ÖZEL YETENEKL İ B İ REYLERLE ÇALIŞMA. Bunları Biliyor muydunuz?  Albert Einstein’ın geri zekalı olduğu için okuldan atıldığını…?  Öğretmenleri Edison’u,

... konulu sunumlar: "ÖZEL YETENEKL İ B İ REYLERLE ÇALIŞMA. Bunları Biliyor muydunuz?  Albert Einstein’ın geri zekalı olduğu için okuldan atıldığını…?  Öğretmenleri Edison’u,"— Sunum transkripti:

1 ÖZEL YETENEKL İ B İ REYLERLE ÇALIŞMA

2 Bunları Biliyor muydunuz?  Albert Einstein’ın geri zekalı olduğu için okuldan atıldığını…?  Öğretmenleri Edison’u, hiçbir şey öğrenemeyecek kadar aptal bulduklarını…?  Müzik öğretmeninin Beethoven’a; “Besteci olması imkansız!” dediğini..?  Abraham Lincoln’un askere Yüzbaşı olarak başlayıp er olarak terhis edildiğini…?  Lionel Messi’nin 11 yaşındayken doktorları tarafından büyüme hormonu yetersizliği teşhisi konulduğunu ve futbol oynayamayacağını söylediklerini…?

3 “Özel yeteneklilik; büyük bir farkındalık, hassaslık ve algıları zihinsel ve duygusal deneyimlere dönüştürme ve kavrama yetene ğ idir.” (Roeper, 2000, s. 33).

4 Dünyada ve Ülkemizde ki Durum Her ülke nüfusunun ortalama %2.5’u özel yetenekli insanlardan oluşur. Yani ülkemizde yaklaşık 1,5 milyon civarında özel yetenekli insan var.(Alphan Manas, 2010

5 Özel Yetenekli Bireylerin Tanılanması Üstün yeteneklilik genel yetenek, özel yetenek ve yaratıcılık boyutunda incelenir. Bu üçünün kesişti ğ i birey üstün yeteneklidir. Bu üçünde %70 lerden fazla başarı göstermeli ya da bir tanesinde % 98’in üzerinde başarı göstermelidir.

6 Genel Yetenek: Bir şeye ya da bir kimseye özgü olmayıp bütün benzerlerini içine alandır. Soyut düşünebilme, sözel ve sayısal usa vurma, uzamsal ilişkiler. Özel Yetenek: Her zaman görülenden, ola ğ andan farklı bir yetenek türüdür. Yaratıcılık: Düşüncenin akıcı, esnek ve özgün olması, yenili ğ e açık olmadır.

7 Özel Yetenekli Bireylerin Genel Özellikleri Karmaşık ve çok yönlü düşünürler. Farkındalık ve duyarlılıkları yüksektir. Dünyevi olaylara savaş, açlık gibi çok fazla duyarlıdırlar. Özellikle bu yüksek duyarlılıklarını zihinsel yetenekleriyle de ilişkilendirirler. Yani yaşanan bazı durumlara herkes üzülür ancak çözüm üretmezler. Özel yetenekli bireyler ise üzüldükleri durumlara çözüm de üreten bireylerdir.

8 Özel yetenekli bireylerin motivasyonları yüksektir. Bir işi başından sonuna kadar sıkılmadan götürebilirler. Kendilerine yönelik iç motivasyonları “bunu yapabilirim” algıları çok yüksektir. Sosyal açıdan bakıldı ğ ında özel yetenekli bireyler kendi yaş grubuyla oynamayı çok fazla tercih etmezler. Daha çok kendi yaşının üzerinde bireylerle oynama e ğ ilimindedir. Bunun nedeni, onların mükemmel bir düş gücüne sahip olmaları, kendilerine sorulan sorulara mantıklı olarak cevap vermeleri ve tercih ettikleri oyunlarla ilgi alanlarının yaşlarının üstünde olmasıdır.

9 Kişilik özellikleri olarak ele aldı ğ ımızda daha ba ğ ımsız yalnız kalmayı tercih ederler. Sosyal liderlik özelli ğ i gelişen özel yetenekli çocuklar, faaliyetin planlanması, grubun yönetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi işlerde, belirgin olarak öne çıkarlar. Kendi koydukları kuralların geçerli olmasını ve bu kurallara uyulmasını isterler. Bu özellikteki çocuklar, koymuş oldu ğ u kurallara uyulmadı ğ ı takdirde huzursuzlaşarak tepkilerini çeşitli şekillerde ortaya koyarlar.

10 Espri yetenekleri gelişmiştir. Arkadaş grupları içerisinde lider olmaya e ğ ilimlidirler. Fiziksel açıdan ele aldı ğ ımızda ise genel sa ğ lıkları normalin üzerindedir. Daha az uyurlar. Duyu organları daha keskindir. Daha kuvvetli ve daha çabuk olgunlaşırlar. Duygusal açıdan ele aldı ğ ımızda duygularını kolaylıkla uçlara kayabilen yo ğ unlukta yaşayan bireylerdir.

11 Sürekli soru sorarlar, meraklıdırlar, ö ğ renme ve bilgiye açlık duyarlar. Ayrıntılara dikkat ederler. Kendisinin seçti ğ i konuda veya ilgi alanlarında ba ğ ımsız çalışabilirler. Çabuk ve kolay ö ğ renirler, kavrama ve akılda tutma süreleri yüksektir. Derin ve geniş ilgi alanlarına sahiptirler. Bir alanda ö ğ rendi ğ i konu ile bir başka alanda ö ğ rendi ğ i onu arasında akla yatkın ilişkiler kurabilirler.

12 ◦ Kaderci de ğ illerdir. Birçok konuda mükemmeliyetçi tutum sergilerler. ◦ Özel yetenekli bireylerin bazı durumlarda yaptıkları tepkiler “garip, anormal” görünebilir. Gerçekte bu durum yaşlarının hayli ötesinde bir algılama ve de ğ erlendirme gücünün sonucu olabilir. Einstein’ın altı yaşındayken geçit töreninde gördü ğ ü askerlere bakarak, “Bunlar gibi makine olmak istemiyorum” diye a ğ laması gibi.

13 Peki bu saydı ğ ımız özelliklerin hepsi aynı düzeyde tüm özel yetenekli bireylerde bulunabilir mi? Hayır özel yetenekliler her alanda üstün de ğ ildirler. Örne ğ in Bilişsel gelişim çok hızlı olup sosyal ve duygusal gelişim ona yetişmeyebilir. Bu hususta her özel yetenekli birey de farklıdır.

14 Bireylerde zaman zaman özel yeteneklili ğ in yanında Asperger sendromu, Dikkat eksikli ğ i ve hiperaktivite, Özel ö ğ renme güçlü ğ ü gibi durumlar eşlik edebilmektedir. Asperger sendromlu çocukların büyük kısmında özel yetenek alanlarında ola ğ anüstü bir gösterge söz konusudur. Çok iyi resim yapabilir, müthiş müzik çalabilir. Ancak ana becerilerde deste ğ e ihtiyaçlıdırlar.

15 17 yaşında ABD’li aspergerli bir genç Roma’da bir helikoptere bindirilir. 45 dk. gezdirildikten sonra büyük bir salonda 180 derecelik duvara ka ğ ıt asılır. Çocuk karakalemle resmini tüm ayrıntılarıyla yapar. Ancak bu çocuk ayakkabı ba ğ cı ğ ını ba ğ layamaz önündeki gömle ğ ini ilikleyemez. Ülkemizde aspergerli olup müzik alanında yetenekli iki de ğ erli bireyimiz vardır. Bir tanesi Londradaki kraliyet müzik akademisine uzaktan e ğ itim vasıtasıyla kayıtlı, başarılı eserler vermektedir.

16 Özel yetenekli bireye sahip oldu ğ unu ö ğ renen aile bu durumu çocu ğ una nasıl anlatmalı?

17 Çocu ğ unuzun özel yetenekli oldu ğ u belirlendi ğ inde onu karşınıza alın ve bu terimin sizce ne anlama geldi ğ ini kendi sözlerinizle açıklamaya çalışın. Bu açıklama sırasında çocu ğ umuzun erken yaşlarda gösterdikleri yeteneklerine ilişkin ipucu verebiliriz. İ şte “Biliyor musun sen daha 2 yaşındayken trafik işaret levhalarını okuyabiliyordun” gibi. Daha sonra çocu ğ unuza, yaşıtlarının henüz kavrayamadı ğ ı konularda başarılı ise, bu konuları anladı ğ ını fark edip etmedi ğ ini sorun. Gözlemlerden yola çıkılarak bu durum açıklanmalıdır.

18 Ayrıca çocu ğ unuzun arkadaşlık ve kavrayış düzeyi bakımından zihinsel ihtiyaçlarına karşılık verebilen, yaşça kendisinden büyük çocuklarla ya da yetişkinlerle oynamayı sevip sevmedi ğ ini sorun. E ğ er kendinden büyüklerle arkadaşlık yapmaktan hoşlandıklarını söylerlerse, bunun üstün yetenekli çocuklarda yaygın bir durum oldu ğ unu söyleyin.

19 Bu açıklamanın ardından gelecek olan kaçınılmaz soruya da hazırlıklı olmamız gerekir. “Anne baba sen de üstün yetenekli miydin?” Bu soruyu cevaplarken işte bizim zamanımızda böyle üstün yetenekli bireylere yönelik programlar yoktu gibi kaçamak cevaplar vermek yerine dürüst bir şekilde evet yada hayır demek en yerinde tutum olacaktır. Çünkü çocu ğ umuz bize aslında siz de benim gibi misiniz? diye sormaktadır. Bizlerin verdikleri samimi cevaplar onlara daha sonraki zamanlarda da üstün yeteneklilik üzerinde konuşmamızın da kapılarını açacaktır.

20 Özel Yetenekli Bireylerin E ğ itimi Ö ğ retmenlerin ve ebeveynlerin iyi dinleyiciler olması gereklidir. Duydu ğ unuz mesajı dinleyin, özetleyin ve çocu ğ unuza tekrarlayın. Bireyle iletişimde yapılmaması gereken bir durum oldu ğ unda bu durum Ben diliyle açıklanmalıdır. Olumsuz davranışlar yerine olumlu davranışlara odaklanılmalı. Ödüllendirme konusunda en iyi ödüllendirme şekli maddi ödüller yerine sosyal ve duygusal ödüllerin kullanımıdır.

21 Bakıldı ğ ında anne babasının öpmesi,kucaklaması gezdirmesi, onunla oynaması, ona güzel sözler söylemesi, başarılarını anlatması ve takdir etmesi şeklindeki ödüllendirme ise en sa ğ lıklı ve başarılı ödüllendirmedir. Çocukların her istediklerinin alınması sanki sevginin çoklu ğ u ile orantılı gibi algılanmaktadır. Anne babalar mutsuz çocuklara sahip olmak istemiyorlarsa çocu ğ a her istedi ğ ini alamamalıdırlar. Çünkü çocuk, kendisini ve isteklerini ancak anne babanın şekillendirmesi ile ayarlanabilir.

22 Çocuklarla konuşurken göz teması kurun. Üstün yetenekli bireylerle çalışanlar üstün olmayabilir ancak yaratıcı olmak durumundadır. Çocukların meraklarının giderilmesi gereksinimi karşılanmalı. Mükemmeliyetçidirler. Bu durumda bizler de zaman zaman hata yaparak model olmalıyız. Tutarlı bir disiplin uygulaması olmalıdır. Yaşam felsefesinin oluşturulmasında yardımcı olunmalı.

23 ÖZEL YETENEKL İ B İ REYE SÖYLENMEMES İ GEREKEN 4 CÜMLE!

24 Akıllı bir çocuksun ama bütün potansiyelini ortaya koyamıyorsun? Biz bu cümleyi söyledi ğ imizde biz aslında her şeyi bilen akıllı yetişkinler olarak onun potansiyelini çok iyi bildi ğ imizi ve buna nasıl ulaşılaca ğ ını söylememiz gibi dolaylı bir anlatımda bulunmuş oluyoruz. Oysaki potansiyel sabit de ğ il de ğ işkendir. Bizse ona sonsuza kadar aynı kalacakmış gibi davranmış oluyoruz. Bu cümleyi kurmak yerine “hadi son 2 aydır okulda yaptıklarına bakalım. Hangi konularda kendini geliştirebilece ğ ini düşünüyorsun ve sana amacına ulaşmanda nasıl yardımcı olabilirim” gibi cümlelerde yönlendirmek çok daha yerinde olacaktır.

25 “harika bir iş çıkardın ama.. Burada Ama’dan sonra söyledi ğ imiz tek kelime daha öncesinde söyledi ğ imiz bütün övgülerin de ğ erini azaltır. Bunu yerine sadece iltifatta bulunun. Tebrikler iyi bir iş çıkardın gibi deyin ve bitirin. Ancak ileriki çalışmaları için tekrar teşvige ihtiyacı oldu ğ unu hissediyorsanız. Bunu daha sonra iltifatın getirdi ğ i coşku özümsendikten sonra yapın.

26 “ Senin gibi akıllı bir çocuk için bu çok kolay olacak “ Bu cümleyi sarf etti ğ imizde ise üstün yetenekli çocu ğ umuzun aslında kendisine zor gelen bir kavramın kolay oldu ğ unu söyleyerek kendisinin yetersiz hissetmesine neden oluruz. Bunun yerine “ bu konuyu anlamakta güçlük çekti ğ ini görüyorum. Oldukça karmaşık bir konu. E ğ er senin için uygunsa sen konuyu anlayana kadar beraber çalışabiliriz gibi onu anladı ğ ımızı hissettirip alternatifler sunabiliriz.

27 “Sen elinden geleni yaptı ğ ın sürece aldı ğ ın notlar umrumda de ğ il” Bu cümle genellikle ne kadar başarılı olaca ğ ından emin olmayan bir çocu ğ un girişti ğ i yeni bir akademik başlangıçta söylenir. Burada çocu ğ unuzun sizin için en iyi olan şeyin gerçekten en iyi olan şey zannetmesi gibi bir iletişim karışıklı ğ ına sebep olur. Burada özel yetenekli çocukların da yaptıkları her işte en iyi performans gösteren kişi olup olmamayı seçme özgürlü ğ üne sahip olmalıdırlar.

28 Özel Yeteneklilere Sunulan Eğitim Hizmetleri E ğ itimde fırsat eşitli ğ i özel yetenekli bireyler için bir eşitsizliktir. Aynı e ğ itimi vermek onların özelliklerini yadsımadır. Her çocuk kendi düzeyinde, hızında e ğ itim almalıdır. Böyle olmaması demokrasiye aykırıdır. Özel yetenekli bireyler ile normal bireylere aynı e ğ itim verildi ğ inde bu bireyler sınıfta bildi ğ i şeyler anlatıldı ğ ında dinlemez, sıkılır, ka ğ ıt atar. Böylece davranış problemleri ortaya çıkar.

29  Özel yetenekli bireylerin tanılaması değerlendirildikten sonra gereksinimlerini en iyi şekilde karşılayacak eğitim programı ve hizmeti verilmelidir.  Hızlandırma  Gruplama  Zenginleştirme

30 Hızlandırma Çeşitli uyarlamalarla bir programın normal sürecinden daha önce tamamlanmasıdır. Okula erken başlama, sınıf atlama, ileride olduğu derslerde sınıf atlama, birkaç sınıf birleştirme, program süresinden daha kısa sürede tamamlama, kurslar alma ve seminerlere katılma gibi pek çok şekilde uygulanabilmektedir.

31 Gruplama Gruplamanın, normal sınıflardaki üstün yetenekli öğrenciler için küme gruplandırmaları, özel bir sınıf gruplandırma, özel bir okulda gruplandırma, kaynak odada gruplandırma ve kaynak merkezlerinde gruplandırma, özel seminerler, özel yan kursları, çeşitli çalışma merkezlerindeki özel çalışmalar şeklinde uygulamaları bulunmaktadır..

32 Zenginleştirme Normal sınıf programında üstün yetenekli öğrencilerin özelliklerine ve gereksinimlerine uygulamalar yapılması esastır. Bunun için normal sınıf içinde farklılaştırılmış öğrenme deneyimlerinin plânlanması gerekmektedir.

33 Öğretmenin Rolü Özel yeteneklilerin, aşırı merak, yüksek motivasyon araştırma, orijinal fikirler üretme, duyarlılık, problem çözme ve yaşıtlarından daha önce öğrenme yetenekleri göz önüne alındığında, teşvik edici ve hareket serbestliği sağlayan öğretmenlerin bu çocuklar için en cazip öğretmenler olduğu rahatlıkla söylenebilir.

34 Lewis'in (1982) araştırmasına göre özel yetenekli ö ğ renciler, ö ğ retmenlerinde bulunması gerekti ğ ini düşündü ğ ü özellikleri aşa ğ ıdaki gibi sıralamaktadır: * Ö ğ rencileri gibi hissetmeli, onlar gibi olmalı (empati özelli ğ i). * Normal ö ğ retmenlerden farklı, daha yetenekli ve daha zengin bir hayal gücüne sahip olmalı. * Neyi ö ğ retece ğ inden çok, ö ğ retecekleri konular hakkında nasıl düşünülece ğ ini ö ğ retmeli. Üstün zekalı ve yetenekli ö ğ renciler di ğ er ö ğ rencilere göre ö ğ retmenlerinin tutumlarından daha fazla etkilenebilmektedirler