Memuriyete Giriş
Memuriyete Girişte Anayasal İlkeler Anayasa’nın 70. maddesinde, «Her Türk kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir. Hizmete alınmada ödevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez» denilerek, -serbestlik (AY, 18), -eşitlik (AY, 10)ve -görevin gerektirdiği niteliklerin aranması (AY, 70) başlıkları altında üç ana unsur belirlenmiştir.
Memuriyete Girişte Anayasal İlkeler -Serbestlik Devlet memurluğuna girişte, kişilerin kendi rızalarının aranmasına karşılık gelir. Anayasa’nın «zorla çalıştırma yasağı» başlıklı düzenlemesi ile korunmuştur. Ancak kanunla düzenlenmek koşulu ile hükümlülük veya tutuklulukta çalıştırılma, olağanüstü hallerde çalıştırılma ve ihtiyaçların zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevleri bunun dışındadır.
Memuriyete Girişte Anayasal İlkeler -Eşitlik Kanun önünde eşitlik ilkesi gereğince, herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kamu hizmetlerine girmede değerlendirilmesini esas alır. Ancak pozitif ayırımcılık sayılabilecek bazı hususlar bunun dışında tutulabilir. Ancak kadınlara memurluğa girişte özellikle bazı ayrıcalıkların sağlanması Anayasa’nın 10. maddesine (cinsiyete dayalı ayırımcılık yapılamayacağı) aykırılık teşkil edebilir.
Memuriyete Girişte Anayasal İlkeler -Görevin Gerektirdiği Niteliklerden Başka Nitelik Aranmaması Anayasaya göre görevin gerektirdiği niteliklerden başkası, hizmete alınmada temel alınamaz. Ancak kanunla bazı ek ve özel koşulların getirilmesi bu ilkenin ihlali sayılmaz.
Memuriyetin Temel İlkeleri -Sınıflandırma Hiyerarşik bağlantıları olan hizmet gruplarından birbirinin aynı veya benzer birimlerin biraraya getirilerek ayrıma tabi tutulması veya hiyerarşik gruplar içinde nitelikleri birbirine uygun birimlerin biraraya getirilmesi anlamına gelir. 657 sayılı DMKya göre ise; «kamu hizmeti görevlerini ve bu görevlerde çalışan memurları görevlerin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre tasnif etmektir.»
Memuriyetin Temel İlkeleri -Sınıflandırma Kadro (görev esas alınarak yapılan sınıflandırma) ve rütbe (memur/personel esas alınarak yapılan sınıflandırma) sınıflandırması olarak iki kısımda ele alınabilir.
Memuriyetin Temel İlkeleri Sınıf Sınıfta bulunanlar Teknik hizmetler Mühendis, mimar, jeolog, fizikçi, kimyager, matematikçi, şehir plancısı, tütün-çay eksperleri, teknikerler Sağlık ve yardımcı sağlık Tabipler, diş tabibi, veteriner, eczacı, biyolog, psikolog, anestezist, röntgen teknisyeni, ebe, hemşire, sağlık yöneticisi, sağlık, memurları Eğitim ve öğretim Öğretmen Avukatlık Avukatlık ruhsatına sahip baroya kayıtlı temsil yetkisine sahip avukatlar Din Din eğitimi görmüş din görevlileri Emniyet Bekçi, polis, ünvanlı emniyet mensupları Yardımcı hizmetler Her türlü yazı dosya dağıtmak, toplamak, müracaat sahiplerini karşılamak, hizmet yerlerini temizlemek, ısıtmak gibi işleri yerine getiren görevliler Mülki idare amirliği Valiler ve kaymakamlar ile bu sıfatları kazanmış içişleri bakanlığı görevlileri Milli istihbarat MİT bünyesinde çalışan görevliler
Memuriyetin Temel İlkeleri -Kariyer Avrupa personel sisteminin bir aracı olarak 19uncu yüzyıldan itibaren İngiltere, Fransa, Almanya gibi ülkelerde uygulanmaktadır. Geniş anlamıyla memurluğun yaşam boyu sürecek bir meslek olarak kabul edilmesini ifade eder. Temel amacı; yetenekli kişileri kamu hizmetine çekmek ve onları hizmette tutmaya çalışmaktır. Memur olan kişinin, kendisini bir uzmanlığa adadığı ve mesleğinde kademeli olarak ilerlediği var sayılmaktadır. Böylece memurlar, bilgi ve yetişme koşullarına uygun olarak sınıfları içinde gidebilecekleri en yüksek dereceye kadar ilerleme olanağına kavuşmaktadırlar (657 s. Kanun).
Memuriyetin Temel İlkeleri -Liyakat (Yeterlik/Merit Sistem) Memurluğa girişte ve hizmet sırasında ilerlemelerde bilgi, görgü ve diplomayı esas alan, etkin, verimli ve rasyonel bir personel sisteminin kurulmasına olanak sağlayan kural ve uygulamalar bütünüdür. Memurların görevlerini yerine getirmede güvenceye kavuşmalarına ve tarafsız bir memurluk mesleği sisteminin oluşturulmasında katkı sağlar.
Memuriyete Giriş Koşulları-Genel Koşullar -Vatandaşlık Bir ferdi belirli bir devlete bağlayan bağ olarak kamu hizmetlerine girişte vatandaşlığın önemli bir faktör olduğu belirtilmelidir. Bu anlamda vatansızlar ile yabancıların devlet memuru olması mümkün değildir. Ancak çifte vatandaşlık memuriyete engel değildir. -Mahkumiyet Kasten işlenmiş bir suçtan dolayı 1 yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlar ve affa uğramış olsa bile devlet güvenliğine ve Anayasal düzene karşı işlenen suçlar ile yüz kızartıcı suçlardan (rüşvet, hırsızlık, sahtecilik gibi) mahkum olan devlet memurlarının memurlukla ilişikleri kesilir. Ancak bu işlem cezanın kesinleşmesini gerektirir.
Memuriyete Giriş Koşulları-Genel Koşullar -Yaş Kural olarak 18 yaşı memuriyete girişte taban sınır olarak ele alınmaktadır. Ancak bir meslek veya sanat okulunu bitirmiş ve en az 15 yaşını doldurmuş olanlar da devlet memuru olabilir. Üst sınır ise genellikle 30 olarak kabul edilir. Ancak son düzenlemelerle bu sınırın 35 yaşa yükseltildiği ifade edilebilir. -Askerlik Memuriyete girişte askerlik koşulu, ya askerliği yapmayı ya da askerliğe elverişli olunduğuna dair belge almayı gerektirir. Ancak askerliği bitirmiş olmak koşul değildir. Henüz askerlik yapmamış olanların ya askerliklerini erteletmiş olmaları ya da yedek sınıfa ayrılmaları gereklidir.
Memuriyete Giriş Koşulları-Genel Koşullar -Öğrenim Koşulu Her ne kadar DMK memuriyete girişte, ortaöğretim koşulu ile istekli bulunamaması durumunda ilkokul mezunu olmayı öğrenim koşullarından saymışsa da bugünkü düzenlemeler çerçevesinde memuriyet için ilköğretim mezunu olmanın yeterli olabileceği sonucuna varılabilir. -Sağlık Memuriyete girişte sağlıklı olma koşulu aranmaktadır. Bu anlamda hem vücut hem de ruh sağlığının yerinde olduğuna dair rapor alınmalıdır. Özürlü çalıştırma gerekliliği bunun istisnasıdır (5378 ve 6111 s. kanunlar).
Memuriyete Giriş Koşulları-Genel Koşullar -Kamu Haklarından Mahrum Bulunmamak Kişinin kamu haklarından mahrum bırakılmamış olması, memuriyete girişte bir başka genel koşuldur.
Memuriyete Giriş Koşulları-Özel Koşullar Özel koşullar ancak görevin gerektirdiği niteliklere uygun olarak belirlenir ve genel koşullara aykırı olamaz. Belirli bir bilgi düzeyi, fiziksel performans ve yeterlilik, yaş sınırlaması, iş tecrübesi ve cinsiyet gibi özel koşullar memuriyete girişi belirleyebilir. Kurumların özel kanunlarıyla veya genel nitelikli düzenleyici işlemlerle özel nitelikler belirlenebilir.
Memuriyete Giriş Koşulları-Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması 1994 tarihli 4045 s. Kanuna göre «kamu kurum ve kuruluşlarında, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile askeri, emniyet ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerine çalışacak personel hakkında yapılır.» Bu çalışmayı MİT; EGM ve Mahalli Mülki İdare Amirlikleri yapar.
Memuriyete Giriş Koşulları-Güvenlik Soruşturması MİT: Müsteşar, Genel Müdür, Vali, İl Emniyet Müdürü, Büyükelçiler ve elçiler, rektör ve dekanlar, NATO’da çalıştırılacaklar, yurtdışında sürekli görevlendirilecek memurlar, TSK personeli EGM: Müsteşar, Genel Müdür, Başkan ve yardımcıları, daire başkanları, bölge müdürleri, vali, emniyet müdürleri, kaymakamlar, hakim ve savcılar, büyükelçiler, rektör, dekan ve öğretim elemanları, kamu kurum ve kuruluşlarının merkez teşkilatı personeli, NATO’da çalıştırılacaklar, TSK personeli, ceza infaz kurumu ve tutuk evlerinde çalışacak personel
Memuriyete Giriş Koşulları-Güvenlik Soruşturması Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında, kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluk derecesi, uyrukluğu, geçmişte yabancı bir devletin uyrukluğuna girip girmediği, kolluk tarafından halen aranıp aranmadığı, arşiv kayıtlarına girmiş bilgilerinin olup olmadığı, adli sicil kaydının ve hakkında bir kısıtlamanın olup olmadığı, bölücü-yıkıcı faaliyetlerde bulunup bulunmadığı, şeref ve haysiyetinin ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve edebe aykırı davranıp davranmadığı, sır saklama yeteneğinin olup olmadığı, yabancılarla yakın ilgisi ve derecesi ile nedenleri araştırılır.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav Memur alımında yapılacak ilk iş, personel gereksiniminin ve boş kadroların belirlenmesidir. Memur alma gereksinimi üç şekilde ortaya çıkabilir: -yeni bir hizmetin kurulması -var olan bir hizmetin genişletilmesi -dolu kadroların çeşitli nedenlerle boşalması
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav Boş kadrolar kurum içinden, başka kamu kurumlarından veya açıktan atama yoluyla daha önce memur olmayan bir kişinin memur olarak atanması yoluyla doldurulabilir. Açıktan atama yoluyla daha önce memur olmayan birinin memur olarak atanması, esas itibariyle yarışma sınavı ile olur.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav MİT Müsteşarlığı dışındaki bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, ihtiyaç duydukları boş kadroların sayı, sınıf ve derecelerini DBPye bildirirler. DPB ise başvurma süresinin bitiminden en az 15 gün önce boş kadroların niteliklerini, başvurma koşullarını, tarih ve mercilerini Resmi Gazete, radyo ve TV gibi araçlarla duyurur.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav Sınav, liyakatin belirlenmesinde önemli bir araçtır. Sınavlar yarışma ve yeterlilik sınavları olarak iki türde olabilir. Memuriyete girişte asli şartlardan sayılmayan ve idarenin kendi kusurundan kaynaklanan nedenlerle meydana gelen usulsüzlükler, atama işleminin iptalini gerektirmez. Bu anlamda ilk merkezi memurluk sınavı 1999 yılında DPB tarafından yapılmıştır. 2002 yılında ise, gerçekleştirilen yönetmelik değişikliği ile KPSS sistemine geçilmiş ve ilk KPSS bu yıl gerçekleştirilmiştir.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav Bu yönetmeliğe göre A ve B grubu kadrolar belirlenmiştir. A grubu kadrolar, «özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle ve belli bir yetişme programı sonrası, yeterlilik sınavına tabi tutularak mesleğe alınanlar için ihdas edilmiş» kadrolardır (Örnek: müfettiş ve uzman yardımcısı, stajyer kontrolör, kaymakam adayı gibi) B grubu kadrolar ise, «kariyer meslek olarak anılan kadrolar dışında kalanları» ifade etmektedir (Örnek: Mühendis, hemşire, veznedar, koruma ve güvenlik görevlisi gibi)
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav KPSSde aynı adayın aldığı geçerlilik süresi bitmeyen en yüksek puan dikkate alınır. Aynı puanı alan adaylarda ise, diploma tarihi itibariyle önce mezun olmuş olana, bunun da aynı olması halinde sınav sonucu yeni açıklanan adaya öncelik tanınır. Yerleşilen kamu kurum/kuruluşuna ilgili belgeler ve KPSS sonuç belgesi ile başvurulur. ÖSYM tarafından yerleştirilen adaylar ilgili kadrolara doğrudan atanır. Ancak, KPSSde yüksek puan almak tek başına atanma için bir hak oluşturmaz.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav Yerel yönetimler de atama yapılacak kadroları KPSS puan ve türüne göre ulusal ve yerel gazetede ilan vermek suretiyle duyururlar. Bu kuruluşlar atama yapılacak personel sayısının üç katı oranında adayı sınava çağırırlar.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınav (Mülakat) -Yazılı sınav yapılmaksızın yalnızca sözlü sınavla atama yapılmamalıdır. -Sınavda sorulacak sorular önceden hazırlanmalıdır. -Komisyonun ilgili mevzuata uygun olarak oluşturulması gereklidir. -Yapılan puanlamalar gerekçelendirilmelidir. -Sınavlar hakkındaki kuşkuları ortadan kaldırmak amacıyla kayıt yapılmalıdır.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınavsız Atama -Yüksek Dereceli Memurluklar Eğitim-Öğretim kadroları hariç 1.2.3. ve 4. derecedeki kadrolara derece yükselme süresi kaydı aranmaksızın daha aşağı derecelerden atama yapılabilir. Ancak böyle bir atama için; -1. dereceli kadrolarda 5300 gösterge ve daha yukarısı için 12 yıl, -1. ve 2. derece kadrolardan 5300 göstergeden daha düşük olanlar için 10 yıl, -3. ve 4. dereceli kadrolar için en az 8 yıl hizmetin bulunması ve yüksek öğrenim görmüş olmak şarttır.
Memuriyete Alınma Usulleri-Sınavsız Atama -İstisnai Memuriyetler -Mecburi Hizmet Yükümlüleri -Başarılı milli sporcular -Bazı sağlık personeli -Terörle mücadele personeli ve yakınları -Ahıska Türkleri ve Bulgaristan göçmeni soydaşlardan Türk vatandaşlığına geçmiş olanlar -Özel yasal düzenlemeler nedeniyle -İstifa edip geri dönme halinde -Kendi isteğiyle emekli olanlar sınavsız atanabilirler.