaland'lı Ohthere'nin yazılarında norðweg şeklindedir. Bazı ortaçağ yazmaları ülkenin adının Kral Nórr adında mitolojik bir kişiden geldiğini iddia etse de, yaygın kabul gören görüşe göre ülkenin adı "kuzeye doğru yol" anlamındaki norðvegr'den geldiğidir. Nors dilinde aynı şekilde Rusya için austrvegr (doğudaki topraklara giden yol), İngiliz Adaları için vestvegr (batıdaki topraklara giden yol) ve Akdeniz için suðrvegr (güneydeki topraklara giden yol) kullanılmaktadır. Yine de norð- kökeninin etimolojik kaynağı konusunda kuşkular vardır ve başka köklerden geliyor da olabilir.

Norveç, Kuzey Avrupa'nın en kuzey kısmını oluşturan İskandinav Yarımadası'nın en kuzey ülkesidir. Komşuları; doğu ve kuzeydoğuda İsveç, kuzeydoğuda Finlandiya ve Rusya Federasyonu olan ülkenin batıda Norveç Denizi dolayısı ile Atlas Okyanusu'na kıyısı vardır. Deniz seviyesinden en yüksek noktası metrelik rakımıyla Galdhøpiggen'dir.Kuzey Avrupaİskandinav YarımadasıİsveçFinlandiyaRusya FederasyonuNorveç DeniziAtlas OkyanusuGaldhøpiggen Bölgede kıyı boyunca ılıman iklim görülür. Kuzey Atlas akımının etkisiyle sıcaklık değişiklikleri ortaya çıkar. Arazi buzulludur. Çoğunlukla yüksek platolar ve dik dağların arasında verimli vadiler yer alır. Ovalar küçük ve dağınıktır. Kıyıda derinliklerden başlayan fiyortlar yer alır. Kuzeyde arktik tundra bölgesi vardır. Doğal afetlerden en sık görülenler de heyelan ve çığdır.ılıman iklimbuzulludurplatolarvadilerOvalarfiyortlartundraheyelançığdır

GÖÇ ÜLKENÜFUS Polonya91,179 İsveç38,414 Somali35,912 Litvanya35,546 Pakistan34,447 Irak30,144

EKONOMİ Norveç ekonomisi tarihi boyunca doğal kaynaklara bağlı olmuştur; Balıkçılık, orman ürünleri, madencilik, ve bunları avrupa pazarlarına ulaştıran gemicilik gibi. Endüstri devrimi, özellikle su gücünün ve elektriğin kullanımı Norveç'te erken başlamıştır. Hala Norveç ekonomisi hammadde ihracatı ağırlıklı olsa da belli konularda dünya gücü haline gelmiştir. Denizcilik ve onun bankacılığı, gemi yapımı, aluminyum ve gübre üretimi (bu son ikisi bir çeşit gizli elektrik ihracatı olarak görülebilir) önemli gelenksel uzmanlık alanlarıdır. Denizden petrol çıkartıp satma 1980 lerden sonra büyüyüp en önemli gelir kaynağı haline gelmiştir. Norveç devleti petrol gelirleri sayesinde dünyada sayılı büyük yatırımcılardan biri haline gelmiştir itibarıyla petrol gelirleri düşüşe geçmiştir. Alternatif endüstri geliştirme çabaları vardır. PetrolPetrol, bakır, doğalgaz, nikel, demir, çinko, kurşun, balık, kereste, hidrolik enerji başlıca doğal kaynaklarıdır. Norveç'in işsizlik oranı ABD ve Lüxemburg gibi ülkelerden bile daha düşüktür.Dünyada kişi başına düşen milli gelir sıralamasında Lüxemburg'dan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Asgari ücretin dünyadaki en yüksek olduğu ülkeler arasında yine ikinci sıradadır.bakırdoğalgaznikeldemirçinkokurşunbalıkhidrolik enerji

İLETİŞİM Kullanılan telefon hatları: 2,735 milyon (1998) Telefon kodu: 47 Radyo yayın istasyonları: AM 5, FM 650, kısa dalga 1 (1998) Radyolar: 4,03 milyon (1997) Televizyon yayını yapan istasyonlar: 360 (1995) Televizyonlar: 2,03 milyon (1997) Internet kısaltması:.no Internet servis sağlayıcıları: 13 (2000) Internet kullanıcıları: 2,36 milyon (Ekim 2000) ULAŞIM o Demiryolları: 4,012 km o Karayolları: km (1999) o Su yolları: km o Boru hatları: Arıtılmış petrol ürünleri 53 km o Limanları: Bergen, Drammen, Floro, Hammerfest, Harstad, Haugesund, Kristiansand, Larvik, Narvik, Oslo, Porsgrunn, Stavanger, Tromso, Trondheim o Hava alanları: 103 (2000 verileri)

İSVİÇRE (GELİŞMİŞ) İsviçre resmî adıyla İsviçre Konfederasyonu, federal otoritelerin merkezi Bern ile birlikte 26 kantondan oluşan federal cumhuriyet. Batı Avrupa'da bulunan ülkenin kuzey sınırında Almanya, batısında Fransa, güneyinde İtalya, ve doğusunda Avusturya ile Lihtenştayn yer alır.Bern26 kantondanfederal cumhuriyetBatı AvrupaAlmanyaFransaİtalyaAvusturyaLihtenştayn İsviçre denize kıyısı olmayan, Alpler, İsviçre Platosu ve Jura Dağları arasında bölünen, km 2 yüzölçümüne sahip bir ülkedir. Alpler toprakların daha fazla bölümünü işgal ederken, yaklaşık 8 milyon insandan oluşan İsviçreli nüfus çoğunlukla en büyük şehirlerin bulunduğu platoda yoğunlaşmıştır. Bu şehirlerin arasında iki küresel kent ve ekonomik merkez olan Zürih ve Cenevre de vardır. İsviçre Konfederasyonunun uzun bir silahlı tarafsızlık tarihi vardır yılından bu yana uluslararası bir savaş durumu olmamıştır- ve 2002 yılına kadar Birleşmiş Milletler'e katılmamıştır. Yine de etkin bir dış politika sürdürmektedir ve sıklıkla dünya çapında barış kurma girişimlerine katılır. İsviçre aynı zamanda Kızılhaç'ın doğduğu ülkedir ve ikinci büyük BM merkezi de dahil olmak üzere çok sayıda uluslararası organizasyonun ev sahibidir. Avrupa seviyesinde, Avrupa Serbest Ticaret Birliğinin kurucu üyelerindendir ve Schengen Bölgesinin bir parçasıdır – yine de dikkate değer olarak Avrupa Birliğinin ve Avrupa Ekonomik Alanının bir üyesi değildir.denize kıyısı olmayanAlplerİsviçre PlatosuJura Dağlarıküresel kentZürihCenevresilahlı tarafsızlıkBirleşmiş MilletlerKızılhaçikinci büyük BM merkeziAvrupa Serbest Ticaret BirliğininSchengen BölgesininAvrupa BirliğininAvrupa Ekonomik Alanının İsviçre kişi başına düşen net olmayan yerli ürün bakımından dünyadaki en zengin ülkelerden biridir ve her bir yetişkin için en yüksek malvarlığına (finansal ve finansal olmayan) sahiptir. Zürih ve Cenevre sırasıyla dünyadaki ikinci ve sekizinci yaşam kalitesine sahip şehirler olarak sıralanmaktadır. Nominal (GSYİH) bakımından dünyanın on dokuzuncu, satın alma gücü paritesine göre otuz altıncı büyük ekonomisine sahiptir. Malların ihracatında yirminci, ithalatında on sekizinci sıradadır.kişi başına düşennet olmayan yerli ürünen zengin ülkelerdenmalvarlığınaGSYİHsatın alma gücü paritesineotuz altıncıyirmincion sekizinci sıradadır İsviçre dil ve kültür açısından dört ana bölgeye ayrılabilir: Almanca, Fransızca, İtalyanca konuşulan bölgeler ile Romanşça konuşulan vadiler. Bu nedenle, çoğunluğunun Almanca konuşmasına karşın ortak etnik ya da ortak dile bağlı bir İsviçre ulusundan söz edilemez. Ülkeye duyulan güçlü bağlılık duygusunun kaynağı ortak tarihsel zemin, federalizm ve doğrudan demokrasi gibi paylaşılan değerler ve kendini Alplerde yaşayanlar olarak tanımlama üzerine kurulmuştur. İsviçre Konfederasyonu'nun kurulması geleneksel olarak 1 Ağustos 1291 olarak kabul edilir ve her yıl yıldönümünde İsviçre Ulusal Günü kutlanır.AlmancaFransızcaİtalyancaRomanşçafederalizmdoğrudan demokrasiAlplerde yaşayanlarİsviçre Ulusal Günü

OrtaOrta-batı Avrupa arasında yer alan İsviçre, Alpler'in kuzey ve güney yamaçlarında konumlanmıştır kilometrekarelik yüzölçümüyle İsviçre, Birleşmiş Milletler tarafından tanınan ülkeler arasında yüzölçümü bakımından en büyük 135. ülkedir sayımına göre 'lük nüfusa sahip olan ülkede, kilometrekareye ortalama 188 kişi düşmektedir.Engebeli bir araziye sahip olan ülkenin güney kısmında, kuzey kısmına oranla daha dağınık bir yerleşim görülür.Yaklaşık 100’e yakın dağlık alanı mevcut olan ülkede tren, dişli demiryolları, teleferik ve diğer ulaşım araçları çoğunlukla kullanılmaktadır.batıAvrupaAlpleren büyük 135. Güneydeki İsviçre Alpleri, ortadaki İsviçre Platosu ve kuzeydeki Jura Dağları olmak üzere ülke üç ana topografik alana ayrılabilir. Ülkeyi orta ve güneyinden kat eden sıradağlar olan Alpler, ülke topraklarının yaklaşık olarak %60'ını oluşturur. Ülkede bulunan zirvelerin yaklaşık yüz tanesi metre (13,000 ft)'ye yakın veya daha da üzerindedir metre (15,203 ft) ile ülkenin en yüksek noktası Dufour Zirvesi'dir. İsviçre Alpleri'nin yüksek dorukları arasında, bazılarında buzul bulunan vadiler yer alır. Buralarda doğan Ren, Rhône, İnn, Aare ve Ticino gibi başlıca nehirler; Cenevre Gölü, Zürih Gölü, Neuchâtel Gölü ve Konstanz Gölü gibi göllere dökülür.1.500'den fazla göle sahip olan İsviçre, Avrupa'daki temiz su rezervinin yaklaşık %6'sına sahiptir. Göller ve buzullar, ülke topraklarının yaklaşık olarak %6'sını oluşturur. [İsviçre Alpleriİsviçre PlatosuJura DağlarıDufour ZirvesiRenRhôneİnnAareTicinoCenevre GölüZürih GölüNeuchâtel GölüKonstanz Gölü Yüksek dağlarla ayrılan birçok vadinin varlığı nedeniyle İsviçre'nin ekosistemleri çok hassastır ve hemen hemen her vadide kendine özgü ekolojiler oluşmuştur. Dağlık bölgelerde de diğer yükseltilerde bulunmayan zengin bir bitki örtüsü bulunur.

İKLİM VE ÇEVRE İsviçre'nin yer yer farklılıklar göstermekle birlikte genelinde ılıman iklim görülür. Yaz ayları belirli bir sıklıkla yağmurlu ve mera ve otlatma için uygun olan sıcaklıkta ve nemlilikte geçer. Yaz aylarına kıyasla nem oranının düşük olduğu kış aylarında yüksek noktalarda istikrarlı hava koşulları seyrederken, alçak bölgelerde sıcaklık terselmesi gözükmekte dolayısıyla güneşsiz dönemler yaşanabilir.ılıman iklimmerasıcaklık terselmesi Alplerin güney tarafına yoğun yağmur yağdığı dönemlerde, kuzey Alplere sıcak fön rüzgarları gelir. Alp vadilerinin iç kısımlarında en kuru hava koşulları (bu bölgeye doğru hareket eden bulutların, dağların üzerinden geçerken içeriklerinin önemli bir bölümünü kaybetmelerinde dolayı) oluşur. Alplerde bulunan Graubünden gibi geniş bölgelerdeki yağış oranı Valais gibi bağcılığın yapıldığı güney batı bölgelere kıyasla az olur. En yağışlı hava koşulları Alplerin yükseklerinde ve Ticino kantonunda görülür.fön rüzgarlarıGraubündenValaisTicino Tüm yıl görülmekle birlikte en çok yağmur yaz aylarında düşer. Genel olarak sonbahar en kurak mevsim olmakla ve kışlar yazlara göre daha az yağmur almakla birlikte, yıldan yıla İsviçre ikliminde mevsimsel farklılıklar göze çarpar. Yüksek dağlarla çevrili özgün ekosistemlerden oluşan vadilerden dolayı, İsviçrenin ekosistemi oldukça kırılgandır. İklimsel, coğrafi ve topografik özellikleri de Alpler bölgesini iklim değişikliğine hassas kılar.iklim değişikliğine Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülke topraklarının % 23’ünü ormanlar meydana getirir. Ormanların % 70’i kozalaklı ağaçlarla, geri kalan kısmı geniş yapraklı ağaçlarla kaplıdır. Ormanlarda meşe, kayın, ceviz, çam ve kestane ağaçları vardır. Ormanlar İsviçre’nin kereste ihtiyacının yarısını sağlar. Yüksek Alp yamaçlarında dağ keçisi, tavşan, dağ sıçanı ve av kuşları yaşar. DOĞAL KAYNAKLAR Madenler: Yeraltı kaynakları bakımından İsviçre fakirdir. Ülkede önemsiz birkaç kömür yatağı vardır. Yalnız tuz yatakları önemlidir.

EKONOMİ Zengin ve kararlı bir pazar ekonomisine sahip olan İsviçre, kişibaşı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’da Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve büyük Avrupa ekonomilerinin önünde yer alırken alım gücü paritesinde onuncu sırada gelir. [ 20. yüzyılın çok önemli bir döneminde açık ara ile Avrupa’nın en refah ülkesi olan İsviçre 1990’lardan beri ağır bir büyüme dönemine girdi ve 2005’e gelindiğinde kişi başına GSYİH’da nüfusu bir milyondan büyük Avrupa ülkeleri arasında İrlanda, Danimarka ve Norveç’in ardından dördüncülüğe düştü ve satınalma paritesine göre de onunculuğa geriledi. Buna karşın İsviçre'de kişi başına düşen millî gelir dolar düzeyinde olup ve dolar civarındaki AB ortalamasının oldukça üstündedir. İşsizlik oranı 2012 Aralık rakamlarına göre % 3.2'dir. İsviçre Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) üyesidir.Gayri Safi Yurtiçi HasılaAmerika Birleşik DevletleriJaponyaİrlandaDanimarkaNorveçİşsizlik oranıAvrupa Serbest Ticaret Birliği İsviçre ekonomisinin en büyük sektörü % 73'lük oranı ile hizmet sektörüdür. Bankacılık, sigortacılık, turizm ve ticaret ekonominin en önemli kalemleridir. Toplam ihracatın üçte biri de banka, sigorta, turizm ve uluslararası organizasyonlar gibi alanlara aittir. Ekonominin yüzde 23'ünü ise sanayi sektörleri oluşturur. Sanayi sektörü en çok kimya endüstrisi, sağlık ve ilaç sektörü, bilimsel ve hassas ölçüm araçları ve müzik aletleri gibi alanlarda gelişmiştir. En büyük ihraç ürünleri kimyasal ürünler (ihracatının % 34'ü), makine/elektronik aletler (ihracatını % 20.9'u) ve hassas ölçüm araçları ve saatlerdir (ihracatının % 16.9'u). Tarım sektörü ise ekonomide sadece % 4 gibi bir oranı oluşturur. Buna karşın kaliteli tarım ürünleri tercih edilir.bankasigortaturizmkimya İsviçre birçok çokuluslu şirketlere de ev sahipliği yapar. Gelirleri bakımından İsviçre'nin en büyük şirketleri; Glencore, Gunvor, Nestlé, Novartis, Hoffmann-La Roche, ABB, Mercuria Enerji Grubu ve Adecco sayılabilir. Ayrıca UBS AG, Zürih Sigorta Grubu, Credit Suisse, Barry Callebaut, Swiss Re, Tetra Pak ve Swatch Grup da diğer önemli şirketlerdendir. İsviçre ekonomisi dünyanın en güçlü ekonomilerinden biri sayılır.GlencoreGunvorNestléNovartisHoffmann-La RocheABBMercuria Enerji GrubuAdeccoUBS AGZürih Sigorta GrubuCredit SuisseBarry CallebautSwiss ReTetra PakSwatch Grup

NÜFUS YAPISI İsviçre, Avrupa’nın bazı önemli kültürlerinin kavşak yerinde yer alır. Bu kültürler ülkenin dillerini ve kültürü önemli ölçüde etkiler. İsviçre’nin dört resmî dili vardır: Kuzey ve Orta İsviçre’de Almanca(64%); batıdaFransızca (20.4%); güneyde İtalyanca (6.5%); ve güneydoğuda Graubünden kantonunda küçük bir azınlık tarafından konuşulan Romanş (< 1%).Federal hükûmet dört resmî dili de kullanmak zorundadır. Federal Meclis’te bu dört dilde simültane tercüme yapılır.AlmancaFransızcaİtalyancaGraubündenRomanş İsviçre’de konuşulan Almanca diyalekt grubuna genel olarak İsviçre Almancası denir. Ancak yazılı iletişimde ve radyo-televizyon yayıncılığında standart Yüksek Almanca kullanılır. Benzer şekilde İsviçre’nin diğer bölgelerinde de İsviçre Fransızcası ve Ticino diyalekti kullanılır. Ayrıca resmî diller (Almanca, Fransızca ve İtalyanca) diğer dillerden İsviçre dışında anlaşılmayan bazı terimleri (Fransızca’dan geçen Almanca Billette ) ve diğer dillerdekine benzer kelime kullanımlarını (İtalyanca azione, eylem anlamında değil Almanca Aktion gibi indirim anlamında kullanılır) ödünç almıştır. Her İsviçrelinin okulda kendi anadilinden başka İsviçre’nin resmî dillerinden birini öğrenmesi zorunludur. Bu nedenle İsviçrelilerin çoğu en azından iki dil bilir.İsviçre AlmancasıYüksek Almancaİsviçre FransızcasıTicino diyalekti GÖÇLER Günümüz İsviçre'si -diğer birçok Batı Avrupa ülkesi gibi- göç alan bir ülkedir. İsviçre nüfusunun % 23'ünü yabancı göçmenler oluşturur. Bugünkü Federasyon bölgeleri ve özellikle Zürih, çok önceden beri dışarı doğru büyük bir göç hareketinin hedefi idi. Endüstrileşme ile birlikte özellikle Alplerden de bir iç göç yaşandı. 1950'li yıllarda başlayan ve ülkeye bugüne kadar süren zenginliğini sağlayan hızlı ekonomik ve maddi büyüme göç dengesini ters çevirdi. Çalıştırmak için yabancı işçiler aranır oldu, sonraları, Yugoslavya'nın dağılması gibi süreçlerde sık sık İsviçre'ye politik göçmenler akın etti. Türkiye'den Batı Avrupa'ya ve aynı zamanda İsviçre'ye ekonomik göçmenler geldi. Son yıllarda ise İsviçre'deki işyerlerinde tercih edilen Almanların göçleri belirgin bir yükseliş gösterdi yılında İtalyan vatandaşları toplam yabancılar içinde % 16.3 ile en büyük kesimi oluştururken, ardından Almanlar (% 14.9), Portekizliler (% 12.0), Sırplar (% 6.9), Fransızlar (% 5.4) gelmektedir.Diğer küçük göçmen gruplarını ise Türkler, İspanyollar, Makedonyalılar, Avusturyalılar, İngilizler, Bosnalılar ve Hırvatlar oluşturur yılı sonunda İsviçre'de toplam yabancı pasaportlu yerleşimci bulunur.Yugoslavya'nın dağılması Yapılan istatistikler İsviçre pasaportu olmayan, dolayısıyla oturma izni ile yaşayan göçmenlerin miktarını göstermektedir. İsviçre çifte vatandaşlığa izin verdiği için İsviçre vatandaşlığına geçmiş olan çok sayıda göçmen de bulunmaktadır. İsviçre vatandaşı olmuş olan tahmini kadar göçmen vatandaş ile birlikte toplam göçmen oranının nüfusun % 30'una vardığı tahmin edilmektedir. İsviçre'de kadarı İsviçre vatandaşı olmuş olan toplam Türkiye uyruklu göçmenin yaşadığı tahmin edilmektedir.

SAĞLIK İsviçre'de yaşayan herkesin özel sigorta şirketlerinden ve sağlık sigortası veren kuruluşlardan bir evrensel sağlık sigortası yaptırması zorunludur. Sistemin maliyeti yüksek oranlarda olmasına rağmen, sistem sağlık çıktıları açısından diğer Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında İsviçre en iyilerindendir yılı araştırmalarına göre İsviçre yaşam beklentisi kadınlar için 84, erkekler için ise 79 yıldır. Dünya üzerindeki en yüksek yaşam kalitesi İsviçre'de bulunur.Ancak, GSYİH (Gayrisafi Yurtiçi Hasıla) harcamalarının %11.5'i (2003) sağlık harcamalarına gider. 1990'dan beri sürekli bir artış sağlanan hizmetlerin yüksek fiyatlara ulaştığı görülmektedir.Yaşlanan nüfus ve yeni sağlık teknolojileri ile sağlık harcamaları muhtemelen artmaya devam edecektir.GSYİH ŞEHİRLEŞME Nüfusun üçte ikisi ile dörtte üçü arasındaki (farklı kaynaklarda farklı oranlar verilmesinin nedeni şehir tanımından kaynaklı olabilir) büyük bir kısmı şehirlerde yaşar. İsviçre sadece 70 yıl içerisinde kırsal bir ülkeden kentsel bir ülkeye dönüştü yılından itibaren gerçekleşen kentsel gelişim önceki 2000 yıl süresince gerçekleşen gelişimin toplamıyla aynı seviyededir. Bu kentleşme sadece İsviçre platolarında değil, aynı zamanda Jura ve Alp Dağları'nın eteğindeki tepelerde de etkili oldu. Bunda hızla büyüyen şirketlerin toprak kullanımının rolü vardır. 21. yüzyılın başlangıcında, nüfus, kentsel alanlarda, kırsal alanlardan çok daha fazla artış gösterdi.Ancak son yıllarda şehirlerden uzaklaşma şeklinde yeni bir eğilimin ortaya çıkmakta olduğu da görülmektedir.JuraAlp Dağları İsviçre büyük, orta ve küçük şehirlerden oluşan tamamlayıcı bir kentsel ağa sahiptir.Ovalar kilometrekare başına 450 insan düşecek şekilde oldukça yoğun bir nüfüsa sahiptir. En büyük kentsel alanları Zürih, Cenevre, Lozan, Basel veBern şehirleri oluşturmaktadır. İsviçre'nin en büyük şehri kişinin yaşadığı (30 Eylül 2011), çevre bölgeleri ile birlikte kişinin yaşadığı Zürih'tir. Diğer büyük şehirler ise merkez nüfusu ile Cenevre, merkez nüfusu ile Basel ve merkez nüfusu ile Lozan ve merkez nüfusu ile Bern'dir. Uluslararası kıyaslamalara göre bu kentsel alanlar, üzerinde yaşayan insan sayısına kıyasla hesaplanabilecek olandan daha fazla önem taşırlar. Zürih ve Cenevre yaşanabilecek, yaşam kalitesinin en yüksek olduğu yerlerdendir.ZürihCenevreLozanBaselBernçevre bölgeleriZürihCenevreBaselLozanBern

Oeschinensee GölüOeschinensee Gölü, Valais'de Aletsch Buzulu,Aletsch Buzulu

SOMALİ(GELİŞMEMİŞ) Somali ve komünist yönetimde önceki bilinen adıyla Somali Demokratik Cumhuriyeti olarak anılan, Doğu Afrika'da Afrika Boynuzu denilen coğrafi bölgede bulunan bir ülkedir.1991’de Somali İç Savaşı'nın başlamasından beri devletin çoğu bölgesinde merkezi bir hükûmet kontrolü yoktur. Uluslararası olarak tanınmış Federal Geçiş Hükümeti, ülkenin sadece küçük bir parçasını yönetmektedir.Somali Demokratik CumhuriyetiAfrikaAfrika BoynuzuSomali İç SavaşıFederal Geçiş Hükümeti Somali Afrika'nın en doğu ucunda yer alıp, Kuzeybatıda Cibuti, güneybatıda Kenya, kuzeyde Aden Körfezi ve Yemen, doğuda Hint Okyanusu, batıda Etiyopya ile çevrilidir. Kıtadaki en uzun sahil şeridine sahiptir ve arazisi temel olarak platolar, düzlükler ve yaylalardan oluşur.Periyodik muson rüzgarları ve düzensiz yağışla yıl boyu kurak iklime sahiptir.CibutiKenyaAden KörfeziYemenHint OkyanusuEtiyopya Antik Çağ’da, Somali önemli bir ticaret bölgesiydi ve birçok bilgine göre efsanevi antik Punt Krallığı'nın en muhtemel yerleşkeleri arasındadır. Orta Çağ boyunca, pek çok güçlü Somali imparatorlukları bölgesel ticareti hakimiyeti altına almıştır bunlardan bazıları; Ajura İmparatorluğu, Adal Sultanlığı, Warsangali Sultanlığı ve Gobroon Hanedanı. On dokuzuncu yüzyılın sonlarında İngilizler ve İtalyanlar sahil bölgelerinde kontrolü kazandı ve Britanya Somalisi ve İtalyan Somalisi kuruldu. Muhammed Abdullah Hassan tarafından kurulan Derviş Devleti, Britanya İmparatorluğu'nu sahil kesimlerine kadar dört kez püskürtmüşsede 1920 yılında Britanya hava gücüne yenilmişlerdir. İtalya 1927 yılında kendisine bağlı olan tüm bölgeler üzerinde tam bir hakimiyet sağladı. İtalya'nın bu işgali 1941 yılında bölgenin İngiliz askeri yönetimi altına girmesine kadar sürdü yılında kuzey ve güneyi kapsayan bağımsız Somali Cumhuriyeti kuruldu. Mohamed Siad Barre 1969 yılında iktidarı ele geçirdi ve Somali Demokratik Cumhuriyeti'ni kurdu yılında Somali İç Savaşı patlak verdi ve Barre hükümeti düştü.Punt KrallığıAjura İmparatorluğuAdal SultanlığıBritanya Somalisiİtalyan SomalisiDerviş DevletiBritanya İmparatorluğuSomali İç Savaşı 1991 yılından bu yana çeşitli girişimlerine rağmen ülkenin tamamını kontrol eden merkezi bir hükümet kurulamamıştır.Ülkenin kuzeybatısında de facto şekliyle varlığını sürdüren, bağımsızlığını ilan etmiş Somalilandnispeten daha istikrarlı olmuştur. Puntland ülkenin kuzeydoğusunda yer alan özerk bir bölgedir ve Somali'den bağımsızlığını ilan etmemiştir. El- Şebab ülkenin güneyinde etkin olmak üzere ülkenin %85'ini kontrol etmektedir. Yirmi yıl boyunca savaş ve hükûmet olmaması Somali'de ağırlıklı olarak hayvancılık, havale / para transfer şirketleri ve telekomünikasyona dayalı bir kayıt dışı ekonomi oluşmasına sebep olmuştur.de factoSomalilandPuntlandEl- Şebab

EKONOMİK DURUMU Kadim dünyanın en önemli ticaret merkezlerinden olan Somali, tarihi ipek yolu Afrika kolundan (Somali)'den geçiyordu. Önemli altın ve petrol rezervlerine sahip bir ülkedir. Hint Okyanusuna sıfır olan Somali ekonomisinin aşağı yukarı %65'i hayvancılık ve çiftçiliğe dayanır. Deve, koyun, keçi, ve sığır yetiştirilir. Ülke arazisinin %15'i ekime müsaittir. Nehirler boyunca uzanan topraklar oldukça verimlidir. Başlıca tarım mahsulleri mısır, darı, susam, fasulye, pamuk, şekerpancarı, süpürgedarısı ve muzdur. Ülkede çıkarılabilen başlıca mineraller; deniz tuzu, kireçtaşı, kumtaşı, kil, lületaşı, alçıtaşı, demir, kalay boksit, titanyum ve uranyumdur. Ülkenin para birimi Somali Şilinidir(SOS). Daha çok İtalya, İngiltere ve Almanya'dan makine, kimyevi maddeler, ve diğer tüketim maddeleri alır. Dışarıya muz, deri, boynuz, pamuk, balık, mısır, çekirdek içi, ve et satar. İhracatını daha çok Suudi Arabistan ve İtalya'ya yapar.

BaşkentBaşkent: Mogadişu Mogadişu CumhurbaşkanıCumhurbaşkanı: Hasan Şeyh Mahmud Hasan Şeyh Mahmud NüfusNüfus: 10,5 milyon (2013) Dünya BankasıDünya Bankası Para birimiPara birimi: Somali şilini Resmi dilleriResmi dilleri: Somalice, Arapça Komşu ÜlkelerKomşu Ülkeler: Kenya, Etiyopya, Cibuti KenyaEtiyopyaCibuti

Arma

ZAMBİYA(GELİŞMEMİŞ) Zambiya ya da resmi adıyla Zambiya Cumhuriyeti, Afrika kıtasının güney bölümünde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke Zambiya ismi ile bağımsızlığını kazanmadan önce Kuzey Rodezya adı ile 1924 yılına kadarBirleşik Krallık sömürgesi olmuş ve bu tarihten sonra da Birleşik Krallık'ın himayesi altına girmiştir. Ülkenin Angola, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Tanzanya, Malavi, Mozambik, Zimb abve, Namibya ve Botsvana'ya sınırı bulunmaktadır. Ülkenin ismi Zambezi nehrinden oluşturulmuştur. Zambiya, 24 Ekim 1964 tarihinde Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkenin başkenti Lusaka'dır.AfrikaKuzey RodezyaBirleşik KrallıksömürgesihimayesiAngolaDemokratik Kongo CumhuriyetiTanzanyaMalaviMozambikZimb abveNamibyaBotsvanaZambezi nehrindenLusaka

COĞRAFYA Ülkenin toplamda var olan km sınırının km'si Angola, km'si Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 837 km'si Malavi, 419 km'si Mozambik, 233 km'si Namibya, 338 km'si Tanzanya, 797 km'si Zimbabve devleti ile oluşmaktadır. Ayrıca dünya üzerinde tek dörtgen sınır bölgesinde ülkenin Botsvana ile bağlantısını sağlayan ve metrelerle ifade edilen sınır çizgisi tartışmalıdır. Söz konusu sınıra bağlantısı olan Botsvana, Zambiya, Zimbabve ve Namibya ülkelerinin sınır anlaşmaları ile sınırlarına karşılıklı olarak resmiyet kazandırmadıkları için kabul görmeyen bir sınır noktası konumunda olan bu bölge belirsizliğini korumaktadır. Zambiya sahip olduğu 752,614 km² alan ile dünyanın en büyük 39. ülkesi konumunda bulunmaktadır. Bu alanlardan bir çoğu ila m yükseklikte bulunan doğal yaylalardan oluşmaktadır. Ülkenin en yüksek noktasını Malavi sınırında bulunan Mafinga Hills'de bulunan Mafinga noktası oluşturmakta olup, bu nokta deniz seviyesinden m yükseklikte bulunmaktadır. Zambezi nehrinin kollarının da bulunduğu ülkenin batı kesiminde alçak düzeyde Kalahari Çölü'nün kumulları bulunmakta olup, bu kumullar güneye doğru giderek azalmaktadır.Kalahari Çölü İKLİM Ülke genelinde hafif tropikal iklim hakim olup, yüksekliğe bağlı olarak sıcaklık değerleri ölçülmektedir. Ülkede üç mevsim yaşanmakta olup bu mevsimler şu şekildedir: Mayıs - Eylül ayları arasında kuru ve soğuk bir dönem yaşanmaktadır. Bu aylarda ortalama sıcaklık değerleri 15 °C ila 27 °C olup, Haziran - Temmuz aylarında gündüz sıcaklıkları 10 °C, gece sıcaklıkları ise 4,5 °C kadar düşmektedir. Ekim - Kasım ayları arasında kuru ve sıcak bir dönem yaşanmaktadır. Bu aylarda ortalama sıcaklık değerleri 24 °C ila 32 °C arasında ölçülmektedir. Aralık - Nisan ayları arasında yağmurun bol olduğu, boğucu sıcaklıklar yaşanmaktadır. Bu aylarda ortalama sıcaklık değerleri 27 °C ila 38 °C olup, bu dönemlerde gün içerisinde şiddetli yağmurdan sonra güneşte kendini gösterebilmektedir. 2007/2008 döneminde olduğu gibi, bu dönemlerde şiddetli şekilde yağan yağmurlar doğal felaketlere neden olup, ölümlere neden olabilmektedir. [5] [5] Ülke genelinde hakim olan bitki örtüsü savan olarak adlandırılan geniş çayırlık alanlardır.savan Ülkenin kuzey bölgesinden doğan Zambezi Nehri, ülkenin güney kesiminde komşuları olan Namibya, Botsvana ve Zimbabve ile sınır çizgisini oluşturmaktadır. Ülke m yükseklikteki bir plato üzerinde bulunduğu için ülke genelinde çok sayıda büyüklü küçüklü şelale mevcuttur. Şelaler içerisinde en meşhur olanı ise Zambezi nehrinden oluşan Victoria Şelalesi'dir.Victoria Şelalesi

NÜFUS Zambiya'da nüfusun neredeyse tamamını, %98'ini, siyahi Afrikalı halk oluşturmaktadır. Bu grubun %99'unu da Bantu etnik grubuna mensup gruplar oluşturmaktadır. Bu grup içerisinde ve böylelikle ülkenin genelinde var olan en önemli grup ise toplumun %34'ünü oluşturan Bemba etnik grubudur. Ülke genelinde %14'lük bir paya sahip olan Rotse etnik grubu ise özellikle güney bölgelerde yaşamaktadır. Zambiya'da görev yapan birçok siyaset ve ticaret ile uğraşan kişiler bu etnik grubunun üyesidir. Ülkenin güneyinde konuşlanan bir başka grup ise ülke genelinin %16'sını oluşturan Tonga etnik grubudur. Avrupalı göçmenlerin ülke nüfusu içerisinde ki oranları ise sadece %1,2 dolayındadır. DİL Ülke nüfusunun büyük bir çoğunluğu oluşturan Bantu etnik grupları nedeniyle ülkede en çok konuşulan diller Bantu dilleridir. Ülkenin resmi dili İngilizce olmasına rağmen, ülke içerisinde 40'tan fazla dil konuşulmaktadır.Chewa dili ve Bemba dili ülkede yaygın bir şekilde konuşulan dillerdir. Ülke genelinde kişi, yani nüfusun %36'sı Bemba dilini konuşurken, 'den fazla kişi de Chewa dilini konuşmaktadır. Chewa dili aynı şekilde ülkenin başkentinde de konuşulan diller arasındadır. Bu iki dilin haricinde ChiTonga dili de bir milyona yakın kişi tarafından konuşulabilmektedir.Chewa dili

DİN Özellikle misyonerlik faaliyetleri sonucunda hızlı bir artış gösteren Hristiyanlık ülke genelinde en yaygın olan dindir. Ülke nüfusunun %50'si bu dine inanmaktadır. Hristiyan inancına göre yaşamını sürdüren nüfusun büyük bir oranı da protestan mezhebine göre inacını yaşamaktadır. Hristiyanlık dininden sonra en yaygın olan inanış ise %24 ila %49 oran ile doğal dinlere inananlardır. İslamiyet'in ülke genelinde hemen hemen hiçbir etkisi görülmezken, islami inancına göre yaşamını sürdüren nüfusun oranı %1,1 civarındadır.Hristiyanlıkİslamiyet SAĞLIK Zambiya, dünya genelinde en çok HIV vakasının yaşandığı ülkelerin başında gelmektedir. Bu sebepten dolayı ülke genelinde yaş ortalaması 60 yaşından (1990 verileri), kadınlarda 37, erkeklerde ise 38 yaşına kadar düşmüş konumdadır verilerine göre ülkede bir milyona yakın AIDS hastası bulunmaktadır. Bu hastalık nedeniyle 2006 verilerine göre dolayında AIDS nedeniyle ailesini kaybeden yetim çocuk bulunmakta olup, bu sayının yakın bir gelecekte ülkedeki çocuk nüfusunun %20'sine denk gelen bir milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. EĞİTİM Ülke genelinde okula gitme zorunluluğu bulunmamaktadır.Nüfus genelinde okuma yazma bilmeme oranı özellikle kadınlar arasında yaygın bir durumdur.

EKONOMİ Zambiya dünya genelinde önde gelen bakır ihracatı gerçekleştiren ülkelerden bir tanesi konumundadır yılında yapılan yatırımlar ile bakır ihracı tona kadar çıkmış bir konumdadır. Bu oran ile ihracat %80 artış bir konumda bulunmaktadır yılından günümüze kadar Zambiya ekonomisi ortalama %5,2 büyüme göstermiştir. Tüm bu ekonomik verilere rağmen Zambiya dünya üzerinden en az gelişmiş ve en fakir ülkelerden biri olarak sayılmaktadır verilerine göre nüfusun %64'ü günlük 1 Dolar'dan daha az bir kazanç ile yaşamını idame ettirmektedir. Ülke nüfusunun %80'i tarım ile uğraşmaktadır. Başta bakır ve kobalt sektöründe olmak üzere nüfusun %14'ü ise madencilik ile uğraşmaktadır. Bakır endüstrisi ülkenin en önemli gelir kaynaklarını oluşturmakta olup, özellikle bakır ve kobalt ihracatın %75'ine denk gelmektedir yılında ton düzeyinde olan bakır çıkarımı, sektörde oluşan problemler nedeniyle 1999 yılında tona kadar gerilemiş, bakır piyasasında da ücretlerin düşmesi ile daha da problemli bir sektör haline gelmiştir. Bu oranlar ile bakır üretiminde %2,1 ile dünya genelinde bakır üreten ülkeler arasında 12. sıraya kadar gerileyen Zambiya, 2005 yılında bakır piyasasında bakırın değerinin artması ile yeniden ivme kazandırdığı bakır üretimi ile ton üretime kadar çıkmıştır. Günümüzde Zambiya genelinde kişi madencilik sektöründe çalışmaktadır.