Bir Tüketim Ritüeli Olarak Ramazan Bayramı Tüketim Örüntüleri

... konulu sunumlar: "Bir Tüketim Ritüeli Olarak Ramazan Bayramı Tüketim Örüntüleri"— Sunum transkripti:

1 Bir Tüketim Ritüeli Olarak Ramazan Bayramı Tüketim Örüntüleri
Arş. Gör. Mahmut Sami İŞLEK Danışman: Prof. Dr. Ömer TORLAK Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Pazarlama Doktora Programı Tez Araştırma Önerisi

2 Sunum Akışı Giriş ve Amaç Çalışmanın Önemi Literatür Özeti
Tüketici Kültürü Teorisi Ritüel Din – Tüketim İlişkisi Araştırma Tasarımı ve Yöntem Çalışma Takvimi

3 Giriş ve Amaç Önerilen tez araştırmasının konusu; Çalışmanın amacı;
Genel olarak ritüellerin, özelde ise Ramazan bayramında gerçekleştirilen ritüellerin içine gömülü olan tüketim örüntüleridir. Çalışmanın amacı; Türk toplumunda Ramazan Bayramı ritüellerinin içindeki tüketim olgusunu derinlemesine anlamak ve bu olguyu Tüketici Kültürü Teorisi kapsamında açıklamaktır.

4 Giriş ve Amaç (devam) Çalışmanın ikincil amaçları bağlamında;
Ramazan Bayramı ritüellerinin pazaryeri, kültürel anlamlar ve tüketici eylemlerinin dinamik ilişkisi içerisinde (Arnould ve Thompson, 2005) nasıl oluştuğu ve yeniden yaratıldığı, Değişen (dönüşen) veya aynı kalan Bayram ritüellerinin tüketim bağlamında hangi anlamlara sahip olduğunu ve bu anlamların hangi dinamik ve diyalektik ilişkiler vasıtasıyla oluştuğu, Tüketim örüntülerinin muhafazakârlık (Keng, Richmond ve Han, 1995), Seküler/İslami bağlılık (Rankin, Ergin ve Gökşen, 2014), cinsiyet, yaş ve yaşanılan yer (şehir-taşra) gibi farklı bağlamlarda nasıl oluştuğu sorularına cevap aranacaktır.

5 Çalışmanın Önemi Alanda yapılan çalışmalarda genellikle Batı toplumlarındaki dini bayramlardaki tüketim öğeleri ele alınmıştır. Çalışma gelişmekte olan ülkelerden biri olan Türkiye’de dini günlerdeki ritüeller kapsamında tüketim kalıplarının nasıl oluştuğunu göstermesi açısından önemlidir. Türkiye’nin Batılı toplumlardan farklı sekülerleşme ve liberalleşme tecrübesinin olması (Ertit, 2015) ve dini pratik ve ritüelleri gündelik hayatta daha görünür bir din olan İslam dininin ritüel ve sembolleştirmede farklı bir temele oturması araştırmayı ilginç hale getirmektedir.

6 Tüketici Kültürü Teorisi
Literatür Özeti Tüketici Kültürü Teorisi Ritüeller Tüketim Din

7 Tüketici Kültürü Teorisi
Tüketici kültürü tüketicinin bir kimlik olarak ortaya çıktığı bir tür materyal kültürdür (Lury, 2011: 9). Tüketici kültürü; genel olarak sosyal statünün, değerlerin ve faaliyetlerinin ürün ve hizmetlerin tüketiminde merkezlenmiş olduğu bir kültür olarak tanımlanabilir (Campbell, 1995). Tüketici Kültürü Teorisi (TKT) olarak adlandırılan tematik başlık ise; tüketimi iktisat ve psikolojinin alışılagelmiş çerçevelerinden farklı olarak ele alan ve onu mitler, anlatılar ve ideolojiler gibi daha geniş sosyal ve kültürel güçler tarafından oluşturulan, sürdürülen ve dönüştürülen bir kavram olarak değerlendiren teoriler bütününü ifade eder (Joy ve Li, 2012:142).

8 Ritüel “gelenekler tarafından farklı zaman aralıklarında oluşturulmuş, genellikle din ya da büyü içeriğindeki eylemler dizisi” (Özbudun, 1997: 22), “insan deneyiminin bir kategorisi olan ritüel, inançlardan daha temel ve dinin sosyal dinamiklerinin bir bütünleyicisi” (Bell, 1992) “toplumların neye inandığını, neyi önemsediğini, nelere kutsiyet atfettiğini ve bunu nasıl ifade ettiğini gösteren dışavurumsal eylem” (Durkheim, 1926) Dinin Temeli Kültürün Dinamiği

9 Ritüel (devam) Rook (1985: 252) ritüeli «sabit, aralıklı ve zaman içinde tekrarlanması muhtemel olan çoklu davranışların yapılandırıldığı bir tür dışavurumsal, sembolik faaliyet» olarak yorumlar. Ritüeller eylem halinde olan basmakalıp klişeler ve simgelerdir (Browne, 2005: 127). Ritüeller sosyal kültürel bağlamı hem etkiler hem de onlardan etkilenirler (Belk, 1989).

10 Ritüel (devam) Tüketim genelde modern hayatın temel ritüeli olarak yorumlanmıştır (Wright ve Snow, 1980). Kültürün görünür kısımlarını oluşturan (Douglas ve Isherwood, 1999: 66) materyaller ve basitçe onların kullanımı olarak tanımlanabilecek tüketim; ritüellerin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. McCracken (1988)ritüellerdeki materyal kullanımından yola çıkarak sahiplik, hediye ve yeniden değerlendirme ritüelleri olmak üzere üç farklı ritüel tanımlaması yapmıştır. Ritüellerde malların kullanımı yoluyla ortaya konulan tüketim, toplumda bireyleri sınıflandırma veya belli temel kategorilere yerleştirme noktasında işlev görür (Lury, 2011: 16).

11 Ritüel (devam) Seküler (mezuniyet, yeni iş kutlaması) veya dini ritüeller (Yılbaşı veya Ramazan Bayramı ) söz konusudur. Dini ritüeller süregelen faaliyetler olarak tüketime konu olan bir takım süreçler de içermektedir (Sandıkçı ve Ömeraki, 2007). Ritüeller ve ritüel anlamlar dinamik değişimlere konudur (Otnes, Kim ve Lowrey, 1992; Goodwin, Smith ve Spiggle, 1990) Ritüellerin dönüşümünden, değişiminden ve bazı ritüellerin diğer ritüellerin yerine geçmesinden söz edilebilir

12 Din ve Tüketim Dini gelenek ve kurumlar ticaret kurallarını, pazarlama yer ve zamanını etkileyebilir (Çubukçuoğlu ve Haşıloğlu, 2012: 5) Dini inançlar gıda, kozmetik ve finansal ürünler gibi geniş bir ürün yelpazesinde tüketicilerin tutumlarını yönlendirebilmektedir (Muhktar ve Butt, 2012: 108). Dinin tüketimi etkilemesinin yanı sıra tüketimin de dini ritüelleri etkilediği, değiştirdiği ve dönüştürdüğü söylenebilir.

13 Din ve Tüketim (devam) Yılbaşı, Sevgililer Günü ve Cadılar Bayramı gibi ardında karmaşık kültürel ideolojilerin yer aldığı Batılı bayramlar geleneksel yerel bayramları yerinden etmek tehdidine (Kimura ve Belk, 2005: 325), yerinden etmese bile değiştirme ve dönüştürme gücüne sahiptir (Sandıkçı ve Ömeraki, 2007). Bu çalışmada ise dini ritüellerin dönüşümü sekülerleşme ve muhafazakârlık bağlamında araştırılacaktır.

14 Araştırma Tasarımı ve Yöntem
Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden etnografik yöntemin kullanılacağı keşifsel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Belirli bir toplumda paylaşılan tüketim örüntülerini tanımlamak ve yorumlamak (Creswell, 2013: 78) araştırmanın temel sorusunu yansıttığı için etnografik yöntem kullanılacaktır. Derinlemesine mülakat (yarı yapılandırılmış soru formları) Gözlem

15 Araştırma Tasarımı ve Yöntem (devam)
Örneklem yöntemi olarak Maksimum Çeşitlilik Tekniği (MÇT) kullanılacaktır. MÇT: Farklı özellik gösteren durumların, problemle ilgili olabilecek bireylerin çeşitliğinin araştırmaya dahil edilmesi değerlidir. Ayrıca veri toplama yöntemlerinden gözlem yapma ve saha notları tutma araştırma süresince kullanılacaktır. Araştırma süresince araştırmacı içe dönük notlar (introspektif) tutarak kendi ön kavrayışını da ortaya koyacaktır (Stenbecka, 2001).

16 Araştırma Tasarımı ve Yöntem (devam)
Ritüel deneyimlerinin analizinde Rook’un (1985: 253) kullandığı ritüel deneyiminin dört somut bileşeni belirlenmeye çalışılacaktır. Bu somut bileşenler; ritüel yapıtları (eşyaları), ritüel senaryosu, ritüel performans rolleri ve ritüel izleyicileridir. Ramazan Bayramı ritüellerinin her biri için bu somut bileşenler tanımlanarak, her birinin tüketim örüntüsündeki rolü derinlemesine incelenecektir.

17 Çalışma Takvimi

18 Dinlediğiz için teşekkür ederim.