Burak ÜNSAL Tarih Öğretmeni TÜRKLER’DE SANAT Burak ÜNSAL Tarih Öğretmeni

A-) İlk Türk Devletleri’nde Sanat İlk Türk Devletleri’nde sanatta da göçebeliğin etkileri görülür Göçebeliğe bağlı olarak taşınabilir sanat eserleri ortaya çıkmıştır: Süs eşyaları, dokuma ürünleri, seramik parçaları…vs. Çadırda yaşayan Türklerde çadır sanatı gelişmiştir. Çadırlara “otağ” denilirdi. Hayvancılıkla uğraştıkları için motiflerinde hayvan figürleri görülür.

“Kurgan” denilen anıt mezarlar yapmışlardır. Kurganlar ev şeklinde yapılır, ölüler eşyaları ve atıyla birlikte gömülürdü. Bugüne kadar bulunan en önemli kurganlar “Esik Kurganı” ve “Pazırık Kurganı”dır. Uygurlardan itibaren mimari gelişmiştir. Evler, saraylar, manastırlar ve tapınaklar yapmışlardır. Balbal adı verilen mezar taşları o dönem sanatı hakkında bilgi vermektedir. Koç başlı mezar taşları da görülür. Uygurlar’da Budizm’in etkisi ile resim sanatı da gelişmiştir. Osmanlı’da da meşhur olan minyatürler ilk olarak bu dönemde yapıldı.

B-) Türk-İslam Devletleri’nde Sanat Türk-İslam sanatının temeli Karahanlılar döneminde atılmıştır. Her Türk Devleti sanata bir şeyler katmış, Osmanlı zamanında zirveye ulaşmıştır. Cami, medrese, kervansaray, hanlar, köprüler, çeşmeler en önemli sanat eserleri olmuştur. Türklerin cami sanatına en önemli katkısı kubbe ve minare olmuştur. Önemli kişilerin defnedildiği türbeler ve kümbetlere de Türk-İslam estetiği yansıtılmıştır.

Kervansaraylar ilk olarak Karahanlılar döneminde yapılmıştır Kervansaraylar ilk olarak Karahanlılar döneminde yapılmıştır. Karahanlılar bu yapılara “Ribat” adını vermiştir. Saray mimarisi Gaznelilerde daha çok gelişmiştir. Selçuklulardan günümüze sağlam bir saray kalmamıştır. Süsleme sanatında çinicilik, taş oymacılığı, ahşap oymacılığı gelişmiştir. Halı ve kilimcilik dünyaca meşhurdur. İslamiyetin etkisi ile Hat ve tezhip(süsleme) sanatları da gelişmiştir.

Türk-İslam devletlerinde resim ve heykelcilik gelişme göstermemiştir. U Y A R I !!! Türk-İslam devletlerinde resim ve heykelcilik gelişme göstermemiştir.

C-) Osmanlı Sanatı Osmanlı Devleti eski Türk-İslam sanat anlayışı ile İran ve Bizans sanat anlayışını kaynaştırarak kendine has bir anlayış geliştirdi. Cami yapımında zirveye ulaştılar. Mimar Sinan Osmanlı tarihinin en büyük mimarıdır. En önemli eserleri: Şehzade Camii(Çıraklık eseri) Süleymaniye Camii(Kalfalık eseri) Selimiye Camii(Ustalık eseri)

Toplumun kullandığı yapılara daha çok değer veren Osmanlılar saray yapımında çok gelişmemiştir. Fatih döneminde yapılan Topkapı Sarayı 400 yıl kullanılmıştır. Daha sonra Avrupa tarzında olan Dolmabahçe, Yıldız, Beylerbeyi Sarayları yapılmıştır. Osmanlı evleri genellikle 2 katlı bir bina ve avludan oluşurdu. Türbe şeklinde anıt mezarlar yapmışlardır. Osmanlı’da ticareti geliştirmek için kervansaraylar ve bedestenler(kapalı çarşı) yapmışlardır.

Olayların resmedildiği minyatürler yapılmıştır Olayların resmedildiği minyatürler yapılmıştır. En önemli minyatür sanatçısı Matrakçı Nasuh’tur. Cami süslemelerinde hat ve çinicilik kullanılmıştır.

D-) Cumhuriyet Dönemi’nde Sanat Bu dönemde sanata ve sanatçıya çok önem verilmiştir. Avrupa başkentlerine müzik, resim, heykel ve edebiyat öğrenimi için öğrenciler gönderildi. Sanatçı yetiştirmek için Güzel Sanatlar akademisi kuruldu. Anıtkabir, Ankara Palas, TBMM binası bu dönemin en önemli sanat eserleridir. Mimar Kemalettin dönemim önemli mimarlarındandır.

Sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim Burak ÜNSAL Tarih Öğretmeni