Toplam Kalite Yönetimi

... konulu sunumlar: "Toplam Kalite Yönetimi"— Sunum transkripti:

1 Toplam Kalite Yönetimi
Standart ve Standardizasyon Yrd. Doç. Dr. Elif Dülger Kahraman

2 TÜRKİYE'NİN BUGÜNKÜ MANADA İLK STANDARDI (KANUNNAME-İ İHTİSAB-I BURSA)
BURSA BELEDİYE KANUNU Padişah emri: Bursa’da olan meslek erbabı ve bilirkişileri toplayıp, her meslekte alınan, satılan ve işlenen çeşitli kumaşların, giyeceklerin ve diğer şeylerin tümüne konulmuş narhların zaman içerisinde her bir cinsin fiyat değişiminin teker teker yazıldığı ayrıntılı bir defter hazırlayın. Ben tahta çıktıktan sonra narh ne şekilde uygulanmıştır? O zamandan beri aynı şekilde mi uygulanmıştır, yoksa değiştirilmiş midir? Değiştirilmişse sebebi nedir? Şimdiki uygulama nasıldır? Etraflıca incelenerek şüpheli ve bilinmeyen bir tarafı bırakılmasın. Acele olarak detaylı bir şekilde yazıp gönderiniz. Gönderdiğiniz bu defter kanunname olup gerektiği anda ona müracaat edileceğinden kesinlikle narhın eksik bir çeşidi kalmasın. Yukarıdaki padişah emrine uygun olarak meslek sahipleri ve bilirkişiler çağrılarak: “Satılan her nesnenin eskiden uygulanan narh miktarı nedir? Şu anda eski narh uygulanmakta mıdır, yoksa değiştirilmiş midir? Mevcut uygulamanın sebebi nedir ve ne zamandan beri uygulanmaktadır?” diye araştırıldığı zaman hiçbir meslekte eski narhın korunmadığı, bütün narh usulünün beş-altı yıl önce tamamen değiştirildiği ve o zamandan beri narhın uygulanmadığı görülmüştür. Durum anlaşılınca öncelikle ekmekçilerin kontrolüne başlanıp durum tespiti yapılmış ve her ürün için standart fiyat belirlenmiştir. Bu standardın nasıl belirlendiği ve ilgili diğer detaylara ulaşmak için tıklayınız. Kaynak:

3 Çevremizdeki pek çok unsur standardın doğal örneklerini gözler önüne sermektedir. Canlı veya cansız bütün varlıklarda bunun örneklerini görmekteyiz. Bedenimizin temel çalışma prensibi standardizasyonun ilginç örneklerini sunar. İnsan vücudundaki hareket, sinir, solunum, dolaşım ve sindirim gibi temel sistemler belirli bir düzen ve bu düzeni sağlayan standartlar çerçevesinde çalışır. Bu standarttaki en ufak sapma vücudun diğer sistem ve organlarını etkilemekte ve yaşamın kalitesini bozmaktadır. Bu ve bunun gibi süreç ve sistemlerin standart olmaması durumunu düşünelim…

4 Standart ve Standardizasyon Kavramları
Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından yapılan tanımlara göre, Standart; üretimde, anlayışta, ölçme ve deneyde bir örnek sağlanması işlemine denir. Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Standart; standardizasyon çalışmaları sonucu ortaya çıkan belge ya da eserdir. Standart üretim ile öncelikli olarak can ve mal güvenliği hedeflenir. Standardizasyon işlemi sonucu belirlenen kurallara göre kalitenin alt sınırı tespit edilerek bu düzeyin altındaki kalitede mal ve hizmet üretimine izin verilmemektedir. Böylece can ve mal güvenliğini tehdit edebilecek kalitesiz üretim engellenmiş olmaktadır.

5 Standardizasyonun tanımındaki diğer bir kavram da kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemidir. Standardizasyon çalışmalarıyla kuralların konması ve uygulanması için bu kurallarla ilgili diğer kavramların da bilinmesi gereklidir. Standardizasyon kavramı; mal ve hizmet, ekonomi, tüketici, üretici, üretim, kalite ve verimlilik kavramlarıyla yakından ilgilidir. Standardizasyon kavramının önem ve yerinin iyi anlaşılması, ekonomik gelişmeye olumlu katkı yapacak, kaliteli üretimi arttıracak ve tüketicilerin güvenliğini sağlayıp türetici memnuniyetini arttıracaktır. Bir standardın oluşumunda gerçekleşmesi gereken koşullar şöyledir; Benzerleri ortaya konulacak bir nesne tipinin tanımlanarak, nesnel bir standardın oluşturulması için hangi belli niteliklerinin hangi kritik değerlere sahip olacağı kesinlikle belirlenmelidir. Aynı şekilde süreç standardının oluşturulması için de hangi belli aşamaların ne yolda gerçekleştirileceği saptanmalıdır. Bu kritik değer ve süreçlerde olabilecek sapmaların hangi sınırlar içinde kalmasının gerektiğine işaret edilmelidir. Sözü edilen koşulların gerçekleşip gerçekleşmediğini değerlendirmeye olanak tanıyacak standart yöntemler de tanımlanmalıdır.

6 Standardizasyonun Tarihi Gelişimi
İlk ölçü aletinin Mısır'da, eski adıyla Bega sistemiyle bulunan silindir bir taşın M.Ö yıllarında kullanıldığı, M.Ö yıllarında Babil Kralı Dungi'nin ağırlık ölçülerinin standartlarını tespit ettirerek asıllarını saklayıp kalibrasyon (ayar) çalışmalarına başladığı, Atina'da alış verişlerde kendi ölçü birimlerinin yanı sıra Pers ve Finike ölçülerinin kullanıldığı bilinmektedir. Buharlı makinenin keşfi ile birlikte Sanayi Devrimi'nin gerçekleşmesi, 19. yüzyılda Avrupa'nın ekonomik ve sosyal yapısını değiştirerek, seri üretime geçilmesini sağlamıştır. Bu bakımdan çağdaş standardizasyon hareketi Endüstri Devriminden sonra olmuştur. Çeşitli yönlerden birbirinden farklı özelliklere sahip olan ülkeler, standartlar sayesinde kolaylıkla ticaret yapabilmektedirler. Bu itibarla ekonomik seviyesi ne olursa olsun, hemen her ülke standardizasyonu benimsemiştir. Bu amaçla kurulmuş uluslararası standart teşkilatına, çoğu ülke üye olmuştur. Esasen tarihin her devresinde insanlar ilerleyebilmek ve anlaşabilmek için ortak kavramlara varmışlardır. Bu durum aynı dilin konuşulması anlamında ortak sembollerin benimsenmesini olduğu kadar, ilgili ürünün aynı nitelikleri taşımasını da kapsamaktadır. Kelimelerin anlamlarında gizli, anlaşabilmemizin temeli olan ortak noktalarımız ile standart kavramını ilişkilendirelim…

7 Dünya ticaretinin ilerlemesi, endüstriyel gelişimin kat ettiği mesafe ve ülkelerin uluslararası tarih boyunca birbirleriyle olan ilişkileri, 20. yüzyıldan itibaren standardizasyonun dünyaya yayılması ve uluslararası bir nitelik kazanmasına sebep olmuştur. Uluslararası standardizasyonun sağlanması gerektiğinin bilincine varan birçok ülke bu arada ulusal düzeydeki standardizasyon örgütlerini kurmuştur. Bu ulusal düzeydeki öncü çalışmalara örnek olarak 1901 yılında İngiltere'de kurulan Standartlar Birliği (bugünkü adıyla İngiliz Standartları Enstitüsü: BIS), 1918 de Amerika'da kurulan Amerikan Mühendislik Standartlar Komitesi (bugünkü adıyla Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü: ANSI) gibi örgütleri gösterebiliriz. Yine Almanya'da 1917 yılında kurulan Alman Standartları Birliği (DIN), 1922 yılında İsveç'te kurulan İsveç Standartları Komisyon (SIS), 1926 tarihli Fransız Standartları Birliği (ANFOR), Flollanda ve İsviçre'de 1919, Avusturya'da 1920, Japonya'da 1921, Rusya'da 1925'te kurulan Ulusal Standart Kurumları gibi kuruluşlar, ulusal çapta standardizasyon çalışmalarını yürütmek amacıyla oluşturulmuşlardır.

8 Ulusal anlamdaki standardizasyon çalışmaları, II
Ulusal anlamdaki standardizasyon çalışmaları, II. Dünya savaşından sonra daha da hızlanmıştır. Bunun en önemli nedeni, savaş sırasında müttefiklerin birbirlerinin ürettikleri parça ve malzemeleri kullanamamaları sonucunda, standartlaştırma konusuna eğilmeleridir. Ülkelerin teknolojik, sosyal, siyasal, ticari ve askeri konularda birbirleriyle gelişen ilişkilerinden dolayı mal ve hizmet akımının artması sonucu ortaya çıkan uyumsuzluklar, uluslararası standartlara olan gereksinimi bir kat daha artırmıştır. Gerek yurt içi gerekse daha belirsiz olan yurt dışı satışlarda standartlara uygunluk, satış kolaylığı ve beraberinde rekabet üstünlüğü sağlamaktadır. Bu doğrultuda, standartların uluslararası ticarette uyumunu sağlamak amacıyla Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) kurulmuştur. ISO'nun kuruluşunun temelinin 1904 yılında Amerika'da atıldığı söylenebilir. Zira bu tarihte Amerika'da yapılan bir konferansta, elektrik alanında uluslararası standartların belirlenmesi için düzenli ve sürekli olarak çalışacak bir örgüt kurulması kararı alınmış ve bu karar uyarınca, 1906 yılında, merkezi Londra'da olmak üzere Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) kurulmuştur.

9 Uluslararası Standardizasyon Örgütünün (ISO) kuruluş amacı;
Uluslararası mal ve hizmet alış verişini kolaylaştırmak, Bilimsel, teknik ve ekonomik alanlarda karşılıklı anlaşmayı sağlamak için dünyada standardizasyonu geliştirmektir. Kuruluş, bu temel amaç çerçevesinde ulusal standartları uyumlaştırmak, uluslararası standartlar oluşturmak, yeni standartların gelişmesini desteklemek gibi amaçları da gerçekleştirmeyi temel ilke edinmiştir. Ülkemizde ise, standardizasyon çalışmalarını yürütmek için 1954 yılında Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kurulmuş ve 1955 yılında ISO'ya üye olmuştur.

10 Standardizasyonun İşlevleri
Standardizasyonun yukarıda saydığımız amaçları gerçekleştirirken kullandığı temel işlevleri şöyle sıralayabiliriz. Sadeleştirme: Mal ve hizmetleri sadeleştirerek karmaşıklığı önlemekle birlikte üretim sürecinde gerçekleştirilen tekdüzelik iş görenlerin uzmanlaşmasını sağlar. Herkesin aynı dili konuşması anlamında iletişim: Standardizasyon ile üretilen ürün ya da hizmet, sürekli olarak aynı niteliklerde ortaya çıkar ve böylece müşteriler tarafından kanıksanarak, müşteri ve üretici arasında karşılıklı anlaşılmayı kolaylaştırır. Bütün olarak ekonominin iyileştirilmesi: Standardizasyon, alıcı-satıcı arasında oluşan güven unsurunu pekiştirir. Güvenli ortamda yapılan alış-veriş ve yatırımın artması, ekonominin sağlıklı bir şekilde büyümesine vesile olur.

11 Emniyet, sağlık ve hayatın korunması: Standardizasyon, tüketicileri sağlık ve hayati önemdeki durumlar dahil, tüm diğer olumsuzluklara karşı korumaya alır. Tüketicilerin ve toplum çıkarlarının korunması: İlgili standardı taşımayan malların piyasaya sürülememesi ve bu standartların müşteri ihtiyaç ve beklentileri göz önünde bulundurularak hazırlamasından dolayı standardizasyon, tüketicileri güvence altına alır. Ticari engellerin elimine edilmesi: Standartlara uygun mal/hizmet üretim ve satışı, üretilen mal ve hizmetin sınır aşımı esnasında daha rahat dolaşımına imkân tanımaktadır. Bu yönüyle ihracat ve ithalatçılara büyük kolaylıklar sağlar

12 Standardizasyon Çeşitleri
Oluşturulan standartlar kullanıldıkları yer, konu ve zorunluluk durumu gibi temel kriterler ile çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadırlar. Yapı Karakterlerine göre standartlar Yapı karakterlerine göre standartlar beş başlık altında toplanmaktadır. 1. Madde standartları: Ürünün üretilmesinde kullanılan ancak henüz üretim sürecine girmemiş hammaddelerle ilgili standartlardır. 2. Mamul standartları: Üretilmiş ürüne ait standartlardır. 3. Mahsul standartları: Genellikle tarım ürünleri ile ilgili standartlardır. 4. Metot standartları: Bir mal ya da hizmetin üretilme veya ortaya konma biçimini, herhangi bir işlemin veya denetimin yapılış koşullarını belirleyen standartlardır. 5. Hizmet standartları: Hizmetin sunulma biçimi, yeri, zamanı gibi müşteri tatminini sağlamayı belirleyen standartlardır.

13 b. Uygulama şekline göre standartlar
Uygulama şekline göre standartlar iki kısma ayrılır. İsteğe bağlı standartlar: Standardizasyon kuruluşları tarafından hazırlanıp yürürlüğe konulan, ancak uygulanmasına ilişkin hiçbir yasal zorunluluk olmayan standartlardır. 2. Zorunlu standartlar: İlgili kuruluşlar tarafından hazırlandıktan sonra, resmi yetkililerce zorunlu olarak uygulamaya konulan standartlardır. Bu standartlara uyulmadığı takdirde, yasal yaptırımlara gidilmektedir. Özellikle insan sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren, kamu yararına yönelik mal ve hizmet standartları bu gruba giren standartlardır.

14 c. Uygulama alanına göre standartlar
İşletme standartları: İşletmelerin kendi gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirdikleri standartlardır. 2. Endüstriyel standartlar: Belirli bir endüstri kesiminde aynı cins malı üreten işletmelerin ortak kullandıkları standartlardır. 3. Milli standartlar: Bir ülkenin gereksinimi için sorumlu ve görevli kurumlar tarafından ulusal düzeyde uygulanmak üzere yapılan standartlardır. Örneğin TSE standartları bu gruba girer. 4. Uluslararası standartlar: Uluslararası ticari alanda, mal veya hizmetlerin kolay ve serbest bir biçimde dolaşabilmesi için gerekli olan, dünya genelinde geçerli olan standartlardır. Örneğin ISO standartları bu gruba girmektedir.

15 Türkiye’ de Yapılan Standardizasyon Çalışmaları
Türkiye kalite kavramı ile gerçek anlamda 1980'li yıllarda tanışmıştır. Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından 1987'de yayınlanan ISO 9000 kalite standartlarının tüm dünyada uygulanması ve Avrupa Birliği ülkelerinin bu standartları sağlayan ürünleri ithalatta tercih etmesi sebebiyle Türkiye'de kalite standartlarına yönelik çalışmalar başlamıştır. Türk Standartları Enstitüsü'nün kuruluşu ile ilgili ilk adım İsveçli standardizasyon uzmanı Olle Stuward'ıngetirilerek kendisine bir rapor hazırlattırılmasıdır. Bu rapor ışığında kuruluş görevi 1954 tarihinde Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği' ne verilmiştir. 16 Ekim 1954 yılında «Türk Standartları Enstitüsü« kurularak birlik bünyesinde çalışmalarına başlamıştır Enstitü 26 Mayıs 1955 tarihinde Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı'na üye olmuştur. Enstitü ilk defa 1964 tarihinde TSE marka sistemi ile belgelendirme faaliyetlerine başlamıştır. Bugün itibariyle bu faaliyetler; Üretim yerlerinin belgelendirilmesi, ürün belgelendirilmesi, parti mallarının belgelendirilmesi, ithal mallarının belgelendirilmesi, kalite güvence sistemlerinin belgelendirilmesi ve hizmet veren kuruluşlarının belgelendirilmesi faaliyetleridir.

16 Türk Standartları Enstitüsünün ilgili olduğu bakanlık Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'dır. Enstitü, tüzel kişiliği haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu olup, kısa adı ve markası TSE'dir. Yalnız Türk Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartlar Türk Standardı adını alır. Bu standartlar ihtiyari olup, standardın ilgili olduğu bakanlığın onayı ile mecburi kılınabilir. Mecburi kılınan standartlar Resmi Gazete'de yayımlanır. Bir standardın mecburi kılınabilmesi için Türk Standardı olması şarttır.

17 TSE'nin görevlerini özetlemek gerekirse;
Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak. 2. Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek. 3. Kabul edilen standartları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili bakanlığın onayına sunmak. 4. Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini hazırlamak ve görüş bildirmek. 5. Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurarak işbirliği yapmak.

18 6. Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla işbirliği sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililere sunmak. 7. Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların (uygulanması zorunlu olmayan standart) uygulanmasını kontrol etmek için laboratuarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek. 8. Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek, bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek. 9. Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek. 10. Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma, geliştirme çalışmaları yapmak ve gerekli laboratuvarları kurmak.