Söz Medeniyeti Idris Yavuzyigit /idrisyavuzyigit.

... konulu sunumlar: "Söz Medeniyeti Idris Yavuzyigit /idrisyavuzyigit."— Sunum transkripti:

1 Söz Medeniyeti Idris Yavuzyigit /idrisyavuzyigit

2 "Dilin Önemi" Kelam, Allah’ın sıfatlarından biri ve kullarıyla iletişimi sağladığı vahyin de ifadesidir. Söz, süt kadar temiz, akarsu kadar berrak, anlaşılır, içten, tatlı ve kusurlardan uzak olmalıdır. İnsana düşen görev dilini muhafaza etmek ve vahyin ışığında kullanılmasını sağlamaktır. Zira dil çok hassas yaratılmış duyu organlarından birisi olmasının yanı sıra zikrin ifadesi, insanın tercümanı, kalbin meyvesi, cennetin anahtarıdır. Dolayısıyla kemiksiz yaratılmış bu organı amacı doğrultusunda kullanmak gerekir. Aksi insanı ve insanlığı felakete sürükler.

3 اَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِۙ ﴿٨﴾ وَلِسَاناً وَشَفَتَيْنِۙ ﴿٩﴾
"Dil Emanettir" اَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِۙ ﴿٨﴾ وَلِسَاناً وَشَفَتَيْنِۙ ﴿٩﴾ «Ona iki göz, bir dil, iki dudak vermedik mi?» (Beled 8-9)

4 "Dilin Önemi" İnsanı insan yapan, insanı değerli kılan ve diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerin başında Dil yani konuşma yeteneği gelmektedir. Yüce Allah her varlığın anlaşacağı bir fonetik biçimi var etmiş ve o şekilde iletişim sağlamaları gerçekleşmiştir. İnsanı diğer varlıklardan ayıran özelliklerden birinin lisan olduğunu Hz. Adem (a.s.)’a eşyaların isimlerini öğretmek suretiyle bildirmiştir. Nice dostlukları bitiren, gönülleri fethedip nice düşmanları barıştıran, gücünü gönülden alan bir emanettir dil. Allah bir adama her şeyin tatlısını, yalnız dilin acısını verdi mi insan ne yapsa kâr etmez.

5 Dil, can kapısının perdesidir.
"Mevlana" “İnsanoğlu dilinin altında gizlidir. Dil, can kapısının perdesidir. Yel esip perde kalktı mı evin içindekiler görünüverir. O zaman bak evde inci mi var, buğday mı?”

6 "DİLİN GÖREVLERİ" Allah’ı tespih etmek, Kuran okumak, Nasihat etmek,
İnsanlara iyiliği emredip kötülüklerden sakındırmak, Boş sözlere alet olmamak, İlim talep etmek, İnsanlarla iletişim sağlamak, Yiyecekleri öğütmek, Düzgün konuşmaktır.

7 "DİLİN GÖREVİ"  إِذَا اَصْبَحَ اِبْنُ أٰدَمَ فَإِنَّ الْاَعْضَاءَ كُلَّهَا تُكَفِّرُ اللِّسَانَ فَتَقُولُ اَتَّقِ اللّٰهَ فِينَا فَاِنَّمَا نَحْنُ بِكَ إِنِ اسْتَقَمْتَ اِسْتَقَمْنَا وَإِنْ اِعْوَجَجْتَ اِعْوَجَجْنَا “Âdemoğlu sabaha çıktığı zaman bütün organları dile baş eğerler ve kendi dilleri ile şöyle derler: Ey dil! Bizim hakkımızda Allah’tan kork. Biz sana uyarız. Eğer sen doğru olursan biz de dürüst oluruz. Eğer eğilirsen bizde eğiliriz.” (Tirmizi, Zühd, 60)

8 "DİLİN GÖREVİ" Sahabeden Süfyân b. Abdullah (r.a.) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resulü dedim, uyacağım bir amel tavsiye et bana!" Şu cevabı verdi: "Rabbim Allah'tır de, sonra doğru ol!" "Ey Allah'ın Resulü" dedim tekrar. “Benim hakkımda en çok korkup endişe ettiğin şey nedir? Ya Rasulellah!” Efendimiz mübarek dilini tutarak “işte bundan” cevabını vermiştir. (Tirmizî, Zühd 61)

9 "DİLİN GÖREVİ" Ebu Said El-Hudri (RA)’den rivayet edildiğine göre adamın biri bir gün Peygamberimiz (SAV)’e gelerek: “Ya Rasülallah (SAV), bana bir öğüt ver.” dedi. Peygamberimiz (SAV) de adama şöyle buyurdu: “Mutlaka takva sahibi olmalısın. Çünkü takva tüm iyilikleri içerir. Mutlaka cihat etmeli savaşmalısın. Çünkü cihat Müslümanların ruhbanlığıdır. Bir de Allah’ı zikretmeli ve Kur’an okumalısın. Çünkü bu ikisi senin için yeryüzünde nur ve gökyüzünde adının iyi anılmasına vesiledir. Dilini tutmalı, ona sadece hayırlı söz söyletmelisin. Çünkü ancak böylece şeytanı yenebilirsin.”

10 sözün en güzelini söylesinler. Sonra şeytan aralarını bozar.
"DİLİN GÖREVİ" وَقُلْ لِعِبَاد۪ي يَقُولُوا الَّت۪ي هِيَ اَحْسَنُۜ اِنَّ الشَّيْطَانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْۜ اِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْاِنْسَانِ عَدُواًّ مُب۪يناً ﴿٥٣﴾ “Kullarıma söyle, sözün en güzelini söylesinler. Sonra şeytan aralarını bozar. Çünkü şeytan, insanın apaçık düşmanıdır.” (İsra 17/53)

11 "Ağızdan Çıkan Her Söz Biliniyor"
قَالَ رَبِّي يَعْلَمُ الْقَوْلَ فِي السَّمَاء وَالأَرْضِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ “(Peygamber) dedi ki: Rabbim, yerde ve gökte (söylenmiş) her sözü bilir. O, hakkıyla işiten ve bilendir.” (Enbiya 4)

12 مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
"Ağızdan Çıkan Her Söz Kaydediliyor" اِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَم۪ينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَع۪يدٌ ﴿١٧﴾ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ “Sağında solunda oturmuş iki alıcı (yaptığını) alıp kaydederken biz ona şah damarından daha yakınız. İnsan, (iyi veya kötü) her hangi bir söz söylemez ki, yanında (yaptıklarını) gözetleyen (ve tespit eden) hazır bir melek bulunmasın” (Kaf,50/18)

13 "Dil, Kalp, İman Birlikteliği"
لَايَسْتَقِيمُ إِيمَانُ عَبْدٍ حَتَّى يَسْتَقِيمَ قَلْبُهُ وَلَا يَسْتَقِيمُ قَلْبُهُ حَتَّى يَسْتَقِمَ لِسَانُهُ "Kulun kalbi doğru olmadıkça imanı doğru olmaz, dili doğru olmadıkça kalbi doğru olmaz…" (Ahmed, III, 198)

14 "Dilini Tutanlar İçin Cennet Var"
Sehl b. Sa’d es-Saidi (r.a.) Rasullah Efendimizin (s.a.v.) şöyle buyurduğunu riayet etmiştir: مَنْ يَضْمَنْ لِى مَابَيْنَ لَحْيَيْهِ وَمَابَيْنَ رِجْلَيْهِ اَضْمَنْ لَهُ الْجَنَّةَ “Kim dili ile iffeti konusunda bana garanti verirse, ben de ona cennet hakkında garanti veririm.” (Buhari, Rikak, 23)

15 "Konuşmadan Önce İyice Düşün"
Dilden kalbe yol vardır Dil keskin kılıç gibidir. Kötü söz kurşun gibidir. Kan akıtmadan öldürdüğü gibi sahibini de yakar. Yayından çıkan ok gibidir. Artık geriye dönüşü mümkün değildir. İnsanın kalbi bir sandıktır. Dudaklar onun kilididir. Dil anahtarıdır. İnsana gereken bu kilidi iyi kullanmaktır.

16 "Konuşmadan Önce İyice Düşün"
Hadis-i Kutside zikredilir ki: “Ey Ademoğlu! Sana haram kıldığım bir hususta dilin seninle çekişirse, sana iki kapak olarak dudak verdim, onlarla dilini kapat.”

17 "Konuşmadan Önce İyice Düşün"
Akıllı, sözünü kalbinin arkasından alan kişidir. Konuşmak istediği zaman onu kalbine sorar ve bakar. Eğer menfaatine ise söyler, zararına ise tutar, söylemez. Ahmağın sözü, dilinin kenarında, aklı kucağındadır, kalktığı zaman düşer.

18 اَلْبَلَاءُ مُقَيَّدٌ بَالْقَوْلِ
"Bazı belalar bize dilimizle gelir" Ahlarımız, beddualarımız, hedef gözetmeyen sözlerimiz… اَلْبَلَاءُ مُقَيَّدٌ بَالْقَوْلِ “Bela söze bağlıdır” (Cami-u Sağir, 1/110)

19 "Sözün Özü" Söz ola kese savaşı, Söz ola kestire başı,
Söz ola ağulu aşı, Bal ile yağ ede bir söz.

20 طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ . فَأَوْلَى لَهُمْ
"Sözün Özü: Kavl-i Ma’rûf" Gönül alıcı ve nazik söz; güzel öğüt, tavsiye ve tatlı söz; gönüllerin kendisinde huzur bulup sevdiği her söz ve davranış ma’rûf, iyi, güzel; güzelliği aklen ve dinen bilinen ve herkesin kavrayacağı ölçüde açık olan her türlü sözü ifade eder. طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ . فَأَوْلَى لَهُمْ “… Onlara düşen Allah’ın çağrısına uymak ve O’nun rızasını kazanabilecek bir söz söylemekti” (Muhammed 20-21; Bakınız Bakara, 2/235; Nisa, 4/5, 8; Ahzab, 33/32; Bakara, 2/263)

21 "Sözün Özü: Kavl-i Sedîd"
Gerçeği ortaya koyan, insanı hakka ve doğruya götüren, yalanı ve haksızlığı bulunmayan, yerinde söylenmiş isabetli, sağlam ve doğru sözdür. يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَد۪يداًۙ ﴿٧٠﴾ “Ey inananlar! Allah’tan sakının ve (her zaman) hak ve doğru söz söyleyin” (Ahzab 70; bakınız Nisa, 4/9)

22 "Sözün Özü: Kavl-i Meysûr "
Olumsuz cevap verme, reddetme durumunda kalındığında bunu en iyi şekilde, kibar ve tatlı söz ile yapma وَاِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَٓاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَيْسُوراً ﴿٢٨﴾ “Eğer Rabbinden umduğun bir rahmeti istemek için onlardan yüz çevirecek olursan, o zaman onlara yumuşak bir söz söyle.”(İsra 28)

23 "Sözün Özü: Kav-i Belîğ " Kalplerin derinliklerine nüfuz eden, vicdanlarını harekete geçiren etkili söz. Nifak ehli insanlara karşı, kalbi islama ısındırılacak olanlara karşı söylenen söz. اُو۬لٰٓئِكَ الَّذ۪ينَ يَعْلَمُ اللّٰهُ مَا ف۪ي قُلُوبِهِمْ فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ وَعِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ ف۪ٓي اَنْفُسِهِمْ قَوْلاً بَل۪يغاً ﴿٦٣﴾ “Onlar, Allah’ın kalplerindekini bildiği kimselerdir. Öyleyse onlara aldırma. Onlara öğüt ver ve onlara, kendileri hakkında etkili ve güzel söz söyle”. (Nisa 63)

24 فَقُولَا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ اَوْ يَخْشٰى ﴿٤٤﴾
"Sözün Özü: Kavl-i Leyyin (Diplomasi Dili)" Sataşmadan, kırıcı olmadan, yumuşak bir üslupla ama muhataplarına vermesi gereken mesajları da aslını bozmadan olduğu gibi vermek. فَقُولَا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ اَوْ يَخْشٰى ﴿٤٤﴾ “Ona yumuşak söz söyleyin. Belki öğüt alır yahut korkar.” (Taha 44) Güler yüzlü insanlar İçeriye girdiklerinde güneş gibi yüzlerinden ışıltı eksik olmaz ve girdikleri yeri aydınlatırlar. Tatlı dil ve güler yüzle gönüller fethedilir.

25 "Sözün Özü: Kavl-i Kerim "
Saygı ve sevgi dolu kelimeler sarf ederek sosyal hayatta konuşma. وَقَضٰى رَبُّكَ اَلَّا تَعْبُدُٓوا اِلَّٓا اِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَاناًۜ اِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ اَحَدُهُمَٓا اَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَٓا اُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً كَر۪يماً ﴿٢٣﴾ “Rabbin, kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, anaya babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara “öf!” bile deme; onları azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle.”( İsra 23)

26 "Sözün Özü: Kavl-i Sabit "
Kelime-i Tevhid ve Şehadet gibi sapasağlam ve dosdoğru biz söz. يُثَبِّتُ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا وَفِي الْاٰخِرَةِۚ وَيُضِلُّ اللّٰهُ الظَّالِم۪ينَ وَيَفْعَلُ اللّٰهُ مَا يَشَٓاءُ۟ ﴿٢٧﴾ “Allah sağlam söze iman edenleri hem dünya hayatında hem de âhirette sağlam tutar; Allah zalimleri de şaşırtır ve Allah dilediğini yapar.” (İbrâhîm 27)

27 "Sözün Özü: Güzel Söz Söylemek"
لَا تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا وَلَا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا أَوَلَا أَدُلُّكُمْ عَلَى شَيْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ أَفْشُوا السَّلَامَ بَيْنَكُمْ "Allah'a yemin ederim ki; sizler iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de gerçek iman etmiş olamazsınız. Yaptığınızda birbirinizi seveceğiniz bir şey öğreteyim mi? Aranızda selamı yayınız." (Müslim, İman, 81)

28 "Sözün Özü Hz. Peygamber’dedir (s.a.)"
"Kalbinde kasvet, bedeninde bir zayıflık, rızkında darlık görürsen bil ki; üstüne düşmeyen, dünya ve ahiretine yaramayan söz etmişsindir." "Sana takvayı tavsiye ederim; ya hayır söyle, ya da sus" "Kusurlarını sayarak sana hakaret edene, sen de onun ayıplarını meydana döküp hakaret etme. Böyle yaparsan o günaha girer, sen sevap kazanırsın" "Diline sahip olana, ev halkına geniş davranana ve günahlarından dolayı ağlayana ne mutlu."

29 İnsanın Nefsine Düşkünlüğü Dünya Hırsı Ve Dünyanın Cazibesi
"DİL KONUSUNDA İNSANI ZAAFA UĞRATAN AMİLLER" İnanç Zayıflığı İnsanın Nefsine Düşkünlüğü Dünya Hırsı Ve Dünyanın Cazibesi Günahların Cazibesi Ve İnsan Günah İşleyebilecek Özellikte Yaratılmış Olması Ehliyetsiz Kimselere Yetki Verilmesi Kötülüğün Yayılmasını Arzulayanlar Basın Yayın Organları Ve Sosyal Medya İnsanın Şeytanın Düşmanlığına Maruz Bırakılmış Olması

30 "Diliyle İncitenler" فَاِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِاَلْسِنَةٍ حِدَادٍ اَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِۜ اُو۬لٰٓئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَاَحْبَطَ اللّٰهُ اَعْمَالَهُمْۜ وَكَانَ ذٰلِكَ عَلَى اللّٰهِ يَس۪يراً ﴿١٩﴾ «… tehlike geçince de hayra karşı nekeslik içinde size sivri dillerini uzatırlar. Bunlar gerçekte iman etmemişlerdir, Allah da onların yaptıklarını geçersiz saymıştır. Bunu yapmak Allah için çok kolaydır.» (Ahzâb : 18-19)

31 "Dilin Afetleri" Yalan Yalan Şahitlik
Yalan Yere Yemin Ve Yalanla Mal Satmak İftira Gıybet, Dedikodu, Nemmamlık (Koğuculuk, Söz Taşıma), Arkadan Çekiştirme Küfür, Kötü Ve Çirkin Sözler, Hakaret Boş Sözler, Zan

32 "Dilin Afetleri" Kur’an’da söz için olumsuz bazı sıfatların da kullanıldığı görülmektedir. Buna göre; Kötü, çirkin söz anlamına gelen kavl-i su’ (Nisa, 4/148.), Asılsız, düzmece, akla sığmayan söz anlamına gelen kavl-i münker (Mücadele, 58/2.), Yalan, asılsız söz demek olan kavl-i zûr (Hac, 22/30.), Eğri söz anlamına gelen kavl-i lahn (Muhammed, 47/30.) ve Akıl çeldirici, yaldızlı, süslü söz demek olan kavl-i zuhruf (En’am, 6/112.) Kur’an’a göre uzak durulması gereken sözler ve konuşma tarzlarıdır.

33 "Has Kullar" وَعِبَادُ الرَّحْمٰنِ الَّذ۪ينَ يَمْشُونَ عَلَى الْاَرْضِ هَوْناً وَاِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً "Rahmânın has kulları yeryüzünde vakarla yürüyen, cahiller onlara laf attığı zaman, "selâm" deyip geçen kullardır." (Furkân; 63) وَالَّذ۪ينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَۙ وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً "Yine anılan o iyi kullar, asılsız şeylere şahitlik etmezler; boş ve mânasız davranışlarla karşılaştıklarında onurluca çekip giderler." (Furkân; 72)

34 وَالَّذ۪ينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَۙ
"Has Kullar" وَالَّذ۪ينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَۙ "Anlamsız, yararsız şeylerden, boş sözlerden uzak dururlar;" (Mü'minûn; 3)

35 "Boş Sözler" وَاِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ اَعْرَضُوا عَنْهُ وَقَالُوا لَـنَٓا اَعْمَالُنَا وَلَكُمْ اَعْمَالُكُمْۘ سَلَامٌ عَلَيْكُمْۘ لَا نَبْتَغِي الْجَاهِل۪ينَ ﴿٥٥﴾ "Onlar, boş söz işittikleri zaman ondan yüz çevirirler ve "Bizim yaptıklarımız bize, sizin yaptıklarınız da size; esen kalın; bizim cahillerle işimiz yok" derler. (Kasas 55)

36 "‏ مِنْ حُسْنِ إِسْلاَمِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لاَ يَعْنِيهِ ‏"‏
«Boş Sözler" Allah’ın Resûlü şöyle buyurur: "‏ مِنْ حُسْنِ إِسْلاَمِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لاَ يَعْنِيهِ ‏"‏ “Kişinin kendisini ilgilendirmeyen mâlâyânileri terk etmesi onun imanındandır.” (Muvatta, Güzel Ahlak, 47/1638)

37 «Boş Sözler" Ebu Hureyre (r.a.) rivâyet etmiştir ki, Allah’ın Resûlü şöyle buyurur: "‏ وَمَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ ‏" “…Allah’a ve âhiret gününe inanan kişi ya hayır söylesin yahut da sussun.” (Buhâri, K. Edep /79)

38 «Boş Sözler" 1-) Susmak. Çünkü ibadetin başıdır. 2-) Alçak gönüllülük
Enes b. Malik (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (SAV) şöyle buyurmuştur: “Şu dört şey sadece müminin özelliklerindendir:      1-) Susmak. Çünkü ibadetin başıdır.      2-)  Alçak gönüllülük      3-)  Allah’ı zikretmek      4-)  Az kötülük işlemek”

39 «Boş Sözler" Hz. Ömer (r.a.): “Çok konuşan çok hata eder,
çok hata eden çok çok günâh işler günâhı çok olan ise cehenneme gider”

40 «Boş Sözler" Ebu Hüreyre (RA)’dan rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (SAV) şöyle buyurmuştur: “Boş konuşmaktan sakınmak, insanın iyi bir Müslüman olduğunu gösterir.”

41 إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ
«Boş Sözler" Bazı kimseleri zaman zaman duyarız, şöyle derler: “Sen benim söz ve davranışlarıma bakma, benim kalbim doğrudur, içimde fenalık yoktur.” Bu sözler, yukarıda mealini sunduğumuz hadise göre bir değer taşımaz. Esasen bir kapta ne varsa o kabın ağzından o dökülür. Bir kapta bal şerbeti olduğu halde, ondan sirke dökülmesi nasıl mümkün değilse, iyi duygu ve düşüncelere sahip olan kimsenin diline ve organlarına yansıyacak olan da iyi söz ve davranışlardır. إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ “Allah aşırı giden, yalancı olan kimseyi doğru yola iletmez.” (Mü’min 40/28)

42 "Güzel Sözle Davet" اُدْعُ اِلٰى سَب۪يلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّت۪ي هِيَ اَحْسَنُۜ اِنَّ رَبَّكَ هُوَ اَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَب۪يلِه۪ وَهُوَ اَعْلَمُ بِالْمُهْتَد۪ينَ ﴿١٢٥﴾ “Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et; onlarla en güzel yöntemle tartış. Kuşkusuz senin rabbin, yolundan sapanların kim olduğunu en iyi bilendir; O, doğru yolda bulunanları da çok iyi bilir.” (Nahl 125)

43 Dilini Tutmalısın" Hz Ömer (RA)’dan rivayet edildiğine göre Peygamberimiz (SAV) şöyle buyuruyor: “…Kim dilini tutarsa Allah’ta onun kusurlarını örter. Kim öfkesini yenerse Allah onu azabından korur. Kim Allah’tan özür dilerse Allah tarafından mazereti kabul edilir.”

44 Dilini Tutmalısın" “Dilinizi daima iyi kullanın.
Hz Ali (r.a):  “Dilinizi daima iyi kullanın. O sizi mutluluğa götürebileceği gibi felaketlere de sürükleyebilir.” Kılıçların açtığı yaralar iyileşir amma dilin açtığı yara iyileşmez.  

45 "Dili Korumak İçin Çözüm Yolları"
Şüphelerden Arınmış Sağlam Bir İnanç İbadetlerde Devamlılık Sürekli Allah’ı Zikretmek Kur’an Okuyup Hz. Peygamberin Hayatını Tefekkür Etmek Günaha Sevk eden Ortamları Terk Etmek Veya Düzeltmek Allah’ı Hatırlatacak Ortamlarda Bulunmak İyi Ve Salih İnsanlarla Beraber Olmaya Gayret Sarfetmek Sohbet Ve İlim Meclislerine Devam Etmek Eğitim Algımızı Değiştirip Geliştirmek

46 "Söz Sorumluluk Gerektirir"
يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ اَلْسِنَتُهُمْ وَاَيْد۪يهِمْ وَاَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ "O ceza gününde dilleri, elleri ve ayakları, yapıp ettikleri hususlarda aleyhlerine tanıklık edecektir." (Nûr; 24)

47 "Söz Sorumluluk Gerektirir"
يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٢﴾ كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللّٰهِ اَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٣﴾ «Ey iman edenler! Niçin yapmayacağınız şeyleri söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyleri söylemeniz Allah katında çok çirkin bir davranıştır.» (Saf 2-3)

48 "Söz Sorumluluk Gerektirir"
Hz İsa (AS)’a atfedilen bir sözde Şöyle dediği rivayet edilir: “Allah’ı zikretmenin dışında kalan her söz boş, düşünmekle geçirilmeyen her suskunluk gaflet ve ibret gayesi taşımayan her bakış oyalanmadır. Sözü zikir, susuşu düşünmek ve bakışı ibret olabilenlere ne mutlu.”

49 "Söz Sorumluluk Gerektirir"
Hasan-ı Basri’nin anlattığına göre eskiler şöyle derdi: “Düşünceli insanın dili kalbinin arkasındadır. Düşünceli insan bir söz söylemek isteyince önce kalbine başvurur. Eğer söyleyeceği söz lehine ise söyler, eğer aleyhine ise susar. Fakat cahilin kalbi dilinin arkasında olduğu için ağzına geleni hemen söyleyiverir.”

50 "Güzel Söz" الَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّٰهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ اَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَٓاءِۙ ﴿٢٤﴾ تُؤْت۪ٓي اُكُلَهَا كُلَّ ح۪ينٍ بِاِذْنِ رَبِّهَاۜ وَيَضْرِبُ اللّٰهُ الْاَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ﴿٢٥﴾ وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَب۪يثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَب۪يثَةٍۨ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْاَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ ﴿٢٦﴾ يُثَبِّتُ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيٰوةِ الدُّنْيَا وَفِي الْاٰخِرَةِۚ وَيُضِلُّ اللّٰهُ الظَّالِم۪ينَ وَيَفْعَلُ اللّٰهُ مَا يَشَٓاءُ۟ ﴿٢٧﴾ “Görmedin mi Allah güzel bir söze nasıl misal getirdi? (Güzel bir söz), kökü sağlam, dalları göğe yükselen bir ağaç gibidir. Bu ağaç Rabbinin izniyle her zaman meyvesini verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir. Kötü bir sözün durumu da; yerden koparılmış, ayakta durma imkanı olmayan kötü bir ağacın durumu gibidir.” (İbrahim, 14/24-27.)

51 "Güzel Söz Allah’a Ulaşır"
مَنْ كَانَ يُر۪يدُ الْعِزَّةَ فَلِلّٰهِ الْعِزَّةُ جَم۪يعاًۜ اِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِـحُ يَرْفَعُهُۜ وَالَّذ۪ينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّـَٔاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَد۪يدٌۜ وَمَكْرُ اُو۬لٰٓئِكَ هُوَ يَبُورُ ﴿١٠﴾ Kim izzet isterse bilmeli ki izzet tamamıyla Allah’a aittir. Güzel sözler O’na yükselir; rızâsına uygun iş ve davranışları da O yüceltir. Sinsi sinsi kötülük tasarlayanlar için çetin bir azap vardır ve onların tuzakları altüst olur. (Fâtır 10)

52 اَلْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ النَّاسُ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ
"Hakiki Müslüman" اَلْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ النَّاسُ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ “Müslüman, insanların elinden ve dilinden emin olduğu kimsedir.” (Tirmizî, Îmân, 12)

53 "Örnek Güven Peygamberi"
Kabe’nin tamirinde Kureyşliler "Hacer-i Esved"i yerine koyma sırası gelince anlaşamadılar. Kureyş'in bütün kolları, bu şerefin kendilerine âit olmasını istiyordu. Anlaşmazlık dört gün sürdü, kan dökülmek üzereydi ki, Harem kapısından ilk girecek zâtın hakem yapılarak, onun vereceği karara uyulmasını" teklif edildi. Bu teklifin kabul edilmesiyle Haremin kapısından girecek olan beklenmeye başlandı. Kapıdan Hz. Muhammed (s.a.s) girince buna o kadar sevindiler ki, “el-Emîn, el-Emîn,” geldi, O’nun vereceği karara razıyız dediler. Hz. Muhammed (s.a.s.), üzerine Hacer-i Esved-i koyduğu yaygının uçlarını Kureyşin ulularına tutturdu; hep berâber, konulacağı yere kadar taşıdılar. Hz. Peygamber (s.a.s.)'de taşı alıp yerine yerleştirdi. Anlaşmazlığın bu şekilde çözümlenmesi herkesi memnûn etti. Böylece büyük bir felâket önlenmiş oldu.

54 "Doğru Sözlü Olmak" إِنَّ الصَّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ ، وَإِنَّ الرَّجُلَ ليصْدُقُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقاً ، وإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الفجُورِ وَإِنَّ الفجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّاباً “Şüphesiz ki sözde ve işde doğruluk hayra ve üstün iyiliğe yöneltir. İyilik de cennete iletir. Kişi doğru söyleye söyleye Allah katında sıddîk (doğrucu) diye kaydedilir. Yalancılık, yoldan çıkmaya (fücûr) sürükler. Fücûr da cehenneme götürür. Kişi yalancılığı meslek edinince Allah katında çok yalancı (kezzâb) diye yazılır.” (Buhâri, Edeb 69)

55 مَنْ صَمَتَ نَجَا "Doğru Sözlü Olmak"
“Kim susarsa kurtulur.” (İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/376)

56 "Cehennemden Koruyacak Söz"
"‏ مَا مِنْكُمْ أَحَدٌ إِلاَّ سَيُكَلِّمُهُ رَبُّهُ، لَيْسَ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ تَرْجُمَانٌ، فَيَنْظُرُ أَيْمَنَ مِنْهُ فَلاَ يَرَى إِلاَّ مَا قَدَّمَ مِنْ عَمَلِهِ، وَيَنْظُرُ أَشْأَمَ مِنْهُ فَلاَ يَرَى إِلاَّ مَا قَدَّمَ، وَيَنْظُرُ بَيْنَ يَدَيْهِ فَلاَ يَرَى إِلاَّ النَّارَ تِلْقَاءَ وَجْهِهِ، فَاتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ ‏ “Allah, sizin her biriniz ile tercümansız konuşacaktır. Kişi sağ tarafına bakacak, âhirete gönderdiklerinden başka bir şey göremeyecektir. Soluna bakacak, âhirete gönderdiklerinden başka bir şey göremeyecektir. Önüne bakacak, karşısında cehennemden başka bir şey göremeyecektir. O halde artık bir hurmanın yarısı ile de olsa, kendinizi cehennem ateşinden koruyun. Bunu da bulamayan, güzel bir söz ile kendisini korusun.” (Buhârî, Tevhid, 137)

57 "Dili Korumak İçin Çözüm Yolları"
Toplumun en önemli kültür aracıdır. Dil, Allah’ın insanlara verdiği en önemli organlardan ve en büyük emanetlerden biridir. Bu emaneti iyi değerlendirmek gerekir. Aksi bizler için bir felaket olur. Dilin bozukluğu kalbin bozulmasına, kalbin bozulması ise imanın zayıflamasına sebep olur. Dilin afetlerinden sakınmak gerekir. Zira dile ait afetler insanlar arasındaki sevgi ve saygıyı yok edip insanları ve insanlığı itibarsızlaştırır. Dilin afetlerinin Süreklilik arz etmesi durumunda insanın iradesi zayıflar ve kötülükleri, işlediği dil kusurlarını meşru görmeye başlar ve Allah muhafaza imanının gitmesine sebep olabilir.

58 Dilimden olur bana her ne olursa Gönlüm rahat olur dilim durursa
Mehmet Akif şöyle der: Dilimden olur bana her ne olursa Gönlüm rahat olur dilim durursa

59 “Dilim, seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim”
"Dili Korumak İçin Çözüm Yolları" “Dilim, seni dilim dilim dileyim, başıma geleni senden bileyim” Göz iki, kulak iki, ağız tek,  Çok görüp, çok dinleyip, Az söylemek gerek  

60 "Dili Korumak İçin Çözüm Yolları"
Yerinde söz söylemesini bilen, özür dilemek zorunda kalmaz. (Fatih Sultan Mehmed)  Bir söz söylerken hem kendi, hem de karşınızdakinin ahiretini düşünerek konuşun.  Söz insanın terazisidir. Fazlası ziyan, azı vakardır Susmak aklın süsü ve cehaletin örtüsüdür.  Sükut, âlimin ziyneti, cahilin ayıbına perdedir.  Dil söylerse gönül susar, gönül susunca, dil zehir kusar.

61 "Dili Ballı Olmalı İnsanın"
Bazı insanlar için "ağzından bal akıyor" derler. Güler bir yüz, tatlı bir dille tamamlandığı zaman, insana bütün kapılar açılır. "Gönüllerin anahtarı yumuşak huy ve yumuşak kelimelerdir« Güzel söz, sahibini Allah (c.c.) rızasına kavuşturan, nimet içinde bırakan, fazilet ve iyilik nev'inden bir haslettir.

62 "Dilimiz Hayrın anahtarı, şerrin kilidi olmalıdır."
İncinmiş nice gönüller kalpten gelip dudaklarımız arasından dökülen küçücük sözlerle ferahlayacaktır. Nice çözüm bekleyen Sorunlar/durumlar bizim birkaç sözümüzle çözüme erişecektir. Nice insanlar birkaç sözümüzle ferahlayacak, huzur bulacaktır. Nice insanlar bizim sözümüzü fetva olarak alıp tamir olacaklar. Nice hasta gönüller bir duamızla felah bulacak Nice küsler lisanımızla sulh ve selamete kavuşacaktır. Nice canlar bir selamımızla yüreğinde iman edenlerin güvenini tazeleyeceklerdir.

63 "Kaynaklar" Not: Bu Vaaz İdris YAVUZYİĞİT Tarafından Tarihinde “Diyanet Vakfı Kur’anı Kerim Meali”; “Riyazüs Slihin” (8 Cilt); “Hasenat 4/5 Kur’a Araştırma Programı”; “Gıybet, Nemime, İftira Ve Yalan” (Hasan TAŞALTIN, DİB, Kürsüden Öğütler); “Kötü Huylar” (Lütfü ŞENTÜRK, DİB, Örnek Vaazlar II); “Hadisi Şeriflere Göre Büyük Günahlar” (Ömer ÖZTOP, Tuğra Neş. Kaynaklarıyla Müminlere Vaazlar); “Nemime, Gıybet, Yalan Söylemek Haramdır” (Mehmet ALTUNKAYA, Şelale Yay. Müminlere Vaaz Ve İrşad); “Diline Sahip Olmak” (Ragıp GÜZEL, Irmak Yay. 52 Hafta 52 Sohbet); "Söz Söyleme Sanat Olarak Vaaz Mimar-ı Âdem Olarak Vaiz" (Dr. Ülfet Görgülü) İsimli Eserlerden İstifade Edilmek Suretiyle Hazırlanmıştır.